MAHPERİ HUAND HATUN’UN SANDUKA KİTABESİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 4, 301 - 314, 30.12.2020

Hatice Demir

https://doi.org/10.35379/cusosbil.746872

Cited By: 1

Öz

Bu makalede, Mahperi Huand Hatun’un Kayseri’deki külliyesinde yer alan türbesindeki sanduka kitabesi çalışılmıştır. Kitabede Mahperi Huand Hatun’a ithaf edilen sıfatların, dönemin sosyal-kültürel ve siyasal atmosferi içerisindeki yorumlanması yapılmıştır.
Mahperi Huand Hatun’un yaptırmış olduğu yapılar içerisinde bir külliye, bir zaviye ve hanlar vardır. Yapılara ait kitabelerden günümüze gelebilenler arasında, Mahperi Huand Hatun’a özel bir gönderme vardır. Bu bağlamda, Anadolu Selçuklu dönemi, diğer kadın bani yapı kitabeleri ile kıyaslandığında, baniye yapılan özel bir vurgu dikkat çeker. Bu sıfatlar arasında onun cömertliği, iyiliği, temizliği, iffetli ve adil olmasına atıflar vardır. Ayrıca kitabede; Hıristiyanlar ve Müslümanlar için önemli olan Meryem ve Hatice’ye yapılan vurgu çalışmanın ana hatlarını oluşturmuştur. Değerlendirme bölümünde; Alâeddin Keykubad’ın üç eşinin baniliğini yapmış olduğu yapılarda yer alan kitabelerde banilere ithaf edilen sıfatlar karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu, Mahperi Huand Hatun, Türbe, Kitabe

Kaynakça

• Addison, P. M. (2010). Akathistos Hym to the Mother of God. Centre for Marian Culture, Rome.
• Akşit, A. (2002). “Melike-i Adiliye Kümbetinde Selçuklu Devri Saltanat Mücadelesine Dair İzler,” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 239-245.
• Aziz b. Erdeşir-i Esterâbâdî. (2014). Bezm u Rezm (Eğlence ve Savaş), (çev. Mürsel Öztürk), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Bâkır Şerîf el-Kureşî (2014). Müminlerin Annesi Hazret-i Hatice. (Çev.M. Cevher Caduk). Revak Kitabevi, İstanbul.
• Bekmez, A. (2016). Anadolu Selçuklu Döneminde Kadınların Mimari Etkinlikleri. YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Blessing, P. (2014). “Women Patrons in Medieval Anatolia and a Discussion of Māhbarī Khātūn’s Mosque Complex in Kayseri”, Belleten (Türk Tarih Kurumu), LXXVIII (282), 475-516.
• Cahen, C. (2001). The Formation of Turkey. The Seljukid Sultanate of Rūm: Eleventh to Fourteenth Century. (ed. P.M. Holt). Longman, London.
• Cameron, A. (2000). The Early Cult of the Virgin. M. Vassilaki (Ed.). Mother of God Representations of the Virgin in Byzantine Art, (2-14). Thames & Hudson Ltd. London.
• Cunbur, M. (1996). “Selçuklu Dönemi Kadın Hayratı”, Erdem, 9 (26), 585-620.
• Çam, M. (2019). “Huant/Huvant (Hunat) Hatun Vakıfları”, Vakıf Kuran Kadınlar, Vakıflar Genel Müdürlüğü & Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi 11 Mayıs 2018, İstanbul. Ankara. 73-84.
• Çayırdağ, M. (1980). “Kayseri’nin İncesu İlçesinde Şeyh Turesan Zaviyesi”. Belleten, XLIV (174). 271-279.
• Demir, H. (2018). Bizans Resim Sanatında Meryem Kültü ve Müjde Sahnesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dertli, G. (2014). Anadolu Selçuklularında Hanedan Evlilikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük Üniversitesi, Karabük.
• Du cange (1826). Histoire de L'Empire de Constantinople Sous Les Empereurs Francais Jusqu'a La Conquete Des Turcs, (ed. J. A. Buchon), Paris. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k2098282.image
• Durukan, A. (1998). “Anadolu Selçuklu Sanatında Kadın Baniler”, Vakıflar Dergisi XXVII, 15-36.
• Durukan, A. (2019). “Anadolu Selçuklularında Vakıf Eserleri Yaptırmış Kadınlar”, Vakıf Kuran Kadınlar, Vakıflar Genel Müdürlüğü & Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi 11 Mayıs 2018, Ankara. 21-36.
• Edhem, H., E. (1982). Kayseri şehri. (haz. K. Göde). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Eastmond, A. (2010). “Gender and patronage between Christianity and Islam in the thirteenth century”. In A. Ödekan (Ed.), Change in the Byzantine world in the twelfth and thirteenth centuries, 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu / First International Sevgi Gönül Byzantine Studies Symposium, Vehbi Koç Vakfı, Istanbul 78-88.
• Erdmann K. (1961). Das Anatolische Des 13. Jahrhunderts, Berlin.
• Foster, J., M. (2008). Giving Birth to God: The Virgin Empress Pulcheria and Imitation of Mary in Early Christian Greek and Syriac Traditions, MA Dissertation, Montreal, Quebec: Concordia University. Erişim Tarihi: 28.04.2020.
• Hacıgökmen, M., A. (2012). “I. Alaaddin Keykubat’ın (1220-1237) Kayınpederi Kir Fard Hakkında Bir Araştırma”, Mediterremean Journal of Humanities. 121-130.
• Hellenkemper, H., ve Hild, F. (2004), Lykien Und Pamphylien Tabula Imperii Byzantini 8, Wien: Verlag Der Osterreichischen. Akademie Der Wissenschaften.
• Holum, G. K. (1981). Theodosian Empresses. Women and Imperial Dominion in Late Antiquity. University of California Press, Berkeley-Los Angeles.
• İbn Bibi. (1996). El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name) I. (çev. Mürsel Öztürk). Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• İbn Kesîr, Ebu “l-Fida” el-Hâfız, el-Bidâye ve‟n-nihâye, I-XIV, Beyrut 1966.
• Jolly, J. (2012). Mary is the Model of Christian Discipleship. Master Thesis, Providence College, Providence.
• Kalas, V. (2008). Antalya’daki Mucizevî Meryem Ana İkonası Akakios Sebaites’in Barnabas ve Sophronios’un Vitası’ndan Bir Kısım. Taşa Yazılan Zafer. Antalya İçkale Surlarındaki Selçuklu Fetihnamesi. (ed. Boyraz,R., Dörtlük K., Kahya, T., Varkıvanç, B.). 65-66.
• Kaymaz, N. (2014). Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Gıyâsü’d-dîn Keyhüsrev ve Devri. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Kılıç, Ü. (2015). Bir Eş Olarak Hz. Hatice. Hazreti Hatice Sempozyumu (ed. A. Aksu). Sivas. 39-71.
• Kimball, V. M. (2010). Liturgical Illuminations: Discovering Received Tradition in the Eastern Orthros for Feasts of the Theotokos, PhD. Thesis, International Marian Research Institute Unıversity of Dayton.
• Konyalı, İ., H. (1946). Alanya (Alâiyye), Ayaydın Basımevi, İstanbul.
• Le Connétable Sempad. (1869). “Chronique Du Royaume De La Petite Armémie Par Le Connétable Sěmpad,” Recueil Des Historiens Des Croisades Documents Arméniens, C. I, (çev. E. Dulaurier), L’Academie Des Inscriptions Et Belles- Lettres, Paris.
• Limberis, V. (1994). Divine Heiress. The Virgin Mary and the Creation of Christian Constantinople. Routledge, London-New York.
• Lloyd, S. ve Rice, D., S. (1989). Alanya (‘Alā’iyya). TTK Basımevi, Ankara.
• Niewöhner, P. (2017). Monasteries. The Archaeology of Byzantine Anatolia From the End of Late Antiquity until the Coming of the Turks. Oxford: Oxford University Press. 119-128.
• Özcan, Ö., H. (2004). Alanya Kalesinde Üç Bizans Kilisesi, Sanat Dergisi, 5, 67-79.
• Palaz, S. (2010). Alanya İçkale Kilisesi: Tarihlendirmesi ve Restitüsyonu Üzerine Bir Mimari Değerlendirme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Πεχλιβανίδης, Γιώργος (1989). Αττάλεια και ατταλειώτες. Αθήνα: Ατλαντίς.
• Pehlivanidis, P. Y. (1989). Antalya ve Antalyalılar. Atina.
• Peltomaa, L., M. (2011). Epithets of the Theotokos in the Akathistos Hymn. The Cult of the Mother of God in Byzantium. (ed. L. Brubaker, M. Cunningham). Surrey-Burlington: Ashgate. 109-116.
• Redford, S. (2013). “Paper, Stone, Scissors: Alā’Al-Dīn Kayqubād, İşmat Al-Dünyā Wa’l-dīn and the writing of Seljuk History”. The Seljuks of Anatolia Court and Society in the Medieval Middle East. (ed. A.C.S. Peacock & S. N. Yıldız). New York: LB.Tauris & Co Ltd. 151-170.
• Rott, H. (1908). Kleinasiatische Denkmäler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien, Leipzig.
• Turan, O. (2010). Selçuklular Zamanında Türkiye. Ötüken Neşriyat A.Ş., İstanbul.
• Turgut, D. (2015). Mahperi Huand Hatun ve Yaptırdığı Yapılar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Uzunçarşılı, İ., H. (1984). Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Yalman, S. (2017). “The ‘Dual Identity’ of Mahperi Khatun: Piety, Patronage and Marriage across Frontiers in Seljuk Anatolia”, Architecture and Landscape in Medieval Anatolia, 1100-1500, (ed. Patricia Blessing) Edinburg: Rachel Goshgarian Edinburgh University Press.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/hatice
• https://islamansiklopedisi.org.tr/zubeyde-bint-cafer