Şair Nigâr Hanım’ın Yaşamında ve Edebiyatında Pitoresk

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 2, 53 - 72, 30.06.2020

Hafize Şahin

https://doi.org/10.35379/cusosbil.758002

Öz

Şair Nigâr Hanım, 1862-1918 yılları arasında İstanbul’da yaşamıştır. Mühtedi bir ailenin kızı olan Nigâr Hanım’ın babası Macar asıllı Osman Paşa, annesi ise üst düzey Osmanlı bürokratı Keçecizâde Fuat Paşa’nın mühürdarı Nuri Bey’in kızı Emine Rifatî Hanım’dır. Şair Nigâr Hanım, Osmanlı İmparatorluğunda siyasi değişimlerin yaşandığı, yenilikçi hareketlerin gündeme geldiği bir dönemde gelenekten kopmadan Batılı eğitim anlayışı ile yetiştirilmiştir. Kadınların gazete ve dergilerde görünür olması Batılılaşma hareketlerinin bir parçası olarak bu dönemde toplumsal yaşama yansımıştır. İlk şiir kitabı Efsûs’u böyle bir ortamda yayımlayan Nigâr Hanım, dönemin ruhuna uygun şiirler, nesirler kaleme almıştır. Efsûs’un ardından Efsûs (ikinci kısım), Nîrân, Aks-i Sadâ ve Elhân-ı Vatan adlı şiir kitapları yayımlanır. Şair Nigâr Hanım, edebiyatı ve yaşamı ile 1880-1890 yılları arasındaki İstanbul’un sosyo-kültürel hayatı hakkında okura bir fikir verir. Türk edebiyatının klasik nazım şekillerini değiştirerek eserlerinde kullanmıştır. Şiirlerinde dekoratif görüntüler yerine canlı tablolar yaratmıştır. Şair Nigâr Hanım’ın edebiyatında ve hayatında resim/fotoğraf daima etkili olmuştur. Yaşamındaki resim/fotoğraf tutkusu edebiyatına, üslubuna da aksetmiştir. Nigâr Hanım’ın yazılarında ve şiirlerinde resim ögesi vardır; onun eserlerinde pitoresk bir tavır söz konusudur. Bu çalışmada öncelikle Nigâr Hanım’ın eserlerinden kısaca bahsedilecek; sonrasında ise onun eserlerindeki pitoresk tavır, örnekler üzerinden analiz edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Pitoresk, Şair Nigâr Hanım, Şiir, Resim

Kaynakça

• ‘Abdüllâtif ‘Âlî (1308). İstanbul’dan (Ne Yanık Mâcerâ-yı Sevdâ). Nilüfer, S. 52, Bedr-i Cemaziye’l-âhir, s. 634. Akalın, L. S. (1984). Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları. Altıkulaç Demirdağ, R. (2015). Şair Nigâr Hanım’ın Eserlerinde Geleneksel Eğitim Anlayışı: ‘Anne Dili ve Eleştirisi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, ISSN: 2198-4999, Mannheim-GERMANY, UDES, 2316-2324. (http://www.ijlet.com/Makaleler/1380527855_Refika%20Alt%C4%B1kula%C3%A7%20Demirda%C4%9F.pdf E.T. 15. 10. 2018). Ayhan, E. (1996). Dipyazılar. İstanbul: YKY. Bayık, H. B. (2000). Cenab Şahabeddin’in Servet-i Fünûn Dergisi’nde Yayımlanmamış Makaleleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, SBE, Atatürk Üniversitesi, Erzurum. Bekiroğlu, N. (1993). Şair Nigâr Hanım’ın hatıraları: ‘Âşiyan Günlüğü. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/21694 E. T. 13.10.2018) (bkz. Taha Toros arşivi.) Bekiroğlu, N. (2008). Şâir Nigâr Hanım. İstanbul: Timaş Yayınları. Çotuksöken, Y. (1992). Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Cem Yayınevi. Demir, H. (2018). ‘Mezâr, Cânımı Âteşlere Eden İlkâ’ Nigâr Hanım’ın Eserlerinde Ölüm Teması. Modern Dönemde Edebiyat, Eğitim, İktisat ve Mühendislik, Ankara: Berikan Yayınevi, s.295-311. Derdiyok, Ç. (2017). Nigâr Binti Osmân’ın Safahât-i Kalb’i. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında “Kadın” Sempozyumu Bildiriler Kitabı: KIBATEK Yayınları, 4-6 Mayıs 2017, Amasya, s. 345-352. Dirican, Gül. (1998). Yaşmak ve feracesiyle, şiir ve güfteleriyle, şöhreti ve yalnızlığıyla Şair Nigâr Hanım: Aman ya Rabbi neler çektim. Hürriyet Pazar, 25 Ekim, (Şair Nigâr Hanım kitabı için tanıtma): (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/9905 E. T. 13 Kasım 2018). (bkz. Taha Toros arşivi.) Eroğlu, Z. D. (2015). “Bir Günlük Usaresi: Hayatımın Hikâyesi ve Şair Nigâr Hanım”, Hece (Günlük Özel Sayısı), 222-223-224. sayı (Haziran-Temmuz-Ağustos), s.139-158. Es, H. F. (a?). Tanımadığımız Meşhurlar: Nigâr hanımın düğününde misafirleri şaşırtan vaka. (arsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/21788 E. T. 12 Kasım 2018). (bkz. Taha Toros arşivi.) Es, H. F. (b?). Nigar Hanım’ın kocasına hitaben yazılmış şiirleri: Evin içinde yeni bir balayı havası esmeğe başlamıştı, resimler çektirdiler. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/21789 E. T. 12 Kasım 2018). (bkz. Taha Toros arşivi.) İleri, S. (1989). Hatıratsız Milli Kimlik. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/9766 E. T. 18 Aralık 2018) (bkz. Taha Toros arşivi.) Kaplan, M. (2004). Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser. 7. bas., İstanbul: Dergâh Yayınları. Kösa, A. (2003). Edebiyât-ı Umûmîye Mecmuası İnceleme, Tahlilî Fihrist, Seçilmiş Metinler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ, SBE. Kurtuluş, M. (2011). Osmanlı Şiirinin Modernleşme Sürecinde ‘Kadın’ın Doğuşu: Nigâr Hanım’ın Şiirlerinde Dişil Söylem Üretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Türk Edebiyatı Bölümü. Necatigil, B. (2016). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: YKY. Nigâr Hanım (2015). (haz.: Refika Altıkulaç Demirdağ). Nigâr Hanım Toplu Şiirleri. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları. Nigâr Hanım (1910). Rüyâlarımda Vâlidem. Şehbâl, no.28, 1 Teşrinievvel 1326/14 Ekim 1910), s. 575. Nigâr Hanım (1917). Hanımeli. Edebiyât-ı Umûmîye Mecmuası, 1 Kanûn-ı evvel 1917/15 Sâfer 1336, numara 13-44, sene 2, 15 Sâfer 1336, 2.cilt, s. 292-293. Önertoy, O. (1978). Nigâr Hanım ve Tesir-i Aşk. Ankara: Tiyatro Araştırmaları Enst. (http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/1160/13667.pdf E. T. 7 Kasım 2018). Özdemir, E. (1996). Edebiyat Bilgileri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi. Özkırımlı, A. (1991). Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Altın Kitaplar. Pitoresk: Kubbealtı Lugatı. (http://www.lugatim.com/s/pitoresk E. T. 12 Kasım 2018) Romanesk: Güncel Türkçe Sözlük. TDK: (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bca4e66262d00.86064101 E. T. 19 Ekim 2018). Şemsettin Sâmî (1989). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Enderun Kitabevi. Taha Toros (?). Bir Devrin Kültür Yıldızı: Şair Nigâr Hanım. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/21653 E.T. 8 Kasım 2018). (bkz. Taha Toros arşivi.) Tarakçı, C. (1993). Cenab Şehabeddin (2 Nisan 1871-13 Şubat 1934). İslâm Ansiklopedisi, C. 7, s. 346-349. Til, E. T. (?). Ahmet Rasim beyin Kitabei gam, Nigâr hanımın Safahatı kalb Eserleri. Taha Toros Arşivi. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/15107 E. T. 8 Kasım 2018) (bkz. Taha Toros arşivi.) Ünaydın, R. E. (?). (Yalınlaştıran: Şemsettin Kutlu). Nigâr Hanım Diyor ki… (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/9660 E. T. 8 Kasım 2018) (bkz. Taha Toros arşivi.)