‘Halk Anlatılarının Epik Kuralları Işığında Bir Destan İncelemesi’

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, - 2, 29.04.2015

Yasemin Kurtlu Büşra Koçak

Öz

Oğuz Kağan Destanı Türk kültür ve edebiyat tarihine damgasını vurmuş destanlardan biridir. Destanın bu yönü onu birçok açıdan incelenmeye değer kılmaktadır. Bu çalışmada Oğuz Kağan Destanı’nın Axel Olrik’in Epik Kuralları doğrultusunda incelenmesi amaçlanmıştır. Halk anlatılarının ortak ilkeler etrafında şekillendiğini belirten Axel Olrik tarafından belirlenen epik kuralları evrensel düzeyde halk anlatılarının taşıması gereken özelliklerin bir özeti olarak kabul edilebilir. Axel Olrik bu kuralları on beş madde altında toplamış ve birçok halk anlatısı üzerinde tespit etmeye çalışmıştır. Bu çalışmada Oğuz Kağan Destanı’nın İslamiyet öncesi döneme ait versiyonu üzerinde çalışılmıştır. Anadolu veya başka bir coğrafyada ortaya konulan anlatıların incelenmesinde Olrik’in kurallarının kullanılması ile hem epik kurallarının hem de Türk sözlü ve yazılı kültür geleneğinin en güzel örneklerinden biri olan Oğuz Kağan Destanı’nın evrensellik boyutları görülebilecektir

Anahtar Kelimeler

Destan, Oğuz Kağan, Epik Kurallar

Kaynakça

• Adıgüzel, S. (1999). Başkurt Destanı Akbuzat’ın Epik Kurallara Göre İncelenmesi. Millî Folklor, 44, 24-34.
• Aksoy, N. D. (2000). Oğuz Kağan Destanı ve Dini Motifler. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.1(5), 244-252.
• Akyüz, Ç. (2012). Haldun Taner’in “Keşanlı Ali Destanı” ve Axel Olric’in Epik Yasaları. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(8), 1-11.
• Banarlı, N. S. (2004). Resimli Türk Edebiyâtı Târihi. (I. Cilt). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bars, M. E. (2013). Metinlerarası İlişkiler Bağlamında Oğuz Ka- ğan Destanı’na Bir Bakış. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2(4), 181-197.
• Bars, M. E. (2014a). Halk Anlatılarının Epik Kuralları Bağlamında Köroğlu Filmi (The Film of Köroğlu in The Context of Epic Rules of Folk Narration). International Journal of Languages’ Education and Teaching, Aralık, 66-78.
• Bars, M. E. (2014b). A. Olrik’in Epik Yasaları Işığında Ferhat ile Şirin Hikâyesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 3(1), 306-324.
• Bayat, F. (2006). Oğuz Destan Dünyası. İstanbul: Ötüken Neş- riyat.
• Çiftçi, F. (2013). Axel Olrik’in Epik Yasaları Işığında Oğuz Ka- ğan Destanına Bir Bakış. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(4), 515-524.
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2012). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. (6. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Duymaz, A. (2007). Oğuz Kağan Destanı’ndan Dede Korkut Kitabı’na Kahramanların Beden Tasvirlerinin Sembolik Anlamları Üzerine Değerlendirmeler. Milli Folklor, 76, 50-58.
• Erdoğan, M. (2010). Yazma Kültürüne Ait Bir Metne Epik Yasaların Uygulanması Denemesi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 1198-1217.
• Gülmen, N. (2008). Axel Olrik’in Epik Yasaları Işığında “Salur Kazanun Evi Yagmalandugı Boyu Beyan Eder” İsimli Hikâyenin Okunması. Millî Folklor. 79, 14-20.
• Kılıç, M. (2011). Divan Şiirinde Bir Hayvan Masalı: “Harname”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(3), 1967-1982.
• Oğuz, Ö. M. (2004). Destan Tanımı ve Eski Türk Destanları. Milli Folklor, 62, 5-7.
• Olrik, A. (1965). Epic Laws of Folk Literature. The Study of Folklore (ed. A. Dundes), Engelwood Cliffs, 135-136. Current Research in Social Sciences • Cilt 1 • Sayı 1• Ocak 2015
• Olrik, A. (1994a). Halk Anlatılarının Epik Kuralları I. Milli Folklor, 23, 2-5.
• Olrik, A. (1994b). Halk Anlatılarının Epik Kuralları II. Milli Folklor, 24, 4-6.
• Onay, İ. (2013). Türk Kültür Tarihi Bakımından Oğuz Kağan Destanı ve Önemi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171, 29- 44.
• Özarslan, M. (1998). Oğuz Kağan Destanı’nda Tarihi, Dini, Beşeri ve Tabiatüstü Unsurlar. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/ metin_ozarslan_oguz_kagan_destaninda_tarihi_dini_beseri_tabiatustu_unsurlar.pdf. adresinden 28/01/2014’te alınmıştır.
• Özcan, T. (1996). Oğuz Kağan Destanı’nın Halk Anlatılarının Epik Kuralları Bakımından İncelenmesi. Milli Folklor, 31/32, 95-97.
• Öztürk, A. (1980). Çağlar İçinde Türk Destanları. (Birinci Baskı). Emek Matbaacılık.
• Sepetçioğlu, M.N. (1972). Türk Destanları. (Birinci Baskı). Toker Yayınları.
• Sepetçioğlu, N. (1995). Karşılaştırmalı Türk Destanları. İstanbul: Akran Yayınları.
• Tuncel, U. (2013). Axel Olrik’in Halk Anlatılarının Epik Yasaları Bağlamında “Ağalık” Adlı Karagöz Oyunu Çözümlemesi. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 48(48), 203-240.
• Turan, M. (bt). Türk Destanları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2005). Türkçe Sözlük. (10. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yılbır, S. (2006). Türk Destanlarında İnanç ve İnanışlar. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Yılmaz, M. (1999). Manas Destanı’nın Epik Kurallara Göre İncelenmesi (Sagınbay Orozbakov Varyantı, C. 1). Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Yılmaz, M. (2009). Hamdi’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevisi’nin Epik Karakterinin Değerlendirilmesi Üzerine Bazı Tespitler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(8), 2444-2461.
• Zariç, M. (2007). Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı’nın Metin Merkezli Temel Halkbilimi Kuramları Açısından İncelenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 199-216.
• Zariç, M. (2012). Axel Olrik’in Epik Yasaları ve Lord Raglan’ın Kahraman Kalıbı Açısından Ağrıdağı Efsanesi Romanı. Electronic Turkish Studies, 7(4), 3337-3349.