TARSUS’UN KÜLTÜREL MİRASINDA RİTÜELİSTİK BİR KUTLAMA OLAN HIDIRELLEZ’İN KENT TURİZMİNE KAZANDIRILMASI

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 1, 30 - 47, 27.04.2023

Merve Deniz , Hicran Hanım Halaç

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1139442

Öz

Bireyler; gelenekleri, inanışları, ritüelleri gibi somut olmayan değerlerini mekânlarda gerçekleştirmiş ve belirli bir zaman sonra bu mekânları benimsemiştir. Bu değerler nesilden nesile aktarılarak tüm insanlığın mirası haline gelmiştir. Hıdırellez ritüeli de bunlardan biri olup her sene baharın gelişini müjdelemek amacıyla kutlanmaktadır. Çalışma kapsamında ele alınan Tarsus kenti, doğal ve kültürel mirasıyla zengin bir bölgedir. Hıdırellez ritüeli ise kentin somut olmayan kültürel miras öğelerindendir. Her yıl Tarsus Belediyesi’nin organizasyonuyla baharı müjdelemek için kutlanmaktadır. Ancak belirli bir plan dâhilinde düzenlenmediği için mekân/kutlama bağlamında kopukluklar yaşanmakta ve genellikle yöre halkının sayıca az katılımıyla gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla kentin sahip olduğu mimari, kültürel ve tarihi değerler de göz ardı edilmektedir. Bu çalışmanın amacı Tarsus için ritüelistik bir kutlama olan Hıdırellez’i kentin turizmine kazandırmak ve bu sayede yerleşimin tanınma durumunu arttırarak sürdürülebilir bir koruma yaklaşımıyla Tarsus’un sahip olduğu değerlerini ortaya çıkartmaktır. Çalışma boyunca literatür taraması yapılmış, ardından yerinde inceleme ve tespit çalışmalarıyla kentin kültürel/doğal mirası ve önceki yıllara ait Hıdırellez’in kutlandığı mekânlar irdelenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında bu mekânlar arasında bir bütünlüğün bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda kente özgü bir Hıdırellez ritüeli rota önerisi geliştirilerek hem yörede Hıdırellez’in kent turizmine kazandırılması hem de yerleşimin evrensel nitelikleriyle beraber muhafaza edilip gelecek kuşaklara aktarılması öngörülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tarsus, kültürel miras, Hıdırellez, Ritüel, Rota

OFFERING HIDIRELLEZ, A RITUALISTIC CELEBRATION IN THE CULTURAL HERITAGE OF TARSUS, TO URBAN TOURISM

Öz

Individuals have realized their intangible values such as traditions, beliefs and rituals in places and embraced these places after a certain period of time. These values have been passed down from generation to generation and have become the heritage of all humanity. The Hıdırellez ritual is one of the them and is celebrated every year to herald the arrival of spring. The city known as Tarsus, which is within the scope of the study, is a rich region with its natural and cultural heritage. Furthermore, the Hıdırellez ritual is one of the intangible cultural heritage elements of this city. It is celebrated every year within the organization of Tarsus Municipality to herald the coming of spring. However, since it is not organized within a certain plan, there are some disunity in the context of the space / celebration and it is usually actualized only with the small number of the local people. Therefore, the architectural, cultural and historical values of the city are ignored. The aim of this study is to offer Hıdırellez to the tourism and increase the recognition of the settlement; thus, reveal the values of Tarsus with a sustainable conservation approach. Throughout the study, a literature review was conducted, and then, with on-site examination and determination studies, the cultural/natural heritage of the city and the places where Hıdırellez was celebrated in previous years were examined. In the light of the findings that is collected, it was determined that there was no integrity between these locations. In this context, it is envisaged that a route proposal for the city that is specifically prepared for the Hıdırellez ritual will be developed and that the ritual will be offered to urban tourism in the region and the settlement will be preserved with its universal qualities and transferred to future generations.

Anahtar Kelimeler

Tarsus, Hıdırellez, Cultural Heritage, Route, Ritual

Kaynakça

• Aliağaoğlu, A. (2004). Sosyo-kültürel miras turizmi ve Türkiye’den örnekler. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Coğrafi Bilimler Dergisi, 2(2), 50-64.
• Aktürk, S. (2014). Türkiye’de Hıdırellez etrafında oluşan folklorik unsurlar üzerine bir inceleme [Yüksek Lisans Tezi İstanbul, Üniversitesi].
• Akyıldız, N. A., Olğun, T. N. (2007). Kentsel Büyümenin etkisiyle geleneksel yerleşimlerde yaşanan sorunların sürdürülebilirlik bağlamında irdelenmesi. VI. Uluslararası Fen, Mühendislik ve Mimarlık Bilimlerinde Akademik Çalışmalar Sempozyumu, Ankara, 198-210, 2019.
• Akyıldız, N. A., Olğun, T. N. (2020). Somut olmayan kültürel mirasın Anadolu’da tarihi yerleşimlerin korunması ve sürdürülebilirliği bağlamında değerlendirilmesi. Millî Folklor 128 (Kış), 234-243.
• Albayrak, A. (2011). Tüketicilerin alternatif turizm türlerini satın alma davranışlarını etkileyen faktörler. [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi].
• And, M. (2002). Oyun ve bügü. Yapı Kredi Yayınları.
• Aslan F. (2012). Hıdrellez geleneğinin geçmişi, bugünü ve yarını: Ahırkapı örneği. Folklor Edebiyat Dergisi, 18(71), 201-235.
• Atasoy, Ö. A. (2014). Geçmişten geleceğe yaşayan kültür mirasımız (Türkiye somut olmayan kültürel miras ulusal envanteri). Özyurt Matbaacılık.
• Balkır, O. (1936). Hıdrellez inanmaları. Kaynak, 4(38), 68-69.
• Basat, E. M. (2013). Somut ve somut olmayan kültürel mirası birlikte koruyabilmek. Millî Folklor, 12(100), 61-71.
• Can, M. (2009). Kültürel miras ve müzecilik. Çalışma Raporu, Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Collins P. (2012). Din ve ritüel: çok yönlü bir yaklaşım. Din Sosyolojisi: Çağdaş Gelişmeler İçinde [Çev.: İhsan Çapcıoğlu], İmge Yayınları, 121-149.
• Cox J. (2004). Kutsalı ifade etmek [Çev.: Fuat Aydın], İz Yayıncılık.
• Çal, İ. (2012). Yerel verilerin geleneksel mimari üzerindeki etkilerinin sürdürülebilirlik bağlamında karşılaştırmalı olarak incelenmesi: Akseki-İbradı ve Piemonte-Val D’ossola örneği. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi].
• Çay, A. (1990). Hıdırellez kültür-bahar bayramı. Kültür Bakanlığı.
• Eliade, M. (2003). Dinler tarihine giriş [Çev.: Lale Arslan], Kabalcı Yayınları.
• Emekli, G. (2006). Coğrafya, kültür ve turizm: kültürel turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15(1), 51-59.
• Emiroğlu K., Aydın, S. (2003). Antropoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat.
• Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. AKM Yayınları.
• Güngör, K. (1956). Anadolu’da Hızır geleneği ve Hıdrellez törenlerine dair bir inceleme. Türk Etnoğrafya Dergisi, 1(1), 56-72.
• Halaç, H. H., Bağdemci, F. (2017). Konya turizmin Sille’ye yansımaları. International Congress on Cultural Heritage And Tourism, 929-936.
• Karakul, Ö. (2007). folk architecture in historic environments: living spaces for ıntangible cultural heritage. Milli Folklor, 75 (Güz), 151-163.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2013). Gelenekten geleceğe Türkiye’de somut olmayan kültürel miras. Desen Ofset.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü [Çev.: Osman Ahınkay ve Derya Kömürcü], Bilim ve Sanat.
• Ocak, A. Y. (1998). Hıdırellez. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Oğuz, Ö. (2007). Folklor ve kültürel mekân. Millî Folklor, 76 (Kış), 30-32.
• Olgun, H. (2016). İbadet, ritüel ve kurban. Milel ve Nihal, 13(2), 82-99.
• Özdemir, N. (2005). Cumhuriyet Dönemi Türk eğlence kültürü. Akçağ Yayınları.
• Ögel, B. (1993). Türk mitolojisi. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öger, A. (2003). Tarsus yöresi dağ köylerinde geleneksel halk kültürü üzerine inceleme [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi].
• Öz, H. (1991). Tarsus tarihi. Tarsus Rotary Kulübü ve Tusev Vakfı.
• Öz, H. (1998). Bilinmeyen Tarsus. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Rappaport, A. R. (1999). Ritual and religion ın the making of humanity. Cambridge University.
• Roux, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların eski dini [Çev.: Aykut Kazancıgil], İşaret.
• Santur, A. (1990). Afyon’da Hıdırellez geleneği. Türk Halk Kültüründe Derlemeler, 1(1), 131-135.
• Tekin, M. (1990). Hıdırellez ve Hatay’da Hızır inancı. Kültür Ofset Basımevi.
• Torun, E. (2014). Tarsus’un tarihi-kültürel coğrafya araştırmaları ve turizm potansiyeli [Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi].
• Toygar, K. (1986). Hıdrellez ve saray eğlenceleri baleleri üzerine. Milli Kültür, 1(54), 8-9.
• Tuğalan, E. (2020). Harran ve çevresinde kültürel mirasın korunması amacıyla kültürel rota oluşturmanın gerekliliği ve önerisi [Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi].
• Uca, A. (2007). Türk toplumunda Hıdrellez-II. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14(35), 251-284.
• UNESCO, Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi. Erişim: 3 Nisan 2022. <Https://İch.Unesco.Org/Doc/Src/00009-TR-PDF.Pdf >
• URL-1, Somut olmayan kültürel miras listelerinde Türkiye. Erişim: 3 Nisan 2022. <Https://Www.Unesco.Org.Tr/Pages/126/123/UNESCO-%C4%B0nsanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n-Somut-Olmayan-K%C3%Bclt%C3%Bcrel-Miras%C4%B1-Temsil%C3%AE-Listesi>
• URL-2, Tarsus Barajı. Erişim: 15 Mayıs 2022. < https://mapio.net/pic/p-16994935/>
• URL-3, Tarsus Yürüyüş Rotası. Erişim: 24 Ekim 2022. < http://www.tarsus.gov.tr/turistik-yuruyus-rotasi>
• Zoroğlu, L. (1995). Tarsus tarihi ve tarihsel anıtları. Kemal Matbaası.