HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR’IN SÜRELİ YAYINLARDAKİ YAZILARI ÇERÇEVESİNDE EDEBİYATA DAİR GÖRÜŞLERİ

Yıl 2022, , 93 - 120, 15.06.2022

Bahanur Garan Gökşen

https://doi.org/10.32321/cutad.1081283

Öz

Hüseyin Rahmi Gürpınar, romandan tiyatroya hikâyeden çeviriye edebiyatın birçok alanında eser vermiş önemli bir yazardır. Hüseyin Rahmi’nin eleştiri yazıları yazdığı da bilinmektedir. Onun eleştirmen yönüne bakıldığında ilk olarak Cadı romanı çerçevesinde Şahabettin Süleyman’ın eleştirilerine karşılık yazdığı Cadı Çarpıyor ve Ali Naci’yi hedef alarak kaleme aldığı Şakavet-i Edebiyye adlı kitapları ön plana çıkmaktadır. Bu eserler dışında süreli yayınlarda kalmış olan ve eleştiri niteliği gösteren edebiyat yazıları da vardır. 1888’den itibaren yazılarıyla yayın dünyasında görünmeye başlayan Hüseyin Rahmi Tercüman-ı Hakikat, İkdam, Âti, Akşam, Yeni Kitap, Yedigün gibi dönemin birçok gazete ve dergisinde eleştiriler yayımlamıştır. Hüseyin Rahmi, süreli yayınlardaki bu yazılarıyla dönemin edebiyat meselelerini ele almıştır. Dolayısıyla dönemin edebiyat dünyasının nabzını tutarak kendi sanat anlayışı çerçevesinde edebiyat akımlarından edebî türlere kadar edebiyatın her alanında yorumlarda bulunmuştur. Ancak Hüseyin Rahmi’nin süreli yayınlardaki eleştiri yazıları çerçevesinde edebiyata yaklaşımını ortaya koyabilecek nitelikte bir yazı kaleme alınmamıştır. Bu çalışmada Hüseyin Rahmi’nin söz konusu eleştiri yazıları incelenerek edebiyata dair görüşleri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı, Eleştiri, Roman, Hikâye, Şiir, Tiyatro

THE VIEWS OF HUSEYIN RAHMI GURPINAR ON LITERATURE WITHIN THE FRAMEWORK OF HIS ARTICLES IN PERIODICALS

Öz

Hüseyin Rahmi Gürpınar is an important writer who has made great contributions in various aspects of literature such as novels, drama, stories and translations. Hüseyin Rahmi is also known to write reviews. When we consider him as a critic, firstly his books called Cadı Çarpıyor which he wrote in response to Şahabettin Süleyman’s criticism within the frame of the novel Cadı, and Şakavet-i Edebiyye, which he wrote targeting Ali Naci, become prominent. Apart from these works, he also has literary articles that have remained in the reviews and show the quality of criticism. Hüseyin Rahmi, who started to appear in the publishing world with his articles since 1888, published reviews in many newspapers and magazines such as Tercüman-ı Hakikat, İkdam, Âti, Akşam, Yeni Kitap, Yedigün. Hüseyin Rahmi dealt with the literary issues of his period with these articles in periodicals. Therefore, keeping the pulse of the literary world of the period, he made comments in every field of literature from literary movements to literary genres within the framework of his own artistic understanding. However, no article has been written that can reveal Hüseyin Rahmi’s approach to literature within the framework of his criticisms in periodicals. In this study, by examining Rahmi’s criticisms his views on literature will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Turkish Literature, Criticism, Novel, Story, Poetry, Theatre

Kaynakça

• Gökman, M. (1966). Hüseyin Rahmi Gürpınar açıklamalı bibliyografya. İstanbul: Millî Eğitim.
• Gürpınar, H. R. (1892). Maupassant. Tercüman-ı Hakikat, 5 Şubat 1892, 6-7.
• Gürpınar, H. R. (1917). Temaşa. İkdam, 12 Temmuz 1917, 1-2.
• Gürpınar, H. R. (1917). Temaşa mevzuları. İkdam, 9 Ağustos 1917, 2.
• Gürpınar, H. R. (1917). Sahne üzerine. İkdam, 16 Ağustos 1917, 1-2.
• Gürpınar, H. R. (1917). Rol ve aktör. İkdam, 1 Eylül 1917, 2.
• Gürpınar, H. R. (1917). Tiyatro müellifleri. İkdam, 26 Eylül 1917, 2.
• Gürpınar, H. R. (1918). Âtimizin nisaiyyat-ı muharriresi Afife Fikret Hanımefendi’ye. Âti, 16 Mart 1918, 1-2.
• Gürpınar, H. R. (1918). Âtimizin nisaiyyat-ı muharriresi Afife Fikret Hanımefendi’ye. Âti, 17 Mart 1918, 1-2.
• Gürpınar, H. R. (1918). Celal Nuri’ye. Âti, 10 Nisan 1918, 1-2.
• Gürpınar, H. R. (1918). Bir parça nezahet. Sabah, 4 Mayıs 1918, 1.
• Gürpınar, H. R. (1920). Edebiyatta milliyet. İleri, 1 Ocak 1920, 8.
• Gürpınar, H. R. (1920). Kurbağacık hakkında-Aka Gündüz’e. İleri, 13 Ocak 1920, 6.
• Gürpınar, H. R. (1920). Tenkit. İkdam, 16 Mart 1920, 2.
• Gürpınar, H. R. (1920). İş kıtlığında münekkitlik. İkdam, 2 Ağustos 1920, 2.
• Gürpınar, H. R. (1920). Tenkit kavgaları. İkdam, 9 Ağustos 1920, 2.
• Gürpınar, H. R. (1920). Ahmet Cevdet Beyefendi’ye. İkdam, 17 Ağustos 1920, 2.
• Gürpınar, H. R. (1920). Victor Hugo ile Verlaine. İkdam, 8 Ekim 1920, 2.
• Gürpınar, H. R. (1920). Çok düşünüp az yazanlar. İkdam, 12 Ekim 1920, 2.
• Gürpınar, H. R. (1921). Hüseyin Rahmi Bey’le mülakat. Ayine, Konuşan: Mülakatçı, 3 Kasım 1921, 2.
• Gürpınar, H. R. (1921). Hüseyin Rahmi Beyefendi’yi ziyaret. Yarın, Konuşan: F. N., 1 Aralık 1921, 10-11.
• Gürpınar, H. R. (1927). Büyük romancımız Hüseyin Rahmi Bey’de iki saat. Yeni Kitap, Konuşan: M. S., 3 Temmuz 1927, 20-28.
• Gürpınar, H. R. (1927). Akademi tasavvuru. Vakit, 17 Ekim 1927, 1-2.
• Gürpınar, H. R. (1927). Akademi ve lisan meselesi. Vakit, 25 Ekim 1927, 2.
• Gürpınar, H. R. (1929). Edebiyatımız ne hâlde?. Akşam, Konuşan: H. F. Es, 18 Mayıs 1929, 1-2.
• Gürpınar, H. R. (1930). Edebiyatımız hakkında Hüseyin Rahmi Bey ne diyor?. Muhit, Konuşan: K. H., 19 Mayıs 1930, 10-11.
• Gürpınar, H. R. (1931). Bizde edebiyat var mı, yok mu?. Akşam, Konuşan: H. F. Es, 12 Haziran 1931, 1-2.
• Gürpınar, H. R. (1932). Şimdiki sanat ve sanatkâr. Darülbedayi Mecmuası, 15 Aralık 1932, 2-3.
• Gürpınar, H. R. (1934). Hüseyin Rahmi Bey Yedigün karilerine hayatını anlatıyor. Yedigün, Konuşan: N. S., 8 Ağustos 1934, 7-8-9 ve 11.
• Gürpınar, H. R. (1935). 50 yıllık edebiyat hayatı: B. Hüseyin Rahmi mahalle kadınlarını konuşturmayı nasıl öğrenmiş?. Akşam, Konuşan: H. F. Es, 22 Haziran 1935, 2.
• Gürpınar, H. R. (1939). Muhayyel bir münekkide karşı. Cumhuriyet, 24 Şubat 1939, 3.
• Gürpınar, H. R. (1939). Edebiyat münakaşaları ve Hüseyin Rahmi. Yeni Mecmua, Konuşan: R. Sezginoğlu, 8 Aralık 1939, 10-12.
• Gürpınar, H. R. (1943). Üstatlar ne diyorlar:17 / Hüseyin Rahmi Gürpınar ile görüştüm. Yeni Adam, Konuşan: İ. H. Baltacıoğlu, 23 Eylül 1943, 6-7.
• Gürpınar, H. R. (1943). Üstatlar ne diyorlar:17 / Hüseyin Rahmi Gürpınar ile görüştüm. Yeni Adam, Konuşan: İ. H. Baltacıoğlu, 30 Eylül 1943, 6-7 ve 11.
• Gürpınar, H. R. (1944). Son günlerinde: Hüseyin Rahmi Gürpınar’la bir konuşma. Ulus, Konuşan: Ş. Uzunkaya, 10 Mart 1944, 2.
• Gürpınar, H. R. (1961). Roman nasıl yazılır. Yeditepe, 16-31 Mart 1961, 8-9 ve 14.
• Levent, A. S. (1964). Hüseyin Rahmi Gürpınar. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Polat, N. H. (2012). Hüseyin Rahmi’nin Cadı romanı etrafındaki münakaşalar. Yenileşme devri Türk edebiyatından çizgiler. Ankara: Kurgan Edebiyat, 401-433.
• Sevinçli, E. (1990). Hüseyin Rahmi Gürpınar. İstanbul: Arba.