Caliph Omar Imagine Drawn in Siyasatnamas

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 52 - 60, 31.05.2019

Ahmet Nurullah Özdal

https://doi.org/10.30613/curesosc.446995

Öz

The works written up in the style of political treatise attach a special importance to Omar among
the emperors whose practices in the past have been mostly mentioned. However, each writer
differs in handling Omar, in the frequency of giving coverage to him in their works, and in his
aspect which they idealized. When viewed as a whole, it is observed that Omar is much more mentioned in political treatises written up in
Andalusia, whereas, he is less mentioned in those
written up in the Iranian and Iraqi geographical
regions. Ibn Cemâa, in his work, draws a road
map for the emperor, in the light of Omar’s
practices; he is a guide, an ideal emperor in the
eyes of the writer. However, Nizamü'l-Mülk set
forth an ideal style of management based on his
own experiences. Omar mentioned in his political
treatise seems like a figure who is abused by being
referenced only to support the allegations. İbn
Abdirrabîh preferred to remark Omar’s economy
related behaviors in his work, Maverdî and
Şeyzerî preferred to remark his practices which
fall into muhtesib’s area of responsibility. Turtuşi,
although his work is detailed, remarked short
anecdotes and words of Omar. Neyrizi allocated a
special part in his work, which contains Omar’s
behaviors and words. The topics including Omar’s
justice, hardness (also his gentility), ability to get
organized, of organization development, to
inspect, his physical characteristic, and his
behaviors that he loved, hated, not cared are also
mentioned in the political treatises.

Anahtar Kelimeler

Caliph Omar, Political Treatise, Emperor, Management, Justice

Siyasetnamelerde Çizilen Hz. Ömer İmajı

Öz

Siyasetname tarzında kaleme alınan eserler, geçmiş dönemlerin uygulamaları en çok örnek
gösterilen hükümdarları arasında Hz. Ömer’e oldukça ayrıcalıklı bir konumu verirler. Ancak her
bir yazarın Hz. Ömer’i ele alış biçimi, eserinde ona yer verme sıklığı ya da idealize edilen yönü
farklılaşmaktadır. Genel olarak bakıldığında Endülüs’te kaleme alınan siyasetnamelerde ona
çok daha fazla ağırlık verildiği, oysa İran ve Irak coğrafyasında yazılanlarda bu ağırlık oranının
düştüğü gözlemlenir. İbn Cemâa, eserinde hükümdar için Hz. Ömer’in uygulamaları ışığında bir
yol haritası çizer; o, yazarın gözünde rehberdir, ideal hükümdardır. Oysa Nizamü’l-Mülk, kendi
deneyimlerinden yola çıkarak ideal bir yönetim tarzı ortaya koyar. Onun Siyasetname’sindeki
Hz. Ömer, yalnızca savların desteklenmesi için kendisine referans gönderilmek suretiyle sanki
istismar edilen bir figürdür. İbn Abdirrabîh, Hz. Ömer’i ekonomiye dair davranışlarıyla;
Maverdî ve Şeyzerî, muhtesibin görev sahasında yer alan uygulamalarıyla eserine dâhil etmeyi
yeğler. Turtuşî, eserinin mufassal olmasına rağmen, daha çok Hz. Ömer’in kısa anekdotlarını ve
sözlerini zikreder. Neyrizî, eserinde onun davranış ve sözlerini ihtiva eden hususi bir bölüm
ayırmıştır. Siyasetnamelerde Hz. Ömer’in adaleti, sertliği (aynı zamanda halim yönü), düzen
kuruculuğu, teşkilatçılığı, teftiş ediciliği, fiziksel özellikleri ile sevdiği, nefret ettiği ya da hiç
umursamadığı huy ve davranışlar üzerinde de durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ömer, Siyasetname, Hükümdar, Yönetim, Adalet

Kaynakça

• Abdülhamîd el-Kâtib, Ebu Gâlib Abdülhamîd b. Yahya. (2017). Risâle, (S. Gündüz ve G. Gündüz, çev.), Doğu’nun hükümdarı, İstanbul: Antik Yayınları.
• Fârâbî, Ebu Nasr Muhammed b. Muhammed. (1956). elMedînetü’l-fâzıla, (N. Danışman, çev.), Ankara: Maarif Nezareti.
• İbn Abdirrabbîh, Ebu Ömer Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. (2012). Hükümdar ve siyaset kitabı, (E. Avşar, çev.), İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• İbn Cemaâ, Ebu Abdullah Bedreddîn Muhammed b. İbrahim. (2010). Tahrîru’l-ahkâm fî tedbiri ehli’l-İslâm, (Ö. Kavak, çev.), Adl’e boyun eğmek, İstanbul: Klasik Yayınları.
• İbn Firûz, Mehmed Bey b. Firûz Ağa el-İstanbulî. (2012). Gurretü’l-beyzâ, (M. Kaçar, çev.), Adaletin aydınlığında, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• İbn Zafer, Ebu Abdullah Huccetüddîn Muhammed b. Abdullah es-Sıkillî. (2014). Sülvânü’l-mutâ fî udvâni’l-etbâ, (S. Yazar, haz.), Devletin ölümsüzlük iksiri, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• İbnü’t-Tıktıka, Ebu Ca’fer Safiyyüddîn Muhammed b. Tâcüddîn Ali. (2016). el-Fahrî fi’l-âdâbi’s-sultâniyye ve’ddevleti’l-İslâmiyye, (R. Şeşen, çev.), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• İbrahim b. Muhammed. (2008). Âdâbu’l-hilâfe ve esbâbu’lhisâfe, (H. Acar, haz.), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Keykavus, Emir Unsuru’l-Maâlî. (2007). Kâbusnâme, (O. Ş. Gökyay, haz.), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. (1993). Ahkâmu’ssultâniyye, (A. Şafak, çev.), İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. (2004). Kitâbu nasîhâti’l-mülûk, (M. Sarıbıyık, çev.), İstanbul: Özgü Yayınları.
• Neyrîzî, Muhammed b. Abdulkerîm el-Mulakkab bî Şihâb. (2015). Miftâhu’s-saâde fî kavâîsi’s-siyâse, (A. Dodangeh, haz.), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Nizâmü’l-Mülk, Ebu Ali Kıvâmüddîn Hasan b. Ali et-Tusî. (1999). Siyâset-nâme, (M. A. Köymen, haz.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sâdi-i Şirâzî, Ebu Abdullah Muslihüddîn. (2016). Nasîhatü’lmülûk, (N. Yıldırım, çev.), Hükümdara öğütler, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Sa’lebî, Muhammed b. Hâris. (2011). Ahlâku’l-mülûk, (M. H. Özev, çev.), Taht Âdâbı, İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• Sühreverdî, Ebu’n-Necîb Abdulkadir b. Abdullah. (2008). Nehcü’s-sülûk fî siyâseti’l-mülûk, (Ç. D. Zorlu, çev.), Yönetenlerin yönetimi, İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları.
• Şeyhoğlu Mustafa, Sadrüddîn. (2013). Kenzü’l-küberâ ve mehekkü’l-ulemâ, (K. Yavuz, haz.), Büyüklerin hazinesi âlimlerin mihenk taşı, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Şeyzerî, Ebu’n-Necîb Celâleddîn Abdurrahman b. Nâsır. (2013). Nehcü’l-meslûk fî siyâseti’l-mülûk, (O. Arpaçukuru, çev.), Yöneticinin nitelikleri, İstanbul: İlke Yayıncılık.
• Tâhir b. Hüseyin. (2012). Abbasî veziri Tahir’den oğlu Abdullah’a siyasi nasihatnâme, (Ö. Kavak, haz.), İstanbul: Klasik Yayınları.
• Turtuşî, Ebu Bekr Muhammed b. El-Velîd el-Endülüsî. (2011). Sirâcu’l-mülûk, (S. Aykut, çev.), Siyaset Ahlâkı ve İlkelerine Dair, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Zencânî, Ahmed b. Sa’d. (2005). el-Letâifü’l-alâiyye fi’lfedâili’s-seniyye, (H. H. Adalıoğlu, çev.), Sultana öğütler: Alaeddin Keykubat’a sunulan siyasetname, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.