A JOURNEY OF FINDING YOURSELF AND REALIZING YOUR EXISTENCE: LAMI'I ÇELEBI'S VAMIK U AZRA MASNAVI

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 3 - Cumhuriyetimiz 100 Yaşında Özel Sayısı, 281 - 295, 30.12.2023

Mehmet Halil Erzen , Ruken Karaduman

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1398989

Öz

Carl Gustav Jung says that the individuals record everything about the society they live in within their memory, which is a concept he refers to as collective unconscious. The elements of the collective unconscious are the product of all humanity's past experiences and have been inherited from generation to generation. Joseph Campbell, one of Jung's followers, analyzed mythical and legendary texts from different nations focusing on the hero archetype within the concept of the collective unconscious; As a result, he concluded that the hero experienced a similar adventure in all the mentioned texts. This adventure, known as the hero's journey, represents the circularity of the path that the main character travels, both figuratively and literally. As a matter of fact, after certain repetitive stages, the hero returns to where they started; Even in stories whose plots seem to be different, the basic adventure of the hero includes similar stages. It is seen that the stages that the hero goes through in his cyclical journey, which Campbell calls the Monomyth Theory, are common not only in various narrative genres but also in the masnavi genre. In this context, Lamiî Çelebi's Vamık u Azra Masnavi, one of the 16th century love masnavis, was examined based on the stages of separation, initiation and return, which are considered core units of the monomyth.

Anahtar Kelimeler

Hero, adventure, masnavi, monomyth

BİR KENDİNİ BULMA VE VAROLUŞUNU GERÇEKLEŞTİRME YOLCULUĞU: LÂMİ’Î ÇELEBİ’NİN VÂMIK U AZRÂ MESNEVİSİ

Öz

Carl Gustav Jung, bireyin yaşadığı topluma ait her şeyi hafızasına kaydettiğini söyler ve buna kolektif bilinçdışı adını verir. Kolektif bilinçdışına ait öğeler tüm insanlığın geçmiş deneyimlerinin ürünüdür ve nesilden nesile miras yoluyla aktarılmıştır. Jung’un takipçilerinden olan Joseph Campbell da kolektif bilinçdışı kavramı içerisinde yer alan kahraman arketipinden hareketle farklı milletlere ait mitsel ve efsanevi metinleri incelemiş; bunun neticesinde bahsi geçen metinlerin tamamında kahramanın benzer bir serüveni yaşadığı sonucuna varmıştır. Kahramanın yolculuğu şeklinde ifade edilen bu serüven, ana karakterin hem mecazen hem de reel olarak katettiği yolun döngüselliğini ifade etmektedir. Nitekim tekrar eden belli aşamaların ardından kahraman, başladığı yere dönmekte; olay örgüsü farklı gibi görünen hikâyelerde dahi kahramanın temel macerası benzer aşamalar içermektedir. Campbell’ın monomit olarak adlandırdığı, kahramanın döngüsel yolculuğunda katettiği aşamaların bahsi geçen anlatı türlerinde olduğu gibi mesnevi türünde de ortak olduğu görülmektedir. Bu bağlamda 16. yüzyıl aşk mesnevilerinden Lamiî Çelebi’nin Vamık u Azra Mesnevisi, monomitin çekirdek birimi olarak adlandırılan ayrılma, erginlenme ve dönüş aşamaları esas alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kahraman, macera, mesnevi, monomit.

Kaynakça

• Ayan, G. (1998). Lâmi’î Vâmık u Azrâ. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Babacan, İ. (2011). Geleneksel aşkta üçüncü yol: aristokratik aşk ve Vâmık u Azrâ örneği. Bursalı Lâmiî Çelebi ve Dönemi, 354-363. Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Campbell, J. (2017) Kahramanın sonsuz yolculuğu. S. Gürses (Çev.). İthaki Yayınları.
• Campbell J. & Moyers B. (2022). Mitolojinin gücü. Z. Yaman (Çev.). Mediacat Kitapları.
• Fordham, F. (2015). Jung psikolojisinin ana hatları. A. Yalçıner (Çev.). Say Yayınları.
• Güzel, C. (2014). Monomit teorisi bağlamında Bayan Toolay Destanı. Türklük Bilimi Araştırmaları, 0(36), 191 - 206.  http://dx.doi.org/10.17133/tba.45710
• Hamilton, E. (2000). Mitologya. Ü. Tamer (Çev.). Varlık Yayınları.
• Jung, C. G. (2006). Analitik psikoloji. E. Gürol (Çev.). Payel Yayınları.
• Jung, C. G. (2017). İnsan ve sembolleri. H. M. İlgün (Çev.). Kabalcı Yayınları.
• Jung, C. G. (2021). Dört arketip. Z.Aksu Yılmazer (Çev.). Metis Yayınları.
• Leeming, D. A. (2020). Mitolojik kahramanın yolculuğu. I. Yıldız (Çev.). Say Yayınları.
• Murdock, M. (2022). Kadın kahramanın yolculuğu. A. D. Yurdakul (Çev.). Beyaz Baykuş Yayınları.
• Pearson, C. S. PH. D. (2003). İçimizdeki kahraman. S. Ayanbaşı (Çev.). Akaşa Yayınları.
• Pûrnâmdâryân, T. (2020). Platon’un idealar âlemi, Jung’ın kolektif bilinçdışı ve Mevlânâ’nın gönül âlemi. D. Erçavuş (Çev.). Doğu Esintileri.
• Sarıçiçek, M. (2020). Modern kahramanın mitolojik yolculuğu. Ötüken Yayınları.
• Spiegelman, J.M. (1994). Jung psikolojisi ve tasavvuf. K. Yazıcı & R. Kutlu (Çev.). İnsan Yayınları.
• Şentürk, A. A. (2002). XVI. asra kadar anadolu sahası mesnevilerinde edebî tasvirler. Kitabevi Yayınları.
• Tepeköylü, İ. (2016). Âşık Garip hikâyesinin Joseph Campbell’ın monomitos aşamalarıyla incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 419-428. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3545
• Tezcan, N. (2011). Osmanlı-Türk edebiyatında aşk mesnevilerini şövalye aşkı bağlamında okumak. Frankofoni, 23, 121-133.
• Yiğit, S. (2018). Lâmi’î’nin Vâmık u Azrâ Mesnevîsinin Vladimir Propp’un masal çözümleme metoduna göre incelenmesi. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (6), 76-95. https://doi.org/10.32579/mecmua.465979