Gümrük Birliği’nin Güncellenme Tartışmasına Farklı Bir Bakış: Tam Üyelik Sürecine Alternatif mi?

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 29 - 38, 31.05.2020

Ekrem Yaşar Akçay

https://doi.org/10.30613/curesosc.733801

Öz

Türkiye’nin Avrupa Birliği ile ilişkileri 31 Temmuz 1959’daki ortaklık başvurusuyla başlamış ve 12 Eylül 1963’te imzalanan Ankara Anlaşması ile yasal bir zemine oturmuştur. Ankara Anlaşması’na göre ortaklık ilişkisi hazırlık, geçiş ve son dönem olmak üzere üç döneme ayrılmıştır. Türkiye Avrupa Topluluğu arasında 6 Mart 1995’te kurulan Gümrük Birliği, Türkiye-Topluluk ilişkilerine yeni bir boyut kazandırmıştır. Gümrük Birliği ile Ankara Anlaşması’nda belirtilen son döneme geçilirken diğer yandan da Türkiye ekonomisi canlanmaya başlamıştır. Son dönemlerde Türkiye ile Topluluk arasındaki Gümrük Birliği’nin eksiklerinin olduğu ve güncellenmesi gerektiği üzerinde durulmaya başlanmış ve Dünya Bankası’na Gümrük Birliği’nin değerlendirilmesine ilişkin bir rapor hazırlatılmıştır. Bu rapor çerçevesinde Gümrük Birliği’nde bazı alanların sürece eklemlenmesiyle iki taraf arasındaki ekonomik ilişkilerin daha iyi olacağı öngörülmüştür. Ancak bu durum Topluluğun Türkiye ile tam üyelik dışında farklı bir ilişki kurmak istediğine ilişkin tartışmaları da gündeme getirmiştir. Bu bağlamda bu çalışma Gümrük Birliği’nin güncellenmesinin Türkiye-Topluluk ilişkilerinde tam üyelik dışında bir ilişkiye işaret edip etmediğini realist bir çerçeveden ele alarak analiz edecektir.

Anahtar Kelimeler

Gümrük Birliği, Türkiye, Alternatif İlişki, Tam Üyelik, Avrupa Birliği

A Different Perspective on the Discussion Regarding the Update of the Customs Union: Is it an Alternative to Full Membership Process?

Öz

Turkey’s relations with the European Union began with Turkey’s application for associate on 31 July, 1959 and established a legal framework with Ankara Agreement which was signed on 12 September, 1963. According to the Ankara Agreement, the partnership relationship is divided into three periods: preparation, transition and final period. Customs Union, which was established on March 6, 1995 between Turkey and the European Community, brought a new dimension to Turkey–Community relations. During the final period of the Ankara Agreement Turkey’s economy began to recover. Recently, however, a more appropriate group have focused on the lack of Customs Union activity between Turkey and the Community. The terms of the agreement need to be updated, and a report has been prepared by World Bank regarding the assessment of the Customs Union. Within the framework of this report, it is foreseen that the economic relations between the two parties will be better by adding some areas in the Customs Union to the process. But this situation was brought to the agenda that the community wanted to establish a different relation except full membership with Turkey. In this context, this study will analyze whether updating of customs union pointed to relation except full membership in Turkey-the Community relations.

Anahtar Kelimeler

Customs Union, Turkey, Alternative relation, Full Membership, European Union

Kaynakça

• Akçay, E. Y. (2016). Türkiye-AB ilişkileri ve İmtiyazlı Ortaklık meselesi. Ankara: İmaj Yayınları.
• Altay, S. (2018). Toward a “Privileged Partnership”: The EU, Turkey and the upgrade of the Customs Union. Insight Turkey, 20(3), 179-198.
• Baykal, S. ve Arat, T. (2006). AB ile ilişkiler 1990-2002. B. Oran (Ed.), Türk dış politikası olgular, belgeler ve yorumlar (ss. 326-365), (2. Cilt). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Can, H. ve Özen, Ç. (2005). Türkiye-Avrupa topluluğu ortaklık hukuku. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Dünya Bankası. (2014). AB-Türkiye Gümrük Birliği değerlendirmesi. Dünya Bankası Raporu, (85830), 1-145.
• Eralp, A. (2000). Turkey in the Enlargement process: From Luxembourg to Helsinki. Private View, 8, 1-9
• Erhan, Ç. ve Gürbüz, A. (2013). Türkiye’nin AB ile ilişkilerinde alternatif model arayışı: Kapsamlı ekonomik Entegrasyon Anlaşması. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 12(1), 47-78.
• Esen, O., Ertan Özgüzer, G. ve Binatlı, O. (2009). Gümrük Birliği döneminde dış ticaret ve dış ticaret açıkları. O. Esen ve F. Başkan (Eds.), Avrupa Birliği ve Türkiye ilişkiler: Beklentiler ve kaygılar (ss. 193-214). Ankara: Eflatun Yayınları.
• Eur-Lex. (1996). Decision No 1/95 of the EC-Turkey Association Council of 22 December 1995 on implementing the final phase of the Customs Union. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.1996.035.01.0001.01.ENG&toc= OJ:L:1996:035:TOC adresinden 22.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• European Commission. (1957). The treaty of Rome. https://ec.europa.eu/romania/sites/romania/files/tratatul_de_la_roma.pdf adresinden 20.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• European Commission. (2006). 2770th Council meeting general affairs and external relations general affairs Brussels, 11 December 2006. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/PRES_06_352 adresinden 27.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• European Commission. (2014). Turkey 2014 Progress Report. https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/ near/files/pdf/key_documents/2014/20141008-turkey-progress-report_en.pdf adresinden 28.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• European Parliament. (1964). EU-Turkey Association Agreement (the Ankara Agreement). https://www.europarl.europa.eu/ delegations/en/d-tr/documents/eu-texts adresinden 30.03.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Günuğur, H. (1988). Ankara Anlaşmasını hukuksal değerlendirmesi. İKV Dergisi, 58, 54-62.
• Gürseler, F. ve Alkın, K. (2010). Avrupa Birliği’nin Serbest Ticaret Anlaşmaları’na Türkiye’nin de dahil edilmesi. Avrupa Birliği Araştırmaları, 18, 1-106.
• Hakura, F. (2018). EU–Turkey Customs Union prospects for modernization and lessons for Brexit. https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/publications/research/2018-12-12-eu-turkey-customs-union-hakura.pdf adresinden 17.04.2020 tarihinde erişilmiştir.
• İktisadi Kalkınma Vakfı. (2014). IKV press release on the current debate about the Customs Union. http://www.ikv.org.tr/icerik_eS.asp?konu=haberler&id=506&baslik=IKV%20PRES%20RELEASE%20ON%20THE%20CURRENT%20DEBATE%20ABOUT%20THE%20CUSTOMS%20UNION%20%96%2029.03.2013 adresinden 03.05.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Kalaycı, C. (2017). Serbest Ticaret Anlaşmalarının Türkiye’nin dış ticaretine etkileri. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 3(2), 133-147.
• Kramer, H. (1996). The EU-Turkey Custom Union: Economic integration avoids political turmoil. Mediterranean Politics, 2, 60-75.
• Lecha, E. S. (2019). EU-Turkey relations: Mapping landmines and exploring alternative pathways. FEPS Policy Paper, 695, 1-23.
• Maresceau, M. (2006). Biliteral agreemnets concluded by the European Community. Boston: Martinus Nuhoff Publishers.
• Nas, Ç. (2020). Gümrük birliği neden güncellenmeli. https://www.perspektif.online/tr/jeopolitik/gumruk-birligi-neden-guncellenmeli.html adresinden 07.04.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Özen, Ç. (2002). Türkiye-Avrupa Topluluğu Gümrük Birliği ve tam üyelik süreci üzerine etkileri. İzmir: Ceylan Yayınları.
• Şanlı, F. B. (2004). Küreselleşme ve ekonomik entegrasyonlar. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 2(3), 160-166.
• Şanlı, F. B. (2008). Ekonomik Entegrasyon Teorisi çerçevesinde Avrasya Birliği’nin olabilirliği. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 22(1), 13-30.
• Şen, F. ve Akkaya, Ç. (2000). Avrupa Birliği yolunda Türkiye. Ankara: SODEV Yayınları.
• Tecer, M. (2007). Avrupa Birliği ve Türkiye: Sorular ve yanıtlar. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Ticaret Bakanlığı. (2010). Gümrük Birliği neden güncelleniyor. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/avrupa-birligi/gumruk-birliginin-guncellenme-sureci/gumruk-birligi-neden-guncelleniyor adresinden 10.04.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Togan, S. (2012). The EU-Turkey Customs Union: A model for Future Euro-Med integration. MEDPRO Technical Report, 9, 1-26.
• Turkish Policy Quarterly. (2018). Reforming and renegotiating the EU-Turkey Customs Union. http://turkishpolicy.com/article/914/reforming-and-renegotiating-the-eu-turkey-customs-union adresinden 15.04.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Uğur, M. (2000). Avrupa Birliği ve Türkiye: Bir dayanak/inandırıcılık ikilemi. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Vesterbye, S. D., & Akman, S. (2017). A modernized EU-Turkey Customs Union: Expert interviews and analysis. ENC Perspectives, Brussels. https://www.tepav.org.tr/upload/files/1491836076-0.A_Modernized_EU_Turkey_Customs_Union.pdf adresinden 27.05.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Yıldırım, E. ve Dura, C. (2007). Gümrük Birliği’nin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri konusunda literatüre bir bakış. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, 28, 142-148.
• Yıldız, M. (1999). Bütünleşme biçimleri ve Avrupa Birliği. Dış Ticaret Dergisi, 15, 89-118.