KÜLTÜR VE EDEBİYATIMIZDA DİCLE

Yıl 2020, Cilt 29, Sayı 4, 103 - 122, 30.12.2020

Mehmet ULUCAN

https://doi.org/10.35379/cusosbil.767572

Öz

Kültür, sanat ve edebiyatımızda anasırı erbaa olarak bilinen; toprak, su, hava ve ateşle ilgili çeşitli inançlar, değerler ve gelenekler vardır. Coğrafyanın birer parçası olan bu unsurlar, bütün canlılar gibi insanları derinden etkilemektedir. Dağlar, ovalar, nehirler, çaylar, dereler; yeraltı ve yerüstü zenginlikleri, iklim şartları, coğrafyanın önemli varlıklarıdır. Bunlardan biri olan suya yaşamın/canlılığın kaynağı olarak bakılır ve inanılır. Çünkü suların ancak dörtte biri, insanlar ve canlılar tarafından kullanılabilir. Dünya, canlıların çoğu ve insanların tamamı için suyu az veya kıttır, dolayısıyla su; hayattır, nimettir, azizdir. Yeryüzündeki sular; okyanuslar, denizler, göller, nehirler, akarsular, çaylar ve derelerde bulunur. Ülkemizde doğup sınırlarımızı aşan yaklaşık 2000 km uzunluğundaki Dicle, Elazığ’ın güneydoğusundaki Hazar (Gölcük) gölünden ve güneyindeki Hazar Baba dağından çıkan İran ile Irak’taki bazı suların katılmasıyla güçlenerek Fırat nehri ile birleşip Şattularap adıyla/olarak Basra körfezinde denize dökülmektedir. Dicle nehri ile ilgili dilden kültüre, inançtan ahlaka, ekonomiden siyasete, gelenekten eğitime, sanattan estetiğe kadar etki(lenim)ler görülmektedir. Bu yüzden çalışmamızı, “Şiir(imiz) ve Dicle” adıyla/diye sınırlandırdık. Çalışmamızda Giriş, Dicle-Fırat, Dicle-Şiir, Dicle-Kutsiyet, Dicle-Siyaset, Dicle-Cinsiyet ve Dicle-Aşk İlişkisi başlıkları altında inceleme ve değerlendirmelerde bulunduk.

Anahtar Kelimeler

Dicle, Fırat, tarih, edebiyat, şiir

Kaynakça

• Aktaş, H. (2012). Disiplinlerarası İlişkiler Bağlamında Şiir ve Coğrafya. Studies of the Ottoman Domain, C. 2, S. 3.
• Atasoy, E. (2019). Kültür Coğrafyası ve Etnocoğrafyanın Temelleri. Değişim Yayınları, İstanbul.
• Çalık, H. (2015). Memleket Kavramının Modern Türk Şiirine Yansıyan Yüzü: Dicle. Ahi Evran Üniversitesi Sos., Bil., Ens., Dergisi, 2, 76-90.
• Demircan, S. (2014). Süleyman Nazif’in “Dicle ve Ben” Şiiri Üzerine Tahlil Denemesi. Uluslar arası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2, 30-40.
• Dilçin, C. (1997). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. TDK Yay., Ankara.
• Dursun, H. (2016). Nil’den Tuna’ya Osmanlı. Timaş Yay., İstanbul.
• Güngör, E. (1995). Kültür değişmesi ve milliyetçilik. Ötüken Yay., İstanbul.
• Karabulut, M. (2015). İmge ve Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde “Su” İmgesi”. Littera Turca Journal of Language and Literature, 1, .65-83.
• Karahan, A. (1989). Fuzûlî Muhiti, Şahsiyeti ve Eserleri. KB Yay. Ankara.
• Paradigma Felsefe Sözlüğü (2005), (Hzl. Ahmet Cevizci), Paradigma Yay., İstanbul.
• Şengül, S. (2011). İmge ve üslup tercihleri bakımından Necip Fazıl ve Sezai Karakoç’u okumak. FÜ, Sos. Bil. Ens., Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış), Elazığ.
• Tuncel, M. (1994). TDV İslam Ans. Dicle mad. 9, 281-282, TDV Yay. İstanbul.
• Uzun, M. (1996). TDV İslam Ans. Fırat mad. 13, 31-34, TDV Yay. İstanbul.
• Yahya Kemal Beyatlı, (1985) Kendi Gök Kubbemiz. İstanbul Fetih Cemiyeti Yay., İstanbul.
• Yıldız, M. (2011). Semavî dinlerde Dicle ve Fırat hakkındaki bilgiler ve günümüze yansıyan gerçekler. Journal of Qafqaz University, 39 (4/9), 51-61.
• (https://www.antoloji.com/firat-ve-dicle-1-2-siiri/) (erişim tarihi: 08.11.2019)