LİMAN TEPE / KLAZOMENAİ ANTİK LİMANI DOĞU MENDİREĞİ ÇALIŞMALARI

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 1, 85 - 101, 16.04.2017

İrfan Tuğcu

Öz

Üç ayrı denize kıyısı olan Anadolu’nun, özellikle Ege ve Akdeniz kıyı şeritleri günümüzde olduğu gibi antik çağlar boyunca da deniz ticaretinin önemli rotaları olmuştur. Deniz ticaretinin gelişimine paralel olarak Anadolu sahillerinde birçok kıyı yerleşimi kurulmuştur. Bu kıyı yerleşimlerinden biri olan Liman Tepe, Klazomenai antik kentinin erken dönemlerini temsil etmektedir. İzmir Bölgesi Kazı ve Araştırmalar Projesi kapsamında 1992 yılında kazısına başlanan Liman Tepe’de 2000 yılından itibaren kara ve sualtı olmak üzere iki ayrı sektörde çalışılmaktadır. İki mendireğin kapatması ile oluşan Liman Tepe / Klazomenai antik limanının, batı yöndeki mendirek yapısının büyük bir kısmı modern Urla Limanı’nın altında kalmıştır. Bu nedenle sualtında yürütülen kazılar antik limanın doğu mendireğinde yoğunlaşmıştır. Yürütülen bu çalışmalarla limanın kullanım süreci ve olası kültürel etkileşimleri anlaşılmak istenmiştir. Anadolu’da şu an için kazısı yapılan en erken liman yapısı olan Liman Tepe / Klazomenai Antik limanın kullanım evreleri arasındaki boşluklar da bugüne kadar yürütülen çalışmalardan elde edilen verilerin beraberinde getirdiği yeni sorular olarak kaşımızda durmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arkeoloji, sualtı arkeolojisi, antik limanlar, Liman Tepe, Klazomenai

Kaynakça

• Aslan, E. 2012, Kekova Bölgesi Limanları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Aykurt, A. 2009, “Batı Anadolu’da Minos Kökenli Bir Seramik Grubu: “Tortoise-Shell Ripple Ware”(Pottery of Minoan Origin in Western Anatolia: “Tortoise-Shell Ripple Ware)”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları Arkeoloji Dergisi, XIV(2009/2), s. 35-47. Aykurt, A. 2013, “An Updated Assessment on Western Anatolian Middle Bronze Age Chronology in Light of Excavations of the Izmir Region”, INSTITUTUM TURCICUM SCIENTIAE ANTIQUITATIS, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Colloquium Anatolicum Anadolu Sohbetleri XII, s.37-79. Bakır, G., Ersoy, Y. 1999, “1997 Yılı Klazomenai Çalışmaları”, XX. Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt II, s. 67-77. Bakır, G., Ersoy, Y., vd. 2000, “1998 Yılı Klazomenai Çalışmaları”, 21. Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt 2, s. 47-57. Blackman, D. J., 1973, “The Harbours of Phaselis”, The International Journal of Nautical Archaeology-IJNA, 2(2), 355-64. Blackman, D. J., 198, “Ancient Harbours in the Mediterranean: Part I”, The International Journal of Nautical Archaeology- IJNA, 11 (2), s. 79-104. Blackmann, D. J., 2008, “Sea Transport, Part 2: Harbors” TheOxford Handbook Engineering and Technology in The Calassical World, Ed.: J.P. Oleson, 2008, s. 638-670. Bostancı-Kolonkaya, N., 2011, “The Use Obsidian in Coastal Western Anatolia During The Early Bronze Age”,V. Şahoğlu – P. Sotirakopoulou (yay.), ACROSS: The Cycladesand Western Anatolia during the 3rd Millennium B.C. – Exhibition (İstanbul 2011) s.154–158. Carter, R. S., 197, “The submerged seaport of Aperlae, Turkey”, The International Journal of Nautical Archaeology- IJNA, 7(3) : s.177-185. Erkanal, H., 1998, “1996 Liman Tepe Kazıları”, XIX. Kazı Sonuçları Toplantısı – Cilt I, s. 379-399. Erkanal, H. 1999 “1997 Liman Tepe Kazıları”, XX. Kazı Sonuçları Toplantısı – Cilt I, s. 325-337. Erkanal, H., 2000, “1998 Yılı Liman Tepe kazıları”, 21. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, s. 251-263. Erkanal, H., 2008a, “Geç Tunç Çağı’nda Liman Tepe”: A. Erkanaal-Öktü vd. (ed.), Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz Geç Tunç Çağı Kültürleri Üzerine Yeni Araştırmalar, Ankara, s. 91-101. Erkanal, H., 2008b, “Liman Tepe: A New Light on the Prehistoric Aegean Cultures”, H. Erkanal – H. Hauptmann – V. Şahoğlu – R. Tuncel(yay.), Proceedings of the International Symposium The Aegean in the Neolithic,Chalcolithic and the Early Bronze Age, October 13th – 19th 1997, Urla - İzmir Turkey, s. 179-191. Erkanal, H., 2014, “Klazomenai/Liman Tepe’nin Limanları”, Sabine Ladstätter – Felix Pirson – Thomas Schmidts (yay), Häfen und Hafenstädte im östlichen Mittelmeerraum von der Antike bis in byzantinische Zeit. Neue Entdeckungen und aktüelle Forschungsansätze, Harbors and Harbor Cities in the Eastern Mediterranean from Antiquity to the Byzantine Period: Recent Discoveries and Current Approaches, Istanbul, 30.05.-01.06.2011, BYZAS 19, s. 295-305. Erkanal, H., Artzy, M., 2002, “2000 Yılı Liman Tepe Kazı Çalışmaları”, 23. Kazı Sonuçları Taplantısı – Cilt 1, s. 375-389. Erkanal, H., Artzy, M., Kouka, O., 2003, “2001 Yılı Liman Tepe Kazıları”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt 1, s. 423-437. Erkanal, H., Artzy, M., Kouka, O., 2004, “2002 Yılı Liman Tepe Kazıları”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt 4, s. 165-179. Erkanal, H., Artzy, M. vd., 2009, “Liman Tepe Sualtı Kazıları Ankara-Haifa Üniversitesi Ortak Projesi ”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı – Cilt 1, s. 308-322. Erkanal, H., Aykurt, A., Böyükulusoy, vd., 2014, “Liman Tepe 2012 Yılı Kara ve Sualtı Kazıları”, 35, Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt 4, s. 499-513. Erkanal, H., Aykurt, A., Büyükulusoy, vd., 2015, “Liman Tepe 2013 Yılı Kara ve Sualtı Kazıları”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt 3, s. 473-495. Erkanal. H., Günel, S., 1996, “1994 Liman Tepe Kazıları”, XVII. Kazı Sonuçları Toplantısı – Cilt I, s. 305-329. Erkanal. H., Günel, S., 1997, “1995 Liman Tepe Kazıları”, XVIII. Kazı Sonuçları Toplantısı – Cilt I, s. 305-329. Erkanal, H., Hüryılmaz, H., 1994, “1992 Liman Tepe Kazıları”, XV. Kazı Sonuçları Toplantısı – Cilt I, s. 361-375. Erkanal, H., Günel, S., 1995, “1993 Yılı Liman Tepe Kazısı”, XVI. Kazı Sonuçları Toplantısı – Cilt I, s .263-281. Erkanal, H., Şahoğlu V., Votruba, G., vd., 2010, “Liman Tepe 2008 Yılı Su Altı Kazıları”, 31.Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt 4 , s. 361-369. Erkanal, H., Şahoğlu, V., Tuncel, R., vd., 2009, “Liman Tepe 2007 Yılı Kazıları”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı – Cilt 1, s. 299-323. Erkanal, H., Şahoğlu V., Tuncel, R., vd., 2011, “Liman Tepe 2009 Yılı Kazıları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt 4, s. 446-462. Erkanal, H., Şahoğlu V., Votruba-Mangaloğlu, S., vd. 2012, “2010 Yılı Liman Tepe Su Altı Kazıları”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı-Cilt 4, s. 479-487. Ersoy, E. Yaşar, 2003, “Pottery Production and Mechanism of Workshops in Archaic Clazomenae”, B. Schmaltz, M. Söldner (eds.), Griechische Keramik im Kulturellen Kontext, s. 254-257. Ersoy, E. Yaşar, 2004, “Klazomenai: 900-500 BC. “History and Settlement Evidence”, A. Moustaka, E. Skarlatidou, M.-C. Tzannes, Y.Ersoy (eds.),Klazomenai, Teos and Abdera: “Metropoleis and Colony.” Proceedings of the Symposium, Abdera 20-21 October 2001, Thessaloniki, s. 43-76. Ersoy, E. Yaşar, 2007, “Notes on History and Archaeology of Early Clazomenae”, in J. Cobet, V. von Graeve, W.-D. Niemeier and K. Zimmermann (eds), Milesische Forschungen 5. Frühes Ionien: eine Bestandaufnahme. Akten des Internationalen Kolloquiums zum einhundertjāhrigen Jubilāum der Ausgrabungen in Milet, Panionion/Güzelçamlı,26.09.-01.10.1999 (Frankfurt am Mainz, 2007), s. 149-178. Ersoy E. Yaşar, 2014, “Klazomenai’da Tunç Çağı’ndan Arkaik Dönem Sonuna Kadar Yerleşim Düzenleri ve Değişimleri: Siyasi, Sosyal ve Çevresel Etkiler”, Yerleşim Sistemleri ve Mekan Analizleri, Tematik Arkeoloji Serisi 1, s. 257-281. Günel, S., 1999, “Vorbericht über die Mittel – und Spaetbronzezeitliche Keramik von Liman Tepe” İstanbuler Mitteilungen 49, s. 41-82. Horejs B.-Milic B. etall. 2015, “The Aegean in the Early 7th Millennium BC:MaritimeNetworks and Colonization”, Journal of World Prehistory, Volume 28, number 4, s. 289-330. Koparal, E., İplikçi E., 2004, “Archaic Olive Oil Extraction Plant in Klazomenai.” in A.Moustaka,E. Skarlatidou, M.C. Tzannes and Y. Ersoy (eds.), Klazomenai, Teos and Abdera: Metropoleis andColony, Proceedings of the International Symposium held at the Archaeological Museum of Abdera (Oct. 2001), Thessaloniki, s. 221-234. Koparal E, 2014, “Klzaomenai Kohara’sında Arazi Kullanımı ve Tarım Potansiyeli- Land Use and Agricultural Potential in Klazomenian Khora” Arkeoloji’de Bölgesel Çalışmalar Sempozyum Bildirileri, Yerleşim Arkeoloji Serisi Sempozyum Bildirileri 4, s. 125-147. Kouka, O., 2002, Siedlungsorganisation in der Nord- und Ostaegaeis waehrend der Frühbronzezeit (3. Jt. V. Chr.), İnternationale Archaeologie, (Band 58), New York. Knoblauch, P., 1977, Die Hafenanlagen und die Anschliessenden Seemauern von Side (1. Basım). Ankara: Türk Tarih Kurumu yayınları. Özer, B., 2006, Klazomeneai Siyah Figür Seramiği, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış doktora tezi. Özgören, Ö., 2007, Arkaik Dönemde Klazomenai’nin Deniz Aşırı Etkinlikleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Perles C., Takaoğlu T., Gratuze B., 2011, “Melian obsidian in NW Turkey: Evidence for early Neolithic trade”, Journal of Field Archaeology, VOL. 36 NO. 1, s. 42-49. Schläger, H., Schäfer J., 1972, “Phaselis: zur Topographieder Stadt und des Hafengebietes”, Archäologischer Anzeiger 1972.4, s. 542-561. Sezgin, Y., 2004, “Clazomenian Transport Amphorae of the Seventh and Sixth Centuries” A.Moustaka,E. Skarlatidou, M.C. Tzannes and Y. Ersoy (eds.), Klazomenai, Teos and Abdera: Metropoleis andColony, Proceedings of the International Symposium held at the Archaeological Museum of Abdera (Oct. 2001), Thessaloniki, s. 169-183. Sezgin, Y., 2009, Arkaik Dönem Doğu Yunan Ticari Amphorları Sorunu, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Shaw, W. J., 1972, “Grek and Roman Harbours Works”, A History of Seafaring Based on Underwater Archaeology (Ed. G. F. Bass), s. 87-102. Subaşı, B., 1996, Klazomenai Antik Limanının Yapım Tekniği Açısından İncelenmesi ve Tarihlenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Şahoğlu, V., 2004, “Interregional Contacts around the Aegean during the Early Bronze Age:New Evidence from the Izmir Region”, Anatolia 27, s. 97–120. Şahoğlu, V., 2005, “The Anatolian Trade Network and the İzmir Region during the Early Bronze Age”, Oxford Journal of Archaeology 24 (4), s. 339-361. Şahoğlu, V., 2010, “Ankara University Research Center for Maritime Archaeology (ANKÜSAM) and its Role in the Protection of Turkey’s Underwater Cultural Heritage”, Proceedings of the World University Congress – Çanakkale. 20-24 October 2010, s.1571-1580. Şahoğlu, V., 2011, “Interregional Contacts between Anatolia and the Cyclades during theEarly Bronze Age”,V. Şahoğlu – P. Sotirakopoulou (yay.), ACROSS: The Cycladesand Western Anatolia during the 3rd Millennium B.C. – Exhibition (İstanbul 2011), s.172–177. Şahoğlu, V., Tuncel, R., 2014, “New Insights into the Late Chalcolitihic fo Coastal Western Anatolia: A View from Bakla Tepe, İzmir”, Western Anatolia Before Troy Proto-Urbanisation in the 4th Millenium BC?, (Ed. B. Horejs, M. Mehofer), Austrian Academy of Sciences Press, Vienna, s. 65-83. Votruba, G.F., Arzty, M, Erkanal, H., 2016, “A set Archaic anchor arm exposed within P.oceanica matte at Klazomenai/Liman Tepe, Turkey: A contribution for understanding marine stratigraphy”, Journal of Field Archaeology, 41:6, s. 671-683. Votruba, G.F., Arzty, M., 2016,”An Archaic Anchor Arm from Liman Tepe/Klazomenai, Turkey”, The International Journal of Nautical Archaeology, (2016) 45.2,s. 450-456.