ERHAN BENER’S ŞAHMERAN AS AN EXAMPLE OF REWRITING

Yıl 2021, , 885 - 906, 01.12.2021

Nurtaç Ergün Atbaşı

https://doi.org/10.32321/cutad.1003671

Öz

A traditional narrative or folkloric product may be used as a motif in modern narratives, sometimes surviving as a faint trace and sometimes being rewritten in its entirety. This procedure, undertaken by writers for different reasons, involves the transformation of both the meaning and the form of the source text, and the new text thus created allows the tradition to survive. There are a large number of works in modern Turkish literature that have been created with inspiration from folkloric products. This study focuses on the appropriation for a theater play of the story of Şahmeran that was told in Anatolia and other geographies in history, and which holds an important place both in oral and written cultures. For the play entitled Şahmeran, Erhan Bener rewrote the story of Şahmeran, transforming both the form and meaning of the story. By analyzing the text produced by Bener, this article seeks an answer to the question of how a folkloric product can continue to exist in contemporary texts.

Anahtar Kelimeler

Rewriting, Şahmeran, Folkloric Text, Erhan Bener, Modern Turkish Theater

YENİDEN-YAZMA ÖRNEĞİ OLARAK ERHAN BENER’İN ŞAHMERAN’I

Öz

Geleneksel bir anlatının, folklorik bir ürünün modern anlatılarda bazen motif olarak kullanıldığı bazen silik bir iz olarak varlığını sürdürdüğü bazen de yeniden yazıldığı görülür. Farklı amaçlarla yazarlar tarafından ortaya konan bu işlem kaynak metni hem anlamsal hem de biçimsel yönden dönüşüme uğratarak gerçekleştirilir. Böylece üretilen yeni metinlerle geleneğin devamı sağlanmış olur. Modern Türk edebiyatında sıklıkla folklorik ürünlerinden beslenerek kurgulanan eser sayısı oldukça fazladır. Bu çalışma kapsamında da, Anadolu’da ve başka coğrafyalarda yaşam bulmuş, hem sözlü hem yazılı kültürde mühim bir yere sahip olan Şahmeran hikâyesinin bir tiyatro metnindeki varlığı üzerinde durulmuştur. Erhan Bener Şahmeran adlı tiyatro eserinde Şahmeran hikâyesini hem biçimsel hem de anlamsal yönden dönüşüme uğratarak yeniden-yazar. Böylece Bener’in ürettiği metinden hareketle folklorik bir ürünün çağdaş metinlerde kendini nasıl devam ettirdiği sorusuna yanıt aranmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeniden-yazma, Şahmeran, Folklorik Metin, Erhan Bener, Modern Türk Tiyatrosu

Kaynakça

• Aktulum, K. (2007). Metinlerarası ilişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Aktulum, K. (2013). Folklor ve metinlerarasılık. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Bener, E. (2000). Şahmeran. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Binbir Gece Masalları (2014) Yeraltı sultanı Yemliha’nın öyküsü. (Â.Ş. Onaran, Çev.). İstanbul: YKY.
• Çağlar Abiha, B. (2014). Anadolu Türk kültür geleneğinde Şahmeran. Yayınlanmamış doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Erkan, M. (1993). Câmasbnâme. İslam Ansiklopedisi içinde 7, 43-45. İstanbul: Türk Diyanet Vakfı.
• Gökalp Alpaslan, G. (2006). Modern edebiyatta sözlü kültür etkisi. Türk Edebiyatı Tarihi içinde 3, 393- 410 (Halman, T.S. vd., Ed.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp Alpaslan, G. (2007). Metinlerarası ilişkiler ve Gılgamış destanının çağdaş yorumları. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Gören, E. (2013). Yenidenyazmak -İtalyan edebiyatında yenidenyazılmış metinler-. İstanbul: Dönence Yayınları.
• Onay, A. T. (2000). Eski Türk edebiyatında mazmunlar ve izahı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ong, W. J. (2003). Sözlü ve yazılı kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Özçelebi, B. (2004). Erhan Bener’in hayatı, sanatı ve eserleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, H. (1997). Geleneksel kültürümüzde Şahmeran. 5.Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri içinde 2, 221- 228 Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Seyidoğlu, B. (1998). “Kültürel bir sembol: yılan”. Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı içinde 86-92. Ankara: TDV Yayınları.
• Şenesen Okuşluk, R. (2000). Şahmeran, Lokman Hekim ve Adana efsaneleri. Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana Köprübaşı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Şimşek, E. (1995). Bir Olağanüstü Varlığın Yaratılış Miti: Şahmeran. Tuncer Gülensoy Armağanı içinde 333-338. Bizim Gençlik Yayınları.
• Uğurlu, S. B. (2008). Çağdaş Türk edebiyatında Şahmeran imgesi: arketipsel bir yaklaşım. 38. ICANAS Bildiriler: Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri içinde 4, 1691-1718. Ankara: AYK Yayınları.
• Yılar, Ö. (2016). Yemliha’dan Camasbnâme’ye Lokman Hekim’den günümüze Şahmeran. Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldıran, N. (2001/3) Yakındoğu sembolizminde akrep, yılan, akrep adam ve Şahmeran. Folklor/Edebiyat, 7(27), 5-22.
• Yıldırım, D. (1998). Türk Bitiği. Ankara: Akçağ Yayınları.