İlköğretim Öğrencilerinin Dikkat Toplama Sürecine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2012, Cilt: 21 Sayı: 1, 135 - 153, 01.03.2012

Yrd. Doç. Dr. Suna Kaymak Özmen Yrd. Doç. Dr. Özden Demir

Öz

Concentration skills in childhood can be regarded as prerequisite for cognitive social and emotional development At this point concentration process and students ‘awareness in this process gain importance The present study aims to investigate primary school students’ views regarding the process of concentration Therefore 82 students enrolling sixth seventh and eighth grades were asked six open ended questions The qualitative data gathered from the question forms were analyzed using content analysis methods It was found that the participants pay attention to tidying the study place and maintaining silence there They stated that the most important factor distracting their attention is noise in the studying environment television computer friends etc Therefore they expressed that they tried to maintain silence in the environment It was also found that the students tried to control external stimulus However it is known that at this stage it is important for students to concentration through self instruction and self talk processes It can be suggested to develop and implement education programs to improve these skills Keywords: Attention Concentration Primary Education Education Psychology

Anahtar Kelimeler

-

İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN DİKKAT TOPLAMA SÜRECİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Öz

Dikkat toplama becerisi çocukluk yıllarında bilişsel, sosyal ve duygusal gelişim için bir
ön koşul olarak değerlendirilebilir. Bu noktada özellikle dikkat toplama süreci ve
öğrencilerin bu süreçteki farkındalıkları önem kazanmaktadır. Bu çalışmada ilköğretim
II. kademe öğrencilerinin dikkat toplama sürecine ilişkin görüşlerinin incelenmesi
amaçlanmıştır. Bu amaçla altıncı, yedinci ve sekizinci sınıflarda okuyan 82 öğrenciye
dikkat toplama sürecine ilişkin altı adet açık uçlu soru yöneltilmiştir. Öğrencilerin
doldurdukları soru formlarından elde edilen nitel verilerin analizinde içerik analizi
yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları incelendiğinde öğrencilerin dikkat
toplama süreci öncesinde özellikle çalışma ortamının düzenlenmesi ve sessiz bir
ortamın oluşturulmasına dikkat ettikleri görülmüştür. Öğrencilerin dikkatlerini en çok
dağıtan şeyin ortamda bulunan sesler (televizyon, bilgisayar, arkadaşlar vb.) olduğu;
dikkatlerini toplayabilmek için sessiz bir ortam oluşturmaya yöneldikleri; öğrencilerin
dikkat toplama sürecine ilişkin daha çok dışsal uyarıcıları kontrol etmeye çalıştıkları
sonucuna ulaşılmıştır. Oysaki özellikle dikkat toplama sürecinde öğrencilerin kendi
kendine yönerge verme ve içsel konuşma süreçlerini kullanabilmeleri önem
kazanmaktadır. Bu becerilerin kazandırılmasına yönelik eğitim programlarının
geliştirilmesi ve uygulanması önerilebilir

Anahtar Kelimeler

Dikkat, Dikkat Toplama, İlköğretim, Eğitim Psikolojisi

Kaynakça

• Ackermann-Stoletzky, K. & Stoletzky, C. (2004). Das ads-handbuch. therapiemöglichkeiten und praxishilfen für eltern und pädagogen. Brendow & Sohn Verlag, Moers.
• Baltaş, A. (2003). Öğrenmede ve sınavlarda üstün başarı. Remzi,İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak,E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem, Ankara.
• Cammann, R. & Spiel, G. (1991). Neurophysiologische grudlagen von aufmerksamkeits- und konzentrationsleistungen. In. H. Barchmann, W. Kinze & N. Roth (Eds.), Aufmerksamkeit und konzentration im kindesalter: interdisziplinaere aspekt (pp. 11-26). Verlag Gesundheit, Berlin.
• Demir, Y. M. (2009). Bilişsel bilgi işlem teorisi. M. Şahin (Ed.), Öğrenme teorileri (s. 130-182). Nobel, Ankara.
• Döpfner, M., Schürmann, S. & Frölich, J. (2002). Therapieprogramm für kinder mit hyperkinetischem und oppositionellem trotzverhalten (THOP). Psychologie Verlags Union, Weinheim.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı, Ankara.
• Ettrich, C. (1998). Konzentrations-trainings-programm für kinder: II: 1. und 2. schulklasse. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen.
• Helmke, A. & Renkl, A. (1993). Unaufmerksamkeit in grundschulklassen. Problem der klasse oder der lehrers? Zeitschrift für Entwicklungspsychologie und Paedagogische Psychologie, 25, 185-205.
• Karaduman, D. (2004). Dikkat toplama eğitimi programının ilköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin dikkat toplama düzeyi, benlik algısı ve başarı düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kaymak, S. (1995). Yuvaya giden beş yaşındaki çocuklarla dikkat toplama çalışmaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kaymak, S. (2003). Dikkat toplama eğitimi programının ilköğretim 2. ve 3. sınıf öğrencilerinin dikkat toplama becerilerinin geliştirilmesine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kaymak Özmen, S. (2006a). Dikkat toplama becerisini geliştirici etkinlikler. Okulöncesi. Anı, Ankara.
• Kaymak Özmen, S. (2006b). Dikkat toplama becerisini geliştirici etkinlikler. İlköğretim 1.,2. ve 3. sınıf .Anı, Ankara.
• Kinze, W. & Spiel, G. (1991). Kinderneuropsychiatrische aspekte. In. H. Barchmann, W. Kinze & N. Roth (Eds.), Aufmerksamkeit und konzentration im kindesalter : interdisziplinaere aspekt (pp. 3-10). Verlag Gesundheit, Berlin.
• Krowatschek, D. (2002). Alles über ads: Ein ratgeber für eltern und lehrer. Walter, Düsseldorf.
• Konrad, K. & Gilsbach, S. (2007). Aufmerksamkeitsstörungen im kindesalter, Kindheit und Entwicklung. 16 (1), 7-15.
• Lauth, G. W. (2004). Förderung von aufmerksamkeit und konzentration. In Lauth, G. W., Grünke, M. ve Brunstein J. C. (Eds.), Interventionen bei lernstörungen (pp. 239-248). Hogrefe Verlag, Göttingen.
• Lauth, G. W. & Naumann, K. (2009). ADHS in der Schule. Beltz PVU, Weinheim.
• Lauth, G. W. & Schlottke, P. F. (2002). Training mit aufmerksamkeitsgestörten kindern. Beltz, Weinheim.
• Leitner, W. G. (2005). Konzentrationsleistung und aufmerksamkeitsverhalten. S. Roderer Verlag, Regensburg.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2. baskı). Sage, Thousand Oaks, CA.
• Ott, E. (1994). Das Konzentrationsprogramm. Rowohlt Verlag, Stuttgart.
• Özdoğan, B. (2001). Altı – oniki yaşlarındaki çocukların eğitimi ve okul başarıları. Eğitim ve Bilim, 26, 3-7.
• Pintrich, P.R., Smith D., Carcia T. & McKeachie W. (1993). Reliability and predictive validity of the motivated strategies for learning. Questionnaire.Educational and Psychological Measurement, 53, 801-813.
• Rapp, G. (1982). Aufmerksamkeit und konzentration: Erklaerungsmodelle- störungen- handlungsmöglichkeiten. Bad Heilbrunn/Obb, Klinkhardt .
• Ruf, B. & Arthen, K. (2006). ADHS und wahrnehmungsauffaelligkeiten. Auer Verlag, Donauwörth.
• Selçuk, Z. (2001). Dikkat eksikliği ve hiperaktif çocuklar. Pegem, Ankara.
• Selçuk, Z. ve Öztürk, B. (1992). Öğrenme-Öğretme etkinliğini artırmada öğrenme stratejilerinin kullanılması; genel bir inceleme. Eğitim Dergisi, 1, 66-74.
• Solley, B. & Payne, B. (1992). The use of self-talk to enhance children’s writing. Journal of Instructional Psychology, 19 (3), 205
• Solso, R. L., MacLin, M. K. & MacLin, O. H. (2011). Bilişsel psikoloji (Çev. A. Ayçiçeği-Dinn). Kitabevi, İstanbul.
• Soysal, A. Ş., Yalçın, K. ve Can, H. (2008). Bilişsel Psikoloji Kapsamında Yer alan dikkat teorileri. New/Yeni Syposium Journal, 46 (1), 35-41.
• Sturm, W. (2005). Aufmerksamkeitsstörungen. Hogrefe Verlag, Göttingen.
• Sünbül, A. M. ve Çelik, M. (1998). Başarılı ve başarısız öğrencilerin dikkat düzeylerinin karşılaştırılması. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri (ss.437- 447). Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Sürücü, Ö. (2003). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu. Anababa-öğretmen el kitabı. Ya-pa, İstanbul.
• Toprak, R. ve Aktürk, N. (2004) Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerindeki Olumsuz Etkileri. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 61(1) 49-58
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma
• yöntemleri. Seçkin Yayınları, Ankara.
• Wagner, I. (1991). Möglichkeiten der Förderung. In. H. Barchmann, W. Kinze & N. Roth (Eds.), Aufmerksamkeit und konzentration im kindesalter : interdisziplinaere aspekt (pp. 184-197). Verlag Gesundheit, Berlin.