DISABLED INDIVIDUALS IN THE MEDIA SECTOR: EMPLOYMENT, WORKING CONDITIONS AND CHALLENGES

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 2, 1557 - 1587, 24.10.2025

Alper Okçuoğlu , Erhan Arslan

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1652672

Öz

This qualitative study examines the discrimination, exclusion, and structural barriers faced by journalists and media content producers with disabilities in their professional lives within the framework of the social model, offering potential solutions. The study seeks to identify issues related to the employment of individuals with disabilities in the media sector, develop practical solutions, and provide guidance for relevant institutions. Conducted using semi-structured interview techniques, the study includes three distinct participant groups: Journalists with disabilities, representatives of media professional organizations, and media institution managers. Distinct semi-structured interview forms were prepared for each group, and the data obtained from the interviews were analyzed using the MAXQDA Analytics Pro 2024 software. The analysis was conducted through five thematic codes: Discrimination; Views, Opinions and Suggestions; Employment and Professional Conditions, Social and Economic Rights, and Accessibility and Availability. The findings reveal that individuals with disabilities in the media sector face indirect discrimination. Especially, media employers are reluctant to hire individuals with disabilities, often citing the demands of field reporting as a justification. This situation indicates that individuals with disabilities are largely deprived of inclusive and diverse employment opportunities in the sector. The study emphasizes that individuals with disabilities exert additional effort to gain recognition in their professional lives, confront deep-rooted prejudices, and actively engage in transforming media representation. Effective collaboration among media professionals, professional organizations, and media institutions is essential to enhance the employment of individuals with disabilities in the media and to develop sustainable solutions.

Anahtar Kelimeler

Disability , Employment of disabled people in the media , Disabled journalists

Proje Numarası

2024-TP2-5114

MEDYA SEKTÖRÜNDE ENGELLİ BİREYLER: İSTİHDAM, ÇALIŞMA KOŞULLARI VE YAŞADIKLARI SORUNLAR

Öz

Bu çalışma, engelli gazetecilerin ve medya içerik üreticilerinin meslek yaşamlarında karşılaştıkları ayrımcılık, dışlanma ve yapısal engelleri sosyal model çerçevesinde inceleyerek çözüm önerileri sunmayı amaçlayan nitel bir araştırmadır. Çalışma, engelli bireylerin medya sektöründeki istihdamına ilişkin sorunları ortaya koyarak, çözüm önerileri geliştirmeyi ve ilgili kurumlara rehberlik etmeyi hedeflemektedir. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle yürütülen çalışmada üç farklı katılımcı grubu yer almaktadır: engelli gazeteciler, medya meslek örgütlerinin temsilcileri ve medya kurumlarının yöneticileri. Her bir grup için farklı yarı yapılandırılmış görüşme formları hazırlanmış ve görüşmelerden elde edilen veriler MAXQDA Analytics Pro 2024 programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Çalışmada beş tematik kod üzerinden analizler gerçekleştirilmiştir: Ayrımcılık, Görüş Düşünce ve Öneri, İstihdam ve Mesleki Koşullar, Sosyal ve Ekonomik Haklar, Erişilebilirlik ve Ulaşılabilirlik. Elde edilen bulgular, engelli bireylerin medya sektöründe dolaylı bir ayrımcılığa maruz kaldıklarını göstermektedir. Özellikle medya işverenlerinin, saha haberciliğini gerekçe göstererek engelli bireyleri istihdam etmek istemedikleri anlaşılmaktadır. Bu durum, engelli bireylerin sektörde kapsayıcı ve çeşitlilik içeren istihdam olanaklarından büyük ölçüde yoksun kaldığını ortaya koymaktadır. Çalışmada; engelli bireylerin meslek hayatında kabul görebilmek için fazladan çaba sarf ettiği, önyargılarla mücadele ettiği ve medyada temsiliyetin dönüşmesi için aktif rol aldığı görülmüştür. Engelli bireylerin medyadaki istihdamını artırmak ve sürdürülebilir çözümler geliştirilmek adına medya çalışanları, meslek örgütleri ve kurumlar arasında etkili bir iş birliği zorunludur.

Anahtar Kelimeler

Engellilik , Medyada engelli istihdamı , Engelli gazeteciler

Destekleyen Kurum

Mersin Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP)

Proje Numarası

2024-TP2-5114

Teşekkür

Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde katkıları olan Mersin Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Akyıldız, N. A. (2017). Avrupa Birliği’nde engelli politikası. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, 13, 48-59. https://doi.org/10.16989/TIDSAD.1332
• Avrupa Birliği ile İlişkiler Genel Müdürlüğü. (t.y.). Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı. http://kaynasli.gov.tr/kurumlar/kaynasli.gov.tr/dosyalar/AVRUPA%20B%C4%B0RL%C4%B0%C4%9E%C4%B0%20TEMEL%20HAKLAR%20%C5%9EARTI.pdf (Erişim tarihi: 31 Mayıs 2024)
• Balaban Salı, J. (2012). Verilerin toplanması. İçinde A. Şimşek (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (ss. 134-161). Anadolu Üniversitesi.
• Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Uluslararası Sözleşmesi. (2006), https://treaties.un.org/Pages/Home.aspx, (Erişim Tarihi: 29 Haziran 2025). Bülbül,Y.Ö. (2023) Engellilerin Erişilebilirlik Tepkisi ve Dayanışma Çağrısı, 9. Köy Gazetecilik için dayanışma, engelliler ve medya özel sayı, https://9koy.org/e-dergi (Erişim tarihi: 30 Haziran 2025)
• Cavkaytar, A., & Diken, İ. H. (2007). Özel eğitime giriş. (3. Baskı). Kök Yayıncılık
• Çoban, G. S. (2021). Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kendini gerçekleştirme basamağında gizil yetenekler. European Journal of Educational and Social Sciences, 6(1), 111-118.
• Deniz İş Kanunu. (1967, 29 Nisan). Resmi Gazete (Sayı: 12586). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.854.pdf
• Disabilty. (2023, 7 Mart). https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/disability-and-health?utm_source (Erişim tarihi: 29 Haziran 2025).
• Ellis, K. (2016). Disability Media Work. Palgrave Macmillan US. Retrieved from https://www.perlego.com/book/3489274/disability-media-work-opportunities-and-obstacles-pdf (Original work published 2016). (Erişim tarihi: 30 Haziran 2025).
• Engelliler Hakkında Kanun. (2005, 7 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25868). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5378&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Erbil Erdugan, F. (2010, Kasım). Türkiye’de özürlü yoksulluğu ve mücadele politikalarının değerlendirilmesi: Ankara-Keçiören örneği. https://aile.gov.tr/media/2636/fatma_-erbil.pdf (Erişim tarihi: 6 Mart 2024)
• Ersöz, E. (2020). Engellilere yönelik ayrımcılık ve makul uyumlaştırma kavramı. Necmettin Erbakan University School of Law Review, 3(2), 149-163.
• Erten, Ş., & Aktel, M. (2020). Engellilerin erişebilirlik hakkı: Engelsiz kent yaklaşımı çerçevesinde bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(28), 898-912. https://doi.org/10.21076/vizyoner.691690
• Foucault, M. (2002). Kliniğin doğuşu tıbbî algının arkeolojisi (Ş. Ünsaldı, Çev.). Epos Yayınları.
• Genç, Y., & Çat, G. (2014). Engellilerin istihdamı ve sosyal içerme ilişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 363-394.
• Gönülaçan, A. (2016). Engelli istihdamına yönelik işveren tutumları: Trabzon örneği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 111-130. https://doi.org/10.11616/basbed.vi.455300
• Güneri, H. (2014). Türkiye’de engelli istihdamı: 4857 sayılı İş Kanunu’nda yer alan engellilere ilişkin kota uygulaması [Uzmanlık tezi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü]. https://www.csgb.gov.tr/media/34043/hande-gu-neri-uzmanlik-tezison.pdf
• International Classification of Functioning, Disability and Health. (2024, 20 Şubat). ICF Category. https://icd.who.int/dev11/l-icf/en#/http%3a%2f%2fid.who.int%2ficd%2fentity%2f619527855?view=H1 (Erişim tarihi: 21 Şubat 2025)
• International Labour Organization. (1983). Convention No. 159: Vocational Rehabilitation and Employment (Disabled Persons). https://normlex.ilo.org/dyn/nrmlx_en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P 12100_INSTRUMENT_ID:312304. (Erişim tarihi: 29 Haziran 2025)
• Kanyılmaz Polat, E. (2020). Engelli bireylerin çalışma yaşamında karşılaştıkları sorunlara yönelik nitel bir araştırma: Çanakkale örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 869-897. https://doi.org/10.46928/iticusbe.758135
• Karaaslan, L. (2020). Geçmişten günümüze engelli istihdamı: Engelliler için nitelikli istihdamda yeni yaklaşımlar. Çalışma İlişkileri Dergisi, 1, 46-58.
• Karataş, K. (2002). Özürlülere yönelik ayrımcılık ve ayrımcılıkla savaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(1), 1-10.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kızılaslan, A., Zorluoğlu, S. L., Yüce, A., & Sözbilir, M. (2016). Yeti yitimi modellerinin tarihsel süreci. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 183-197. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2016.16.1-5000182917
• Kızıltaş, M. (2021). Engellilerle iletişim engellilerle 360° kapsayıcı ve doğru iletişim metotları. Ceres Yayınları.
• Lengnick-Hall, M. L., Gaunt, P. M., Kulkarni, M. (2008). Overlooked and underutilized: people with disabilities are an untapped human resource, Human Resource Management, 47(2), 255-273. DOI:10.1002/hrm.20211 Maslow A. H. (1943). A theory of human motivation. originally published in psychological review, 50, 370-396., Classics in the History of Psychology An internet resource developed by Christopher D. Green York University, Toronto, Ontario ISSN 1492-3713, https://livros01.livrosgratis.com.br/ps000137.pdf (Erişim Tarihi: 30.06.2025)
• Meşe, Y. D. D. İ. (2014). Engelliliği açıklayan sosyal model nedir? Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (33). https://doi.org/10.21560/spcd.17773
• Nuhrat, Y. (2020). Sosyal ve kültürel antropolojide özdüşünümsellik: Sahadan örnekler. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 23(1), 130-156. https://doi.org/10.18490/sosars.728322
• Oliver, M. (2011). Sakatlığın ideolojik inşası. İçinde D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Ed.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak (ss. 227-242). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Öz, C. S., & Orhan, S. (2012). Özürlü istihdam yöntemlerinin uygulanabilirliği üzerine bir değerlendirme. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(2), 36-48.
• Özdemir, B. & Atabek, N. (2020). Engele sahip insanlara ilişkin haberlerin Birgün, Cumhuriyet, Hürriyet ve Yeni Şafak gazetelerindeki sunumu. Dördüncü Kuvvet. 3 (1). 1-20.
• Sözen, H. (2023). Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde engellilere yönelik yasal düzenlemeler: Fransa, İspanya ve Almanya örneği. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(2), 121-136. https://doi.org/10.57114/jswrpub.1296900
• Şarlak D, Celbiş O. (2022). Engelli bireylere yönelik toplumsal tutumlar ve sosyal rehabilitasyon çalışmaları. In. Öztürk E. (edt). Psikotravmatoloji. Türkiye Klinikleri, (s.142-150).
• Şen, M. (2018). Türkiye’de engellilere yönelik istihdam politikaları: Sorunlar ve öneriler. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 129-152. https://doi.org/10.32331/sgd.493016
• Tasa, H., & Mamatoğlu, N. (2018). Engelli bireylere yönelik tutum değişimi ve duyarlılık eğitimleri. Türkiye Klinikleri J Psychol-Special Topics, 3(1), 11-21.
• Thomas, C. (2011). Sakatlık kuramı: Kilit fikirler, meseleler ve düşünürler. İçinde D. Bezmez, S. Yardımcı ve Y. Şentürk (Ed.), Sakatlık çalışmaları: Sosyal bilimlerden bakmak (ss. 31-50). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü. (t.y.a). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/?ara=ayrımcı (Erişim tarihi: 26 Nisan 2024)
• United Nations. (1948, December 10). Universal Declaration of Human Rights, Article 25. Genel Kurul kararı 217 A(III). https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights (Erişim tarihi: 1 Temmuz 2025)
• World Health Organization. (2013, Ekim). How to use the ICF: A practical manual for using the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). https://cdn.who.int/media/docs/default-source/class. (Erişim tarihi: 29 Haziran 2025)
• Yardımcı, S. (2015). Sakatlığın tarihsel inşası. İçinde K. Çayır, M. Soran ve M. Ergün (Ed.), Engellilik ve ayrımcılık: Eğitimciler için temel metinler ve örnek dersler (ss. 7-18). Karekök Eğitim Basım Yayım.
• Yenipazarlı, A., Çondur, F., & Cömertler, N. (2020). Engelli bireylerin kamu hizmetlerinden memnuniyeti: Nazilli ilçesi örneği. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 77-93.
• Yurttakal, E. (2019). Türkiye’de bedensel engellilerin istihdamı: Kariyer meslekler örneği [Yüksek lisans tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=HAaDdZ9gVUz6RsuobN_hfQ&no=ah6ciPq3KBUqktvmsbng