TURKIYE – SWEDEN RELATIONS (FROM THE XVI TO THE BEGINNING OF THE XXI CENTURY)

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 1 - 14, 30.04.2024

Semin Paksoy , Mehibe Şahbaz

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1331517

Öz

Throughout history, countries have made alliances to ensure political, economic and social cooperation in line with their interests. In the 20th century, the world states were divided into Eastern and Western blocs, and the "Cold War" period began. After the Second World War, the establishment of the NATO alliance in 1949 and the Warsaw Pact in 1955 triggered the states of the world for further deepened this polarization. The NATO alliance states continued their existence until today by forming a union against terrorism while the Warsaw pact ended in 1991 with the dissolution of the Union of Soviet Socialist Republics (USSR). The war launched by Russia in 2022 against Ukraine which left the USSR and turned its direction to the west, aroused security concerns in Northern European countries. In the face of these developments, Sweden applied to join NATO. Türkiye, which is disturbed by Sweden's support for terrorist organizations, does not view Sweden's NATO membership positively. However, when the Türkiye-Sweden relations are considered, it is seen that these countries have cooperated by supporting each other politically and socially throughout history. The primary purpose of this study is to examine the historical depth of the relations between Türkiye and Sweden and to include the positive relations these countries have established in the political, economic and social fields and their effects. Then, the benefits of strategic cooperation and partnership between the two countries for world peace and the citizens of these two countries will be presented, the causes of the problems experienced today will be determined and solution proposals will be presented. Finally, the importance of raising public awareness in solving these problems will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Turkiye-Sweden relations, NATO, Ottoman State, Alliance

TÜRKİYE – İSVEÇ İLİŞKİLERİ (XVI-XXI. YÜZYIL BAŞLARI)

Öz

Tarih boyunca ülkeler, çıkarları doğrultusunda siyasal, ekonomik ve sosyal iş birliği sağlamak amacıyla ittifaklar yapmışlardır. XX. yüzyıla gelindiğinde dünya devletlerinin Doğu ve Batı bloklarına ayrılarak “Soğuk Savaş” dönemini başlattıkları ve İkinci dünya savaşından sonra, 1949 yılında Amerika’nın başını çektiği devletler NATO ittifakını, Rusya’nın başını çektiği devletler ise 1955 yılında Varşova Paktı’nı kurarak bu kutuplaşmayı daha da derinleştirmişlerdir. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği’nin 1991 yılında dağılması ile Varşova paktı sona ererken, NATO ittifakı devletleri teröre karşı birlik oluşturma gerekçesiyle varlıklarını günümüze kadar devam ettirmişlerdir. SSCB’den ayrılan ve yönünü Batı’ya çeviren Ukrayna’ya karşı 2022 yılında Rusya’nın başlattığı savaş, Kuzey Avrupa ülkelerinde güvenlik endişesi uyandırmıştır. Bu gelişmeler karşısında İsveç, güvenliğini sağlamak açısından NATO’ya başvuruda bulunmuştur. İsveç’in terör örgütlerine verdiği destekten rahatsızlık duymakta olan Türkiye, İsveç’in NATO üyeliğine olumlu bakmamaktadır. Hâlbuki Türkiye-İsveç ilişkilerinin geçmişine bakıldığında, iki ülkenin çoğu zaman siyasal ve sosyal olarak birbirlerini destekleyip işbirliği yaptıkları görülmektedir. Bu çalışmadaki öncelikli amaç, İsveç-Türkiye arasındaki ilişkilerin tarihsel derinliğini inceleyerek siyasal, ekonomik ve sosyal alanlarda kurdukları olumlu ilişkiler ve bunların etkisine yer vermektir. Daha sonra iki ülke arasında stratejik iş birliği ve ortaklığının, dünya barışı ve ülkelerin halkına faydaları ile günümüzde yaşanan sorunların sebepleri belirlenerek bu sorunların çözümünde kamuoylarının bilinçlendirilmesinin önemine vurgu yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye-İsveç İlişkileri, NATO, Osmanlı Devleti, İttifak

Kaynakça

• Ådahl, K. (2006). Claes Brorson Rålamb’ın Bâbıâlî’deki Elçiliği (1657-1658), Alay-ı Hümayun: İsveç Elçisi Rålamb’ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri, 1657-1658, (ed. Karin Ådahl), İstanbul, 9-25.
• Ahmet Refik. (2015). Memâlik’i Osmaniye’de Demirbaş Şarl, Yayına Hazırlayan: Bülent Arı, Yeditepe Yayınevi.
• Akkan, E. (2007). Polonya, TDV İslam ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/polonya#1 Erişim Tarihi: 12.12.2022
• Aktürk, Ş. (2012). NATO Neden Genişledi? Uluslararası İlişkiler Kuramları Işığında NATO’nun Genişlemesi ve ABD-Rusya İç Siyaseti. Uluslararası İlişkiler, 9 (34) (Yaz), 73-97.
• Algünerhan, M. (2022). İsveç ve Finlandiya NATO Üyelik Sürecini Hızlandırmak İstiyor. Evrensel Gazetesi, 5 Mayıs.2022. https://www.evrensel.net/haber/460954/isvec-ve-finlandiya- nato-uyelik-surecini-hizlandirmak-istiyor Erişim: 25.06.2023
• Beydilli, K. (2001). İsveç (Tarih). Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 23, İSAM Yayınları, 407-414.
• Cevrioğlu, M.H. (2020). İsveç Kralı XII. Karl’ın Osmanlı Devleti’nde İkametinin Boğdan’a Etkisi ve Nikolaos Mavrokordatos. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 29, 11-28.
• Cevrioğlu, M.H. (2021). İsveç’in Sıcak Denizlere İnme Arayışı: Arslan Ağa’nın Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Diplomatik Misyonu (1670). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 34, 61 - 86.
• Cevrioğlu, M.H. (2022). On Yedinci Asırda Osmanlı-İsveç münâsebetlerine bir bakış. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (UTAD), 6 (1), 163-188.
• Evliya Çelebi. (2006). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, VI. Kitap, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu, (R. Dankoff, S. Kahraman ve Y. Dağlı ed.).
• Gábor, K. (2014). Transilvanya Prensliği Diplomasisi ve Bilgi Toplama (1600–1650). Avrupa'da Bölünmüş Macaristan: Değişimler, Ağlar ve Temsilcilikler, 1541–1699. cilt 2., Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars, 69–84.
• Gemil, T. (1984). Relatile Tarilor Romane cu Poarta Otomana in Documente Turceşti: 1601- 1712, Bükreş.
• Gül, M. (2015). Kuruluşundan 21. Yüzyıla: 1990’larda NATO’da Devamlılık ve Dönüşüm. Akademik İncelemeler Dergisi, 10 (1), 247-265.
• Güler, M. (2007). 1150/1737 Osmanlı-İsveç Ticaret Anlaşması. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, IX/ 2, 101-120.
• Günaydın, H. & Coşkun, B. (2018). İsveç Kralı XII. Charles’in (Demirbaş Şarl) Osmanlı Devleti’ne İlticası (1709-1714) ve İltica Sürecinde Ülkesinde Ombudsman Görevlendirmesine İlişkin Bir Değerlendirme. Ombudsman Akademik, 5 (9), 15-73.
• Independent. (2022). İsveç: NATO Üyeliği İçin Türkiye'nin Taleplerini Karşılayamayız. https://www.indyturk.com/node/596746/haber /i%CC%87sve%C3%A7-nato- %C3%BCyeli%C4%9Fi-i%C3%A7in-t%C3%BCrkiyenin-taleplerini-kar%C5%9F%C4%B1layamay%C4%B1z Erişim Tarihi: 11.12.2022
• İnalcık, H. (2010). Osmanlılar (Fütühat, İmparatorluk, Avrupa ile İlişkiler), Timaş Yayınları.
• Jarring, G. (1980). İsveç’te Türkoloji. Rusça'dan çeviren: Tüten Özkaya, Belleten, Ocak, 44 (173), 116-127.
• Karaçay-Türkal, N. (2012). Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca. 1106/1654-7 Şubat 1695), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kâtip Çelebi. (2010). Tarih-i Frengi Tercümesi, (ed. İbrahim Solak), Palet Yayınları.
• Kireçci, M. A. (2022). 3 Soruda - İsveç ve Finlandiya'nın NATO Müzakereleri. https://www.adanapost.com/3-soruda-isvec-ve-finlandiyanin-nato-muzakereleri-172124h.htm Erişim Tarihi: 14.12.2022
• Koç, N. İ. K. (2016). Osmanlı Şiirinin Önemli Bir Görsel Kaynağı Ralamb'ın Türk Kıyafetleri Albümü. Türkiyat Mecmuası, 26/2, 247-265.
• Kolçak, Ö. (2016). A Transylvanian ruler in the Talons of the ‘Hawks’: György Rakoczi II and Köprülü Mehmed Pasha. International Balkan Annual Conference (IBAC) Book Series (4), İstanbul, 341-359.
• Kunt, M. (1990). Türkiye Tarihi 3 - Osmanlı Devleti 1600-1908, Yayın Yönetmeni: Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul, 10-69.
• Kurat, A. N. (1940). İsveç Kralı XII. Karl’ın Hayatı ve Faaliyetleri (1682-1718), İstanbul,
• Kuzucu, S. (2016). XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti ile İskandinav Ülkeleri Arasındaki Ticari İlişkiler (İsveç ve Danimarka-Norveç), Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (35), 402-426.
• Küçük, E. (2017). Türk Dış Politikası Araştırmalarında İsveç Arşivlerinin (RIKSARKIVET VE KRIGSARKIVET) Önemi. Gazi Akademik Bakış, 10(20), 197-220.
• Küçük, E. (2018). İsveç’te Bir Osmanlı Elçisi: Mehmed Said Efendi. Bilge Strateji, 10(19), 67 - 84.
• Kütükoğlu, B. (2020). III. Murad. TDV İslam Ansiklopedisi, 172-176. https://islamansiklopedisi.org.tr/murad-iii Erişim Tarihi: 13.12.2022.
• Manioğlu, O. (2023). İsveç ve Finlandiya’nın NATO Üyeliklerine Karşı Türkiye’nin Tavrı Üzerine Bir Analiz”, Uluslararası Politika Akademisi, http://politikaakademisi.org/2023/01/23/isvec-ve-finlandiyanin-nato-uyeliklerine-karsi-turkiyenin-tavri-uzerine-bir-analiz/ Erişim: 25.06.2023
• Ralamb, C. (2008). İstanbul’a Bir Yolculuk 1657-1658, Çev. Ayda Arel, Kitap Yayınevi. Sümer, G, (2010), Stratejik İş Birliği ve Stratejik Ortaklık Kavramlarına Karşılaştırmalı Bir Bakış. Ege Akademik Bakış, 10 (1), 671-698.
• TC. Dışişleri Bakanlığı. (2022). https://www.mfa.gov.tr/turkiye-isvec-siyasi-iliskileri.tr.mfa Erişim Tarihi: 03.04.2022.
• Temel, M. (2017). Cumhuriyet Arşivi Belgelerine Göre Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye-İsveç İlişkileri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Derisi (SUTAD), 42, 395-407.
• Usta, B. (2022). https://www.sabah.com.tr/gundem/2022/05/15/son-dakika-feto-ve-ypgpkkya-acik-destek-isvecin-teror-dosyasi-kabarik Erişim Tarihi: 03.01.2022.
• Uygur, T. (2013). İsveç Kaynaklarına Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Rusya’daki Malul Türk Savaş Esirlerinin İsveç Kızılhaçı Yardımıyla İsveç Üzerinden Mübadelesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Uygur, T. (2015). I. Dünya Savaşında Esir Türkler, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. (1988). H. Osmanlı Tarihi, C. VI. Ankara: TTK Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Osmanlı Tarihi (Karlofça Anlaşmasından XVIII. Yüzyıl Sonlarına Kadar). C.IV/1, TTK Yayınları, Ankara.