NÂBÎ’NİN “OLUR” REDİFLİ GAZELİNE ONTOLOJİK BİR BAKIŞ

Yıl 2015, Cilt: 24 Sayı: 2, 175 - 188, 31.10.2015

Bilge Karga

Öz

Sanat bireyin ontolojik olarak var oluşunu anlamlı kılan, kuşatılan ruhun huzursuzluğunun dışa vurumu şeklinde ifade edilebilir. Ontolojik çözümleme de bu açlığın öne sürümü, dışa vurumu olan metinlerin analizinde izlenen yeni bir uygulamadır. Birçok yöntemden sadece biri olan ontolojik yöntem, divan edebiyatının en önemli nazım şekillerinden biri olan gazellere uygulanabilir ve bu yöntemle farklı çıkarımlar elde edilebilir. Roman İngarden’in varlık tabakalarının sanat eserlerinde uygulanmasıyla, İsmail Tunalı’nın Sanat Ontolojisi kitabında bahsettiği ontolojik metot, ilk kez Yavuz Bayram ve Dursun Ali Tökel tarafından divan edebiyatı metinlerine uygulanmıştır. Sanat eserini, ontik bir nesne olarak gören İngarden, bir edebiyat eserinin dört tabakadan oluştuğunu söyler. Bu dört tabaka, çalışmanın formülünü verir. Çalışmada söz konusu gazelin her beyti dört yönden incelenerek, şiir varlık tabakalarına bölünmüş, şiirden anlamsal ve sözdizimsel olarak farklı çıkarımlar elde edilmesi amaçlanmıştır. Her beyit kelime, cümle semantiği, obje, karakter ve alınyazısı tabakaları bakımından çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmayla Nâbî’nin hikemî tarzda kaleme aldığı, anlamsal tabakalarla örülü ve varlıkların gizemli yönlerine göndergede bulunduğu “olur” redifli gazelini ontolojik yöntemle çözümleyerek hem ontolojik çözümlemenin tanınmasına, hem de farklı bir bakış açısıyla beyitlere yaklaşarak gazelin görünenin ötesi anlam şekillerinin fark edilmesine küçük de olsa katkıda bulunmak istedik.

Anahtar Kelimeler

Ontoloji, Divan Şiiri, Nâbî

Kaynakça

• Akkuş, M. (1993), Nef’î Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara. Bayram, Y. - Aydemir A. (2008), "Hazan Gazeli’ne Farklı Bir Bakış", Prof. Dr. Celâl Tarakçı Armağanı, Ankara, ss. 111-123. Bayram, Y. (2008), "Divan Şiiri Metinlerinin Ontolojik Tahlili Üzerine", Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına Uluslararası Divan Edebiyatı Sempozyumu, İstanbul, ss. 167-182, Bilkan, A. F. (1997) , Nâbî Dîvânı I, MEB Yayınları, İstanbul. Çetişli, İ. (2006), Metin Tahlillerine Giriş/1-Şiir, Akçağ Yayınları, Ankara. Demirel, Ş. (2005), “Hüsn ü Aşk’ta Ateşle İlgili Teşbih Unsurları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.15, S. 2, Elazığ, ss. 80-105. Devellioğlu, F. (2000), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara. Dilçin, C. (1986), Divan Şiirinde Gazel, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), S. 415-416-417, ss. 82. Divân-ı Nâbî (1876), Şeyh Yahya Efendi Matbaası, İstanbul. İçli, A. (2009), "Necati’nin Bir Şiirinin Ontolojik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi", e-Journal of New World Sciences Academy, C.4, S.1, ss. 100-102. İpekten, H. (2007) , Eski Türk Edebiyatı –Nazım Şekilleri ve Aruz-, Dergâh Yayınları, İstanbul. Kaplan, M. (1995), Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser, Dergâh Yayınları, İstanbul. Karahan, A. (2006), “Nâbî mad.”, T. Diy.Vak. İslâm Ansiklopedisi, T. Diyanet.Vakfı Yayınları, C. 32, İstanbul, ss. 258-260. Kartal, A. (1998), Klâsik Türk Şiirinde Lâle, Akçağ Yayınları, Ankara. Köksal, M. F. (2006), Sana Benzer Güzel Olmaz -Divan Şiirinde Nazire-, Akçağ Yayınları, Ankara. Levend, A. S. (1984), Divan Edebiyatı –Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar- Enderun Kitabevi, İstanbul. Macit, M. (2005), Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, Kapı Yayınları, İstanbul. Öztürk, F. (2007), "Osmanlı Şiirine Sanat Ontolojisiyle Yaklaşmak Üzerine", Turkish Studies, C. 2, S. 4, ss. 680-684. Sefercioğlu, N. (1999), “Dîvan Şiirinde Mûsikî ile İlgili Unsurların Kullanılışı”, Osmanlı Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, C. 9, Ankara. Şemseddin Sâmi (2006), Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul. Tarlan, A. N. (2001), Fuzûlî Divanı Şerhi, Akçağ Yayınları, Ankara. Tökel, D. A. (1996), "Ontolojik Analiz Metodu ve Bu Metodun Bâkî’nin Bir Gazeline Uygulanışı", Yedi İklim, S. 74, ss. 53-59, İstanbul. Tunalı, İ. (2011), Sanat Ontolojisi, Sosyal Yayınlar, İstanbul. Türkçe Sözlük (1999), Yayına Hazırlayanlar: Uç T., Alkan K. , Büker, A. C. , Dikmen, A. , Koçak, Sevinç, Dil Derneği Yayınları , 2, Ankara. Yeter, G. B. (2010), "Ontolojik Analiz Metoduyla Yunus Emre’nin Bir Şiirinin İncelenmesi", Mukaddime, S.3, ss. 141-154, Mardin.