TÜRK EDEBİYATINDA BELÂGAT ÇALIŞMALARI VE "TEZÂD" VE "TELMÎH" SANATLARINA ELEŞTİREL BİR BAKIŞ*

Yıl 2007, Cilt: 16 Sayı: 1, 413 - 428, 01.06.2007

Doç. Dr. Ahmet Kartal

Öz

Belâgat ilmi bizde her yönüyle aydınlatılmış bir konu değildir Konu ile ilgili çalışmalar da ekseriyetle Arapça ve Farsça kaynakların Türkçeye tercüme edilmesiyle oluşturulmuş ve ilgili örnekler de yine çoğunlukla Arapça ve Farsça şiirlerden metinlerden seçilmiştir Bu da bizde yazılan belagat kitaplarının Osmanlı döneminde Arapça ve Farsça Tanzimattan sonra ise Fransızca eserlerden hareketle oluşturulduğunu göstermektedir Oysa bizim şairlerimizin ve yazarlarımızın yazmış olduğu şiirlerinden metinlerinden hareketle oluşturulmuş bize ait belâgat kitaplarına ihtiyaç vardır Bu çalışmada bu düşünceden hareketle tezâd ve telmîh sanatlarına yeni bir bakış açısıyla yaklaşılmaya çalışılmıştır

Türk Edebiyatında Belâgat Çalışmaları Ve tezâd Ve telmîh Sanatlarına Eleştirel Bir Bakış

Öz

Rhetoric is not a subject illumanated with every aspects Related works were constructed through the translations of Arabic and Persian sources into Turkish and examples were selected from Arabic and Persian poems Therefore the rhetorical works were written out from Arabic and Persian in Ottoman period and from French in Tanzimat period Hpwever there is a need to works composed from the verses and texts of our writers In this paper arts of tezat contrast and telmih allusion will be dealed with through an original viewpoint

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa (1311), Belâgat-ı Osmâniyye, İstanbul.
• Bilgegil, M. Kaya (1980), Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgat), Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Can, Kaya (2003), Başlıca Yazınsal Sanatlar, Ankara.
• Coşkun, Menderes (2003), "Edebî Terimler ve Aruzla İlgili Bir Eser: Alî b. Hüseyinn Hüsâmeddîn Amasî'nin Risâletün Mine'l-'arûz ve Istılâhı'ş-şi'r'i", Türk Kültürü İncelemeleri, Sayı: 8, İstanbul, ss. 97-130.
• Dilçin, Cem (1983), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yay., Ankara.
• Diriöz, Meserret (2002), "Edebiyat Bilgi ve Teorileri I, Belâgât", Türklük Bilimi Araştırmaları, Sayı: 11, Niğde, ss. 255-61.
• Diriöz, Haydar Ali (2003), "Divan Edebiyatında İç Tekamül", Diriözler Armağanı, (Hzr. M. Fatih Köksal - Ahmet Naci Baykoca), Ankara, ss. 19-33.
• Dönmez, İbrahim Kâfi (1992), "Beyan" mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 6, İstanbul, ss. 23-25.
• Fuzûlî Divanı (2000), Akçağ Yay., Ankara.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah (1992), "Bedî'" mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 5, İstanbul, ss. 320-22.
• Hatîb El-Kazvînî (yty), Telhîs ve Tercümesi, Kur'ân'ın Eşsiz Belâgatı, (Hazırlayanlar: Nevzat H. Yanık, Mustafa Kılıçlı, M. Sadi Çöğenli), İstanbul.
• Kocakaplan, İsa (1992), Açıklamalı Edebî Sanatlar, MEB Yay. İstanbul.
• Köksal, M. Fatih (2003), "Nazire Kavramı ve Klâsik Türk ŞiirindeNazire Yazıcılığı", Diriözler Armağanı, (Hzr. M. Fatih Köksal - Ahmet Naci Baykoca), Ankara, ss. 215-90.
• Köksal, M. Fatih (2005), "Belâgat Kitaplarında İki Sanat: Tecâhül-i Ârif ve İstifhâm", Klâsik Türk Şiiri Araştırmaları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Köprülü-zâde Mehmed Fuâd - Şehâbeddîn Süleymân (1330), Ma'lûmât-ı Edebiyye, İstanbul.
• Külekçi, Numan (1999), Edebî Sanatlar, Akçağ Yay., Ankara.
• Mahmûd Ekrem (1299), Ta'lîm-i Edebiyât, Kısm-ı Evvel, İstanbul.
• Macit, Muhsin (1997), Nedîm Divanı, Akçağ Yay., İstanbul.
• Mehmed Celâl (1312), Osmanlı Edebiyâtı Nümûneleri, İstanbul.
• Menemenli-zâde Tâhir (1314), Osmanlı Edebiyâtı, İstanbul.
• Muallim Nâcî (1996), Edebiyat Terimleri [Istılâhât-ı Edebiyye], (Hzr.. M. A. Yekta Saraç), Risale, İstanbul.
• Muhammed Mihrî (yty), Fenn-i Bedî', Taş Baskı.
• Muhyiddîn (1335), Yeni Edebiyât, İkinci tab', İstanbul.
• Okay, M. Orhan (1994), "Edebiyat" mad., Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 10, İstanbul, ss. 395-97.
• Pekin, Nermin Suner - Nihal Nomer Karaman (1982), Temel Edebiyat Bilgileri, Minnetoğlu Yay., İstanbul.
• Reşîd (1328), Nazariyyât-ı Edebiyye, Birinci Cild, İstanbul.
• Saraç, M. A. Yekta (2001), Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Bilimevi, İstanbul.
• Soysal, M. Orhan (1992), Edebî San'atlar ve Tanınması, MEB Yay., İstanbul.
• Şafak, Yakup (1991), Sürûrî’nin Bahrü’l-ma’ârif’i ve Enîsü’l-uşşâk İle Muka- yesesi, Atatürk Üniv. SBE, Erzurum [Yayımlanmamış Doktora Tezi]).
• Şehâbeddîn Süleymân (1329), San'at-ı Tahrîr ve Edebiyât, İstanbul.
• Şentürk, Ahmet Atillâ (1994), Necâtî Beğ'in Sultan Beyazıt Methiyesi ve Bazı Gazelleri Hakkında Notlar, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Tâhirü'l-mevlevî (1973), Edebiyat Lügati, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Tarlan, Ali Nihad (1981), Edebiyat Meseleleri, Ötüken, İstanbul.
• Temizel, Ali (2002), Ahmedî'nin Farsça Eserleri [Tenkitli Metin-İnceleme- Tercüme ve İndeks], Ankara Üni. SBE, Ankara [Yayımlanmamış Doktora Tezi]).
• Tolasa, Harun (1986), "18. Yy.'da Yazılmış Bir Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü -Müstakimzâde'nin Istılâhâtü'ş-şi'riyye'si", Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi,c. XXIV-XXV, s. 363-79.