KOCA RAGIP PAŞA DİVAN’INDA DÜŞÜNCE VE DÜŞÜNCEYLE İLGİLİ BENZETMELER

Yıl 2016, Cilt: 25 Sayı: 4, 109 - 136, 30.10.2016

İ. Çetin Derdiyok

Öz

XVIII. yüzyıl devlet adamı ve şairlerinden Koca Ragıp Paşa, şiirlerinde “düşünce” kavramına önem veren bir şair olarak dikkati çeker. Şiirlerinde Doğu ve Batı kültürlerinde önemli yere sahip âlim ve filozofların adları da geçmektedir. Beyitlerinden her ne kadar Batı kültürünü ve felsefesini tanıdığı anlaşılsa da Ragıp Paşa’nın Doğu kültürüne bağlı olduğu görülür.

Koca Ragıp Paşa Divan’ında “Düşünce” ve “Düşünce”yle ile ilgili terimlerden “Endişe” 8, “Fikr” 17, “İdrâk” 7, “Derk” 3, “Fehm” 5, “Re’y” 2 kez geçmektedir. Bu sözcüklerin büyük bir kısmı daha iyi anlatılmak amacıyla somut nesnelere benzetilmiş, bir kısmı da sözlük anlamıyla yer almıştır.

Anahtar Kelimeler

Koca Ragıp Paşa, XVIII. yüzyıl, divan, düşünce, felsefe, endîşe, fikr, idrâk, derk etmek, fehm, re’y.

Kaynakça

• A’dan Z’ye Tarih Ansiklopedisi, (1984), s. 993. Ahmet Vefik Paşa, (2000), Lehçe-i ‘Osmânî, TDK Yayınları, Ankara. Aksoy, Ö. A, (1984), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, C. 2, Deyimler Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara, s. 816. Ali Nazîmâ - Reşad, (1319), Mükemmel Osmanlı Lugatı, İstanbul. Aydıner, M, (2007), “Ragıp Paşa” mad., TDV. İslâm Ansiklopedisi, C. XXXIV, s. 403-406, İstanbul. Burhân-ı Kâtı’, (1376), (Bi-ihtimâm: Doktor Muhammed Mu’în), Cild-i Evvel, Tahran, s. 172. Demirbağ, Ö, (1999), Koca Ragıb Paşa ve Divan-ı Ragıb, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Van. Genç, İ, (2010), Örneklerle Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Klâsik Dönem, İzmir, s. 311. Gültekin, H, (2015), “Koca Râgıb Paşa Münşeât’ında Nâdir Şah ve Caferî Mezhebi Tartışmalarına Dair Mektuplar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı: 76. Güner, A, (1999), “İbnü’l-‘Amîd” mad., TDV. İslâm Ansiklopedisi, C. XX, s. 485, 486. İstanbul. Güner, A, (1999), “İbnü’l-‘Amîd” mad., TDV. İslâm Ansiklopedisi, C. XX, s. 486, 487. İstanbul. İnalcık, H, (2012), “Tımâr” mad., TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 41, s. 176, Ankara. Kaplan, M, (2008), Hayriyye-i Nâbî, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara. Kaya, M, (1991), “Aristo” mad., TDV İslâm Ansiklopedisi, C. III, İstanbul, s. 375-378. Lehçe-i ‘Osmânî, http : // www. lehceiosmani. com / osmanlica-turkce - sozluk - madde - 17265. html. (Erişim Tarihi: 08.12. 2016 / 14: 03) Lügat-i Remzî, http : // www. lugatiremzi. com / buyuk - osmanlica - sozluk -madde - 952. html. (Erişim Tarihi: 08.12. 2016 / 14: 10) Mehmed Salâhî Bey, (1313), Kâmûs-ı ‘Osmânî, Mahmud Beg Matba’ası, İstanbul. Muallim Nâcî, (1987), Lûgat-ı Nâci, Çağrı Yayınları, İstanbul. Mütercim Âsım Efendi, (2000), Burhân-ı Katı, haz.: Prof. Dr. Mürsel Öztürk, Dr. Derya Örs, TDK Yayınları Ankara, s. 215. Olguner, F, (1994), “Eflatun” mad., TDV İslâm Ansiklopedisi, C. X, İstanbul, s. 469-476. Ş. Sâmî, (1987 ve 1317), Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul. TDK Büyük Türkçe Sözlük, http : // www. tdk. gov. tr / index. php? option = com _ bts & arama = kelime & guid = TDK. GTS. 582f184a77d938.64735377 (Erişim Tarihi: 01.12.2016 / 13:35). Türkçe Sözlük, (2005), TDK Yayınları, Ankara. ------------------, (2011), 11. Baskı, TDK Yayınları, Ankara. Uzunçarşılı, İ. H, (1982), Osmanlı Tarihi, C. IV, I. Bölüm, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. Yorulmaz, H, (1989), Koca Ragıb Paşa Divanı, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensütüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. --------------, H, (1998), Koca Ragıb Paşa, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. Ziya Şükûn, (1984), Farsça Türkçe Lûgat Gencine-i Güftar Ferheng-i Ziya, C. I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, s. 180.