ÜRETİM MALİYETLERİNİN FAALİYETE DAYALI MALİYET SİSTEMİ VE KISITLAR TEORİSİ ENTEGRASYONU YOLUYLA BİR ÜRETİM İŞLETMESİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 2, 549 - 570, 20.10.2024

Demet Ever , Elif Nursun Demircioğlu

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1436373

Öz

Geleneksel maliyet sistemlerinin günümüz koşullarında yetersiz kalmasından dolayı çağdaş bir maliyet/yönetim muhasebesi aracı olan Faaliyet Dayalı Maliyetleme (FDM) Sistemi ve Kısıtlar Teorisi (KT) yaklaşımı önem kazanmaktadır. FDM, doğru bir şekilde ürün maliyeti sunmasının yanı sıra kaynaklar, faaliyetler ve ürünler arasındaki ilişkilerin detaylı bir analizini ortaya koymaktadır. Ancak FDM, üretim sürecinde bu kaynakların ve faaliyetlerin işletmeye yarattığı kısıtlara yönelik bilgi sağlamamaktadır. KT ise, üretim faaliyetleri gerçekleştirilirken işletmedeki kaynaklardan ne kadar yararlanılabileceğini ve bu kaynakların kapasitesinin önemi üzerine odaklanmaktadır ki bu sayede üretimde verimlilik sağlanabilmektedir. Literatürde ürün maliyetleri üzerine daha sağlıklı kararların FDM ile KT’nin birlikte kullanımı ile alınabileceğini ifade edilmektedir. Bu kapsamda bu çalışma ile FDM Sistemi ve KT yaklaşımının birlikte kullanımının Türkiye’de gıda sektörü alanında faaliyet gösteren bir un üretim işletmesinde üretim maliyetleri ve işletme kârlılığı üzerine etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla doğrultusunda “Örnek Olay Çalışması” yöntemi tercih edilerek, işletmenin 2022 yılı Mayıs ayı verilerinden hareketle FDM ve KT yaklaşımları birlikte uygulanmıştır. Yapılan uygulamada; işletmedeki faaliyetler birim seviyesi faaliyetlerden oluştuğu için FDM sisteminin kullanımının ürün maliyetlerini etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır, zira FDM sistemi ile geleneksel sistemle aynı sonucu vermiştir. Ardından, FDM’den elde edilen bilgilerden yararlanılarak KT’nin Beş Adım Sürekli İyileştirme Modeli uygulanmış ve işletmede var olan kısıtlar giderilerek işletme karlılığının arttırılmasına yönelik alternatif çözüm önerileri sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kısıtlar teorisi, üretim maliyetleri, işletme karlılığı, Faaliyete Dayalı Maliyet Sistemleri

Etik Beyan

Bu makale için Etik Kurul onayına gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Bu tez Çukurova Üniversitesi BAP Birimi (SDK-2022-14234) tarafından desteklenmiştir

Proje Numarası

SDK-2022-14234

Teşekkür

Hakem hocalarımıza ve editör hocalarımıza teşekkürlerimizi ve saygılarımızı sunarız.

INVESTIGATION OF PRODUCTION COSTS IN A MANUFACTURING COMPANY THROUGH THE ACTIVITY-BASED COST SYSTEM AND THE THEORY OF CONSTRAINTS INTEGRATION

Öz

Due to the inadequacy of traditional cost systems in today's conditions, the Activity Based Costing (ABC) System and Theory of Constraints (TOC) approach, which is a contemporary cost-management accounting/management tool, gain importance. ABC provides accurate product costing as well as a detailed analysis of the relationships between resources, activities, and products. However, ABC does not provide information on the constraints of these resources and activities in the production process. On the other hand, TOC focuses on how much resources in the enterprise can be utilized while carrying out production activities and the importance of the capacity of these resources so that efficiency in production can be achieved. It is stated in the literature that healthier decisions on product costs can be made by using ABC and TOC together. This study aims to investigate the effects of the combined use of the ABC System and the TOC approach on production costs and business profitability in a flour production company operating in the food sector in Turkey. For this purpose, the "case study" method was adapted and the ABC and TOC approaches were applied together based on the company's May 2022 data. In the investigation, since the activities in the company consist of unit-level activities, it has been concluded that the use of the ABC system does not affect product costs because the ABC system gives the same result as the traditional system. Then, using the information obtained from ABC, TOC's Five Steps Continuous Improvement Model was applied, and alternative solution suggestions were presented to increase the company profitability by eliminating the existing constraints in the company.

Anahtar Kelimeler

Activity based costing, Theory of constraints, Production costs, Company profitability

Proje Numarası

SDK-2022-14234

Kaynakça

• Albez, A. (2020). Maliyet yönetiminde verimlilik muhasebesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 415-428.
• Alsmadi, M., Almani, A., & Khan, Z. (2014). Implementing an integrated ABC and TOC approach to enhance decision making in a lean context: A case study, International Journal of Quality & Reliability Management, 31(8), 906-920.
• Cooper, R., & Kaplan, R. S. (1991). Profit priorities from activity-based costing, Harvard Business Review, 69(3), 130-135.
• Demircioğlu, E. N., Demircioğlu, M., & Küçüksavaş, N. (2020). Bir üretim işletmesinde tam sayılı programlama ile ürün karması kararı: Faaliyete dayalı maliyet sistemi ve kısıtlar teorisi uygulaması, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (88), 1-22. Doi: 10.25095/mufad.801058
• Demircioğlu, E.N. (2016). Yönetim muhasebesinde çağdaş yaklaşımlar, Karahan.
• Gutnu, M. M. & Tanış, V. N. (2021). Geleneksel ve faaliyete dayalı maliyetleme sistemlerinin karşılaştırılması: Bir üretim işletmesinde uygulama, Alanya Akademik Bakış, 5(3),1457-1477. Doi: 10.29023/alanyaakademik. 878727
• Kee, R. (1995). Integrating activity-based costing with the theory of constraints to enhance production-related decision-making, American Accounting Association Accounting Horizons, 9(4), 48-61.
• Köse T., (2005). Faaliyete dayalı maliyetleme ve kısıtlar teorisinin bütünleştirilmesi, Muhasebe ve Denetime Bakış, (14), 127-148.
• Kuma, C. (2013). “Integrating activity-based costing (ABC) and theory of constraint (TOC) for improved and sustained cost management”, Journal of Modern Accounting and Auditing, 9(8), 1046-1058.
• Kumar, N., & Mahto, D. G. (2013). A comparative analysis and implementation of activity based costing (ABC) and traditional cost accounting (TCA) methods in an automobile parts manufacturing company: a case study. Global Journal of Management and Business Research, Accounting and Auditing, 13(4), 29-38.
• Küçüksavaş, N. & Ünal, E. N. (2006), Faaliyete dayalı maliyetleme ve kısıtlar teorisi, İzmir Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası: Dayanışma Dergisi, 94, 40-55.
• Sheu, C. Chen, M. & Kovar, S. (2003). Integrating ABC and TOC for better manufacturing decision making, Integrating Manufacturing Systems, 14(5), 433-441.
• Tanış, V. N. (1999). Faaliyete dayalı maliyet yönetiminin anlamı, önemi ve faydaları, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 147-158.
• Tanış, V.N. (2005). Teknolojik değişim muhasebesi, Nobel.
• Ünal, E. N., Demircioğlu, M., & Küçüksavaş, N. (2006). Optimal ürün karması belirlemede faaliyete dayalı maliyet sistemi ve kısıtlar teorisi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2): 327-344.
• Ünal, E.N., Tanış, V. N., & Küçüksavaş, N. (2007). Kısıtlar teorisi ve süreç muhasebesinin yönetim ve muhasebe açısından önemi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23-35.