2003 SONRASI IRAK TÜRKMENLERINİN HUKUKİ STATÜSÜ

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 2, 74 - 86, 31.10.2021

Ziya Abbas

https://doi.org/10.35379/cusosbil.778843

Öz

Yüzyıllardır Irak coğrafyasında yaşayan Türkmenler İngilizlerin Irak’ı işgal etmesiyle birlikte geri plana itilmiştir. Ülkedeki yöneticiler tarafından bir tehdit olarak algılanmış ve her türlü baskı ve asimilasyon politikalarına maruz kalmıştır. ABD’nin 2003 yılında Irak’ı işgal etmesinin ardından Türkmenler için yeni bir umut ışığı belirmiş olsa da ABD eliyle yeniden yapılandırılan Irak’ta Türkmenlere yine rol biçilmemiştir. 2003 sonrası Irak’ta yeniden oluşturulan siyasi süreçteki dengeler ve etnik-dini ayrışmalar da Türkmenleri olumsuz etkilemiştir. Nitekim Irak siyasetinde doğrudan rol alamayan Türkmenler bu süreçte ülke siyasetinde hâkim grupların yanında yer almaya başlamıştır. Bu ise Türkmenlerin bölünmesine ve ülke siyasetinde etkisizleşmesine yol açmıştır.
Bu Çalışma Türkmenlerin hukuki statüsünü ele almıştır. Çalışmada Türkmenlerin 2003 öncesi hukuki durumuna değinilmiştir. 2003’ten sonra Irak’ta yeniden yapılandırılan siyasi süreçte Irak Türkmenlerinin hukuki statüsü rol ikinci başlıkta ele alınmıştır. Daha sonrasında bu statünün Türkmenler üzerindeki etkisi ve yansımaları değerlendirilmiştir. Çalışma sürecinde Araştırma merkezlerinin Türkmenler hakkında yaptıkları çalışmalarının yanı sıra, Akademisyenlerin çalışmaları, basın yayın organları ve saha çalışması sırasında bölgeden elde edinen bilgiler araştırma literatürünün önemli bir bölümünü oluşturmuştur. Bununla beraber 2003 sonrasında oluşturulan yeni süreçte Irak’ta çıkarılan yasa ve yönetmelikler başta olmak üzere Arapça ve Türkçe birçok kaynaktan yararlanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Irak, Irak Türkleri, Türkmenler, Ortadoğu

Anahtar Kelimeler

Irak, Irak Türkleri, Türkmenler

Kaynakça

• Abbas, Z. (2014). Irak Meclis seçimlerinde Türkmenler Kazandı mı?, Ortadoğu analiz, 6(63), 62-65.
• Almadapaper, (17.09.2018). Ettürkmen Yutalibune bivizaratin Siyasiyyetin ve İstihtasi Muhafazatey Tellafer ve Ettuz, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://almadapaper.net/view.php?cat=213284.
• Alsumaria, (11.01.2018). Naib Yutalib Biikrar Kanun Hukuk Ettürkmen, Erişim Tarihi: 13.07.2020, https://www.alsumaria.tv/news/226614/%D9%86%D8%A7%D8%A6%D8%A8-%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A5%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%85%D8%A7%D9%86.
• Anadolu Ajansız, (02.11.2014). Irak'ta "Türkmen Hakları Yasa Tasarısı" reddedildi, Erişim Tarihi: 12.07.2020, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/irakta-turkmen-haklari-yasa-tasarisi-reddedildi/105403.
• Anadolu Ajansı, (19.05.2018). Irak’ta Genel Seçim Sonuçları Açıklandı, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/irak-ta-genel-secimlerin-kesin-sonuclari-aciklandi/1150981.
• Anadolu Ajansı, (19.05.2918). Türkmenler, Irak Seçim Komiserliği Aleyhine İmza Kampanyası Başlattı, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.aa.com.tr//tr/dunya/turkmenler-irak-secim-komiserligi-aleyhine-imza-kampanyasi-baslatti/1150983?preview=1&r=c49fe0fb-1a7e-4fba-b7d3-c07dd1d72de1.
• Anadolu Ajansı, (07.05.2020). Irak Türkmen Cephesi Başkanı Salihi: Bir Siyasi İrade Türkmenlere Bakanlık Verilmesine Karşı Çıktı, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/irak-turkmen-cephesi-baskani-salihi-bir-siyasi-irade-turkmenlere-bakanlik-verilmesine-karsi-cikti/1831914.
• Bağbozan, Ş. (2007). Baas Yönetimi Altındaki Irak Türkleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirci, F. (1989). Irak Anayasalarında Azınlıklar ve Irak Türkleri. Ankara: Irak Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Demeği.
• Demirel, M. (2000) Irak Yönetiminde Türkmenler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, S. (2018). Irak Türkmenleri, İnsamer raporu, 68.
• Duman, B. (2010). 2003 Sonrası Irak Siyasetinde Türkmenler ve 2010 Seçimleri, Ortadoğu Analiz, 2(16), 53-66.
• Duman, B. (2013). IKBY-Irak Merkezi Hükümeti Çekişmesi ve Türkmenlerin Durumu, Erişim Tarihi: 11.07.2020, https://istihbaratsahasi.files.wordpress.com/2013/01/ikby-irak-merkezi-hkmeti-ekimesi-ve-trkmenlerin-durumu.pdf.
• Duman, B. (2016). IŞİD Sonrası Türkmenler Ve Türkmen Bölgelerinin Durumu, Orsam Analiz Raporu, 203.
• Duman, B. (10.07.2018). Irak'ta Seçim Sonrası Siyasi Dinamikler ve Değişen Dengeler, Erişim Tarihi: 18.07.2020, http://www.ufkumuzhaber.com/irakta-secim-sonrasi-siyasi-dinamikler-ve-degisen-dengeleranaliz-69566h.htm.
• Duman, B. (18.07.2018). 2018 Irak Parlamento Seçimleri ve Sonrası, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.dunyabulteni.net/dubam-ortadogu/2018-irak-parlamento-secimleri-ve-sonrasi-h425876.html.
• Erkmen, S. (14.07.2017), Musul sonrası Irak ve yeni çatışma dinamikleri, Erişim Tarihi: 29.07.2020, http://aa.com.tr/tr/analiz-haber/musul-sonrasi-irak-ve-yeni-catisma-dinamikleri-/861287?amp=1.
• Irak Cumhuriyeti Anayasası, (2008). Bağdat: Mektebetü Essenhuri.
• Irak Resmi Gazetesi, (14.01.2004). Geçiş Dönemi Irak Devleti Yönetim Yasası, 3981, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://moj.gov.iq/wqam/3981.pdf.
• Irak Resmi Gazetesi, (02.12.2013). 45 Numaralı Irak Parlamento Seçimleri Yasası, 4300, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://moj.gov.iq/uploaded/4300.pdf. Irak Parlamentosu, (03.08.2017). Türkmen Hakları Yasası, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://arb.parliament.iq/archive/2017/08/03/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%85%D8%A7%D9%86/؟
• Güngör, F. (2014). Ortadoğu Denkleminde Irak Türkmenleri Ve Geleceği, Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 14-43.
• Hasan, M. (2007). Dünden Bu Güne Irak Türkmenleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kekilli, E. (2018). Irak Genel Seçimleri Irak’ta Yeni Bir Siyasi Kültür Arayışı, SETA Analiz Raporu, 239.
• Kekilli, E. (17.09.2017). Kuzey Irak’ta Bağımsızlık Arayışı, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.setav.org/kuzey-irakta-bagimsizlik-arayisi/.
• Kerkuk Now, (08.05.2020). Yavmun Hazinun Lisiyasiyyi Kerkk fi Bağdad, Erişim Tarihi: 12.07.2020, https://kirkuknow.com/ar/news/62179.
• Küzeci, Ş. (26.05.2018). 2018 Irak Parlamento Seçimleri Kerkük ve Türkmenler, Erişim Tarihi: 18.07.2020, http://www.kerkukgazetesi.com/3871-2/.
• Manber, (06.06.2020). Elbarlamanu Yumarriru Muraşşahi Elhakaibil Vezariyyetil Saba Eşşagira ve Yukmilu Hukumetel Kazimî, Erişim Tarihi: 18.07.2020, http://manber.ch/ArticleShow.aspx=ID257934.
• Nakip, M. (2013). Irak’ta İhtilaflı Bölgeler ve Türkmenler, Ortadoğu Analiz, 5(49), 98-104.
• NTV, (18.08.2018). Irak'ta Elle Yapılan Oy Sayımının Sonuçları Açıklandı, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.ntv.com.tr/dunya/irakta-elle-yapilan-oy-sayiminin-sonuclari-aciklandi,1J80pOIuFkms1Sxocr9SFw.
• Özmen, H. (18.09.2013). Türkmen Hakları Düzenleme Yasası, Erişim Tarihi: 12.07.2020, http://www.bizturkmeniz.com/tr/index.php?page=article&id=28639.
• Özmen, H. (08.01.2018). Takrir Havle Vaz ve Matalib Ettürkman, Erişim Tarihi: 12.07.2020http://afkarhura.com/?p=10238.
• Reysan, Maşrik (13.12.2017), “Mahavif Min Saytarat Cemaat Errayat Elbeydaa ala Kerkük”, Erişim Tarihi: 11.07.2020, http://www.alquds.co.uk/?p=843601.
• Saatçi, S. (1996). Tarihi Gelişim İçinde Irak'ta Türk Varlığı. İstanbul: Tarih Araştırmaları Vakfı.
• Sabah Gazetesi, (19.05.2018). Türkmenler, Irak Seçim Komiserliği Aleyhine İmza Kampanyası Başlattı, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.sabah.com.tr/galeri/dunya/turkmenler-irak-secim-komiserligi-aleyhine-imza-kampanyasi-baslatti.
• Semin, A. (15.09.2012). Irak’taki Siyasi Çıkmaz, Türkmenler ve Türkiye, Erişim Tarihi: 12.07.2020, http://www.irakturkleri.org/makalegoster.php?makale=68.
• Semin, A. (21.08.2014), Irak'ta Derinleşen IŞİD Krizi ve Türkmenler, Erişim Tarihi: 12.07.2017, http://www.bilgesam.org/incele/1750/-irak%27ta-derinlesen-isid-krizi-ve-turkmenler/#.Wc9b71S0PIU.
• Silleli, T. (2005). 1958’den günümüze Türkiye-Irak İlişikleri, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Terzioğlu, S.S. (2006). Tarihsel Süreç Çerçevesinde 2005 Irak Anayasasına Göre Irak Türklerinin Hukuksal Konumları, Akademik Orta Doğu, 1(1), 159-176.
• TGRT Haber, (02.07.2019). Irak'taki Türkmen Vekillerden 'Ötekileştirilme' Tepkisi, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.tgrthaber.com.tr/dunya/iraktaki-turkmen-vekillerden-otekilestirilme-tepkisi-2651744.
• Turan, Ö. (1996). Irak Anayasalarında Azınlıklar, Avrasya Dosyası, 3(1), 23-36.
• Yalçın, E. (2016). Kerkük’ün Nüfus Yapısını Değiştirmeye Yönelik Çalışmalar, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(23), 137-166.
• Yeni Şafak Gazetesi, (30.11.2019). Abdulmehdi istifa etti, Erişim Tarihi: 18.07.2020, https://www.yenisafak.com/dunya/abdulmehdi-istifa-etti-3516233.
• Yılmaz, İ. (2006). Geçmişten Günümüze Irak’ta Türkmen Politikası, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12(1), 127–142.
• Zineelabdin, A. (11.05.2020). Irak Hükümetinde Türkmenlerin Temsili Sorunu, Erişim Tarihi: 12.07.2020, https://orsam.org.tr/tr/irak-hukumetinde-turkmenlerin-temsili-sorunu/.