Serbest Bölgeler ve Türkiye Ekonomisine Katkıları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2012, Cilt: 21 Sayı: 3, 339 - 356, 01.09.2012

Atiye Tümenbatur

Öz

Free Zones are private areas which are excluded from the customs borders of the country in which they are located and in which foreign trade is facilitated and some particular commercial activities are carried out Free Trade Zones which were established on the way of big trading routes and in which some advantages were given to foreign trade became the basis of today’s free zones Free Zones have important economical effects in developed and developing countries While developed countries look for cheap labour developing countries aim to develop their economies by providing regular inflow of foreign currency The regularity should be procured in export so as to rally economy and accelerate the growth process Therefore free zones have been considered as foreign trade policies of countries since the first quarter of the 20th century First free zone implementations were seen in the period of the Ottoman Empire in our country These implementations were continued after the Republic had been found but the main transition started in 1980s Free Zones provided important added value in the rally of economy in this period in which economic growth aiming at export started to be carried out Some reconciliation about our foreign trade transactions were made in the scope of customs union with the European Union since 2000 and some regulations were made in the free zone implementations In this study the concepts of free zones historical characteristics types and reinforcements and advantages were tried to be explained Then the development transition and economical contributions of free zones in Turkey were explained Keywords: Tree Trade Zones Effects of Free Trade Zones Custom Union

Anahtar Kelimeler

-

Serbest Bölgeler ve Türkiye Ekonomisine Katkıları Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Serbest Bölgeler konuşlandığı ülkenin gümrük sınırları dışında tutulan dış ticaretin kolaylaştırıldığı ve belirli ticari faaliyetlerin sürdürüldüğü özel bölgelerdir Büyük ticaret yolları üzerinde kurulan ve dış ticaret işlemlerinde bir takım avantajlar sağlanan serbest ticaret bölgeleri bugünkü serbest bölgelerin temelini oluşturmuştur Serbest Bölgeler gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde önemli ekonomik etkilere sahiptir Gelişmiş ülkeler ucuz işgücü ararken gelişmekte olan ülkeler ise düzenli döviz girişi sağlayarak ekonomik kalkınmayı amaçlamaktadırlar Ekonominin canlanması ve kalkınma sürecinin hızlanması için ihracatta devamlılığın sağlanması gerekmektedir Bundan dolayı 20 yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren serbest bölgeler ülkelerin ekonomik kalkınmasında bir dış ticaret politikası olarak uygulanmaktadır Ülkemizde ilk serbest bölge uygulamaları Osmanlı İmparatorluğu dönemine dayanmaktadır Cumhuriyet dönemi sonrasında da uygulamalara devam edilmiş ancak asıl dönüşüm 1980’li yıllarda başlamıştır İhracata yönelik ekonomik kalkınmanın uygulanmaya başlandığı bu dönemde serbest bölgeler ekonominin canlanmasında önemli bir katma değer sağlamıştır 2000’li yıllardan itibaren ise AB ile girdiğimiz Gümrük Birliği kapsamında dış ticaret işlemlerimizde bir takım uyumlaştırılmalar yapılmış ve serbest bölge uygulamalarında da düzenlemelere gidilmiştir Bu çalışmamızda ilk olarak serbest bölgeler kavramı tarihi özellikleri türleri sağlanan teşvik ve avantajlar açıklanmaya çalışılmıştır Daha sonra Türkiye’de serbest bölgelerin gelişimi değişimi ve ekonomik katkıları açıklanmıştır Anahtar Kelimeler: Serbest Bölge Serbest Bölgelerin Etkileri Gümrük Birliği A Review On The Contributions Of Free Trade Zones And Turkish Economy

Anahtar Kelimeler

Serbest Bölge, Serbest Bölgelerin Etkileri, Gümrük Birliği

Kaynakça

• ADAM,Gy.,(1971) “New Trends in International Business- Worldwide Sourcing and Dedomiciling”, Acta Oeconomica, Vol. 7, No. 3/4, ss:349-367.
• ALPAR, C.( 1980), “Çok Uluslu Sirketler ve Ekonomik Kalkınma”, Turhan Kitabevi, Ankara.
• ALPAR, C.(1985), “Dünyada ve Türkiye’de Serbest Bölgeler”, Dost Kitapevi, Ankara..
• CİVAN, N., (2006) “2004 Sonrası Ekonomik Kalkınma Modeli Olarak Serbest Bölge Olgusu”, Aşama Matbaacılık, İstanbul.
• ÇİÇEK S., (2005) “Serbest Bölgelerde Vergilendirme: 5084 Sayılı Kanun Öncesi ve Sonrası Durum Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İsparta.
• DEMİREL, G., (2009) “Türkiye’de Serbest Bölgeler ve AB Uygulamaları”, İzmir Ticaret Odası, İzmir.
• DPT,(2001), “Türkiye-Avrupa Topluluğu Ortaklık Konseyi Kararları”, DPT Yayın No: 2596, Ankara.
• EBİRİ, R., (2006) “Serbest Bölgelerin Ekonomiye Etkileri ve Türkiye Uygulamasının Mali Yönden İncelenmesi”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• EKİN, N.,(1999) “Küreselleşme ve Gümrük Birliği- Çalışma Yaşamında Dönüşüm: Çelişkiler ve Fırsatlar”, İTO Yayınları, İstanbul.
• ERDOĞAN, E., ve ENER M., (2005) “Serbest Bölgeler Küresel Pazarların Ekonomik Üsleri”, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• FROBEL, F., Jürgen Heinrichs ve Otto Kreye, (1982) Uluslar arası Yeni iş Bölümü ve
• GAGWELL, K. ve STAIGER R.,W. (1997)“Multilateral Tariff Cooperation during the Formation of Free Trade Areas”, International Economic Review, Vol.32, No. 2, May, ss:291-319.
• KARADUMAN, N., ve YILDIZ Z., (2002) Serbest Bölge Uygulamalarının Dış Ticarete ve Yabancı Sermayeye Katkıları, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(1), ss: 133-152.
• KRUGMAN, P.,(1991) "The Move Toward Free Trade Zones,", Economic Review, Federal Reserve Bank of Kansas City, Nov, ss: 5-25.
• OĞULTARHAN, A., (2004) “Serbest Bölgeler, Nitelikli Sanayi Bölgeleri ve Teknoparklar”, Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı, Gümrük Uzmanlığı Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara.
• ORHAN, A.(2003) “Serbest Bölgelerin Sağladığı Avantajlar: KOSBAŞ Örneği”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 2003/1, ss: 117- 131.
• SEFİKHANOV, A.,(2005) “Serbest Bölgeler ve Vergi Rekabeti”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Serbest Bölgeler, (çev.: Yılmaz Öner), İstanbul: Belge Yayınları.
• TUNCER, S.,(1982a) “Dünya ve Türkiye'de Serbest Bölgeler”, İstanbul Sanayi Odası Dergisi, S. 201, Kasım.
• TUNCER, S.,(1982b), “Türkiye’de Serbest Bölge” , Dünya’da ve Türkiye’de Serbest Bölgeler Semineri, İstanbul, İktisadi Araştırmalar Vakfı Yayınları, İstanbul.