TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE KARŞI-BÜROKRATİK YAPILAR: SİSTEM DEĞİŞİKLİĞİ VE GELENEKSEL BÜROKRASİ ARASINDA DENGELENEN YENİ DİNAMİKLER

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 2, 925 - 947, 24.10.2025

Adnan Karataş

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1620811

Öz

Türkiye’nin tarihsel sürecinde politik, yönetsel ve hukuksal alanlarda önemli değişim ve dönüşümler yaşanmıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile yürütme içinde Cumhurbaşkanı, tek belirleyici aktör haline gelmiş ve bu pozisyonunu destekleyecek yeni yapılanmalar oluşturulmuştur. Özellikle kamu politikalarının geliştirilmesi, araştırmalar yapılması, projeler üretilmesi ve politikaların etkilerinin değerlendirilmesi amacıyla politika kurulları ve bir ofis bulunmaktadır. Geleneksel kamu yönetimi teşkilatlanmasının dışında doğrudan Cumhurbaşkanına bağlı olan bu yapılar, bürokratik vesayete karşı Cumhurbaşkanı’nın "karşı-bürokrasisi" olarak nitelendirilmektedir.
Bu çalışma, öncelikle karşı-bürokrasi olgusu üzerinden hareketle bürokrasi-siyaset ilişkisinde bürokrasinin güç kazanma süreçlerini değerlendirmektedir. Türkiye’de karşı-bürokrasi yapılarının özellikleri ve bu yapılar üzerinden yapılan tartışmalar ele alınmakta, geleneksel bürokratik yapılarla olan ilişkileri analiz edilmektedir. Özellikle kamu politikası oluşturma süreçleri ve idarenin bütünlüğü ilkesi açısından bu yapıların konumları incelenmekte, bürokrasi ve siyaset üzerindeki etkileri değerlendirilmektedir. Bu analizler ışığında çeşitli öneriler sunulmakta olup, elde edilen değerlendirmelerin kamu politikası yapıcıları, kamu yöneticileri ve alanda çalışan araştırmacılar için önemli çıkarımlar sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışma, kamu yönetimi ve siyaset bilimindeki kuramsal ve pratik tartışmalara katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bürokrasi , Karşı-Bürokrasi , Politika Kurulları , Yatırım ve Finans Ofisi , Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi

COUNTER-BUREAUCRATIC STRUCTURES IN TURKISH PUBLIC ADMINISTRATION: NEW DYNAMICS BALANCED BETWEEN SYSTEM CHANGE AND TRADITIONAL BUREAUCRACY

Öz

In Turkey’s historical trajectory, significant changes and transformations have occurred in the political, administrative, and legal spheres. Under the Presidential Government System, the President has assumed the role of the sole determining actor in the executive branch, accompanied by the establishment of new institutional structures to reinforce this position. In particular, policy boards and an office directly affiliated with the President have been created to develop public policies, conduct research, generate projects, and evaluate policy impacts. These institutions, which operate outside the traditional public administration organization and are directly affiliated with the President, are characterized as the President’s "counter-bureaucracy" in opposition to bureaucratic tutelage.
This study, building upon the concept of counter-bureaucracy, first evaluates the processes through which bureaucracy gains power within the bureaucracy-politics relationship. It examines the characteristics of counter-bureaucratic structures in Turkey and the debates surrounding these entities, analyzing their interactions with traditional bureaucratic institutions. Particular attention is given to their roles in public policy-making processes and their alignment with the principle of administrative unity. The impact of these structures on both bureaucracy and politics is critically assessed. In light of these analyses, various recommendations are offered, with the expectation that the findings will provide significant insights for public policymakers, administrators, and researchers in the field. The study aims to contribute to both theoretical and practical debates in public administration and political science.

Anahtar Kelimeler

Bureaucracy , Counter-Bureaucracy , Policy Boards , Investment and Finance Office , Presidential Government System

Kaynakça

• 1 sayılı CBK. (2018). 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. Cumhurbaşkanlığı. Erişim Tarihi: 11.09.2024. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf
• 183 sayılı CBK. (2018). Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 183). Erişim Tarihi: 18.04.2025. Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/03/20250328-11.pdf
• Akbulut, Ö. (2003). Siyasal iktidarı kullanma aracı olarak Başbakan. Amme İdaresi Dergisi, 36(1), 49-82.
• Akman, Ç. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde politika kurulları: Sosyal politikalar kurulu üzerinden bir değerlendirme. Route Educational and Social Science Journal, 6(3), 659-676. https://doi.org/10.17121/ressjournal.1877
• Akman, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde kamu politikası aktörleri. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 15(1), 35-54.
• Atay, E. E. (2018). İdare hukuku (Vol. 6). Turhan Kitabevi.
• Babaoğlu, C., & Kulaç, O. (2021). Türkiye’de politika kurullarının işbirlikli yönetişim açısından değerlendirilmesi. Yasama Dergisi (44), 101-122.
• Bendix, R. (1945). Bureaucracy and the problem of power. Public Administration Review, 5(3), 194-209. https://doi.org/10.2307/973057
• Çalışkan, E., & Önder, M. (2017). Başkanlık sistemi ve mevcut kamu kurumları üzerine olası etkiler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49), 570-578.
• Çetin, A. (2023). Cumhurbaşkanlığı teşkilatı ve idarenin bütünlüğü ilkesi: Cumhurbaşkanlığı ofisleri üzerinden bir değerlendirme. Adalet Yayınevi.
• Çolak, A. Ö. (2019). Türkiye’de modernleşme, bürokratik vesayet ve ‘Derin Devlet’. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18), 2463-2505. https://doi.org/10.26466/opus.556357
• Debbasch, C. (1976). Science administrative: Administration publique. Dalloz Publications.
• Dickinson, M. J. (2005). The executive office of the president: The paradox of politicization. In J. D. Aberbach & M. A. Peterson (Eds.), The executive branch (ss. 135-173). Oxford University Press.
• Dinç, Y. D., & Atmaca, Y. (2023). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde kamu politikası sürecinin yeni aktörleri: Politika kurulları ve ofisler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (76), 126-148. https://doi.org/10.51290/dpusbe.1202489
• Dinç, Y. D., & Yılmaz, V. (2022). Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin yasama, yürütme, yargı organları ile taşra ve yerel yönetimlere etkilerinin değerlendirilmesi. Ombudsman Akademik, 8(16), 167-213.
• Dursun, D. (2012). Siyaset bilimi (Vol. 6). Beta Yayınevi.
• Erol, Ö. F. (2020). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Cumhurbaşkanlığı politika kurulları. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26(1), 107-130. https://doi.org/10.33433/maruhad.725877
• Eryılmaz, B. (2022). Kamu yönetimi (Vol. 15). Umuttepe Yayınları.
• Fişek, K. (2005). Yönetim. Paragraf Yayınevi.
• Gökçe, G., Şahin, A., & Örselli, E. (2002). Türkiye’de siyasetin bürokrasi üzerindeki etkisi: Siyasallaşma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(4), 45-58.
• Gözler, K. (2018). Türkiye’nin yönetim yapısı. Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2019). İdare hukuku: Cilt I. Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2020). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin uygulamadaki değeri: Bir buçuk yıllık bir bilanço. In K. Gözler (Ed.), Türkiye nereye gidiyor?: Akademi ve hukuk üzerine gözlemler ve eleştiriler (ss. 519-582). Ekin Yayınevi.
• Heper, M. (2015). Türkiye'de devlet geleneği (Vol. 5). Doğu Batı Yayınları.
• Hess, S., & Pfiffner, J. P. (2002). Organizing the presidency. Brookings Institution Press.
• Heywood, A. (2015). Siyasetin temel kavramları (H. Özler, Çev.; Vol. 2). Adres Yayınları.
• Heywood, A. (2016). Siyaset (B. B. Özipek, B. Seçilmişoğlu, A. Yayla, & H. Y. Başdemir, Çev.; Vol. 17). Liberte Yayınları.
• Hill, L. B. (1992). The state of public bureaucracy. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315288536
• Jones, B., & Norton, P. (2014). Politics UK (Vol. 8). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315740720
• Karasu, K. (2020). İngiltere'de Kamu Yönetimi. In K. Karasu (Ed.), Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri (Vol. 4, ss. 175-348). İmge Kitabevi.
• Karataş, A. (2019). Post-new public management paradigm and its effects on public administration. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 5(26), 1796-1805. https://doi.org/10.31576/smryj.392
• Karatepe, Ş., & Altunok, H. (2019). Cumhurbaşkanlığı politika kurulları: Kamu politikasının yeni aktör ve süreçleri. A Kitap.
• Kırışık, F., & Öztürk, K. (2020). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemiyle kamu yönetiminin geliştirilmesi. Adalet Dergisi, 2(65), 167-200.
• Mill, J. S. (2003). Hürriyet üstüne (M. O. Dostel, Çev.; Vol. 2). Liberte Yayınları.
• Nacak, O. (2021). Cumhurbaşkanlığı ofislerinin yapısına ilişkin değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 1023-1041. https://doi.org/10.32709/akusosbil.893446
• Ocak, K. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile idari vesayet yetkisi düzenlenmesinin bir örneği olarak cumhurbaşkanlığı ofisleri. Anayasa Yargısı, 36(1), 163-193.
• Örselli, E., Babahanoğlu, V., & Bilici, Z. (2018). Kamu politikalarında yeni aktörler: Cumhurbaşkanlığı politika kurulları ve ofisleri. Turkish Studies: Economics, Finance and Politics, 13(30), 303-318. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14641
• Övgün, B. (2010). Devlet ve planlama. Siyasal Kitabevi.
• Özer, M. A., & Özmen, B. (2017). Parlamenter ve başkanlık sistemleri arasında konumunu arayan bürokrasi. Strategic Public Management Journal, 3(Özel Sayı), 17-34. https://doi.org/10.25069/spmj.343716
• Öztürk, B. (2023). Bir politika transferi örneği: Cumhurbaşkanlığı politika kurulları ve ofisleri. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 163-172. https://doi.org/10.58588/aru-jfeas.1383107
• Peters, B. G. (2010). The politics of bureaucracy: An introduction to comparative public administration (Vol. 6). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203879146
• Punnett, R. M. (1980). British government and politics. Dartmouth Publishing Company.
• Relyea, H. (2008). The executive office of the president: An historical overview. Congressional Research Service, Library of Congress.
• Rust, W. B. (1969). The pattern of government. Pitman Publishing.
• San, C. (1971). Max Weber'de hukukun ve meşru otoritenin sosyolojik analizi. Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi.
• Sancakdar, O., Burcu, L., Us Doğan, E., Kasapoğlu Turhan, M., & Seyhan, S. (2021). İdare hukuku teorik çalışma kitabı. Seçkin Yayınevi.
• Sauvy, A. (1975). Bürolar ve bürokrasi (Y. Yayla, Çev.). Gelişim Yayınları.
• Seldon, A. (1995). The cabinet office and coordination, 1979–87. In R. A. W. Rhodes & P. Dunleavy (Eds.), Prime minister, Cabinet and core executive (ss. 125-148). Palgrave.
• Sobacı, M. Z., Miş, N., & Köseoğlu, Ö. (2018). Türkiye’nin yeni yönetim modeli ve Cumhurbaşkanlığı teşkilatı. Seta Perspektif, 206, 1-6.
• Söğütlü, İ. (2010). Cumhuriyet Türkiyesi’nde modernleşme ve bürokratik vesayet. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(19), 49-68.
• T.C. Anayasası. (1982). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Erişim Tarihi: 01.10.2024. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf
• Tan, T. (2016). İdare tukuku (Vol. 9). Turhan Kitabevi.
• Temel, R. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’nin Türk maliyesine getirdiği yenilikler. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 19(71), 13-29.
• Trondal, J., Murdoch, Z., & Geys, B. (2015). Representative bureaucracy and the role of expertise in politics. Politics and Governance, 3(1), 26-36. https://doi.org/10.17645/pag.v3i1.65
• Türkdamar, A. (2020). Cumhurbaşkanlığı politika kurulları. İdarecinin Sesi Dergisi (198), 36-40.
• Udy Jr, S. H. (1959). "Bureaucracy" and "rationality" in Weber's organization theory: An empirical study. American sociological review, 24(6), 791-795. https://doi.org/10.2307/2088566
• Weber, M. (2005). Bürokrasi ve otorite (H. B. Akın, Çev.). Adres yayınları.
• Weko, T. J. (1995). The politicizing presidency: The White House personnel office, 1948-1994. University Press of Kansas. https://doi.org/10.2307/2960245
• Yasin, M. (2019). Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Türk idari teşkilat hukukuna etkileri. Anayasa Yargısı, 36(1).