ÂŞIKLIK GELENEĞİNİN GÜNCELLENMESİ BAĞLAMINDA OZAN ALİ DAĞCI

Yıl 2021, , 45 - 69, 01.06.2021

Cevdet Avcı

https://doi.org/10.32321/cutad.789510

Cited By: 1

Öz

Türk kültür tarihinde coğrafi, dinî ve sosyo-ekonomik değişimler edebî ve estetik yapıları etkilemiştir. Kaynağı Orta Asya’daki ozan-baksı geleneğine dayanan âşıklık geleneği bu değişim süreçlerinde şekillenmiştir. Ozanlık/âşıklık geleneği, İslam öncesi dönemden bugüne sanatçı tipi, konu, şekil ve içerik özellikleri bakımından yeni kültür çevrelerine uyum sağlamıştır. Geleneğin sürekliliğinde sanatçı tipi ve yaratıcılığının önemli rolü vardır. Sözlü kültür ortamında toplumsal bellek taşıyıcısı olan âşık tipi sanatçı, yazılı ve elektronik kültür ortamlarında da benzer işlevleri yerine getirmiştir. 20. yüzyılda gelenek temsilcilerinin yetişmesinde kentleşme ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte yaygınlaşan medya ortamları etkili olmuştur. Bu süreçte bir taraftan geleneği temsil eden sanatçı tipi yeni özellikler kazanırken diğer taraftan karakteristik özelliklerinin bir bölümünü yitirmiştir. Makalede Ozan Ali Dağcı bu yaklaşım biçimiyle ele alınmıştır. Ozan Ali Dağcı’nın hayatı ve şiirleriyle ilgili bilgiler ve âşıklık geleneği konusundaki görüşleri, kendisiyle mülakat yöntemiyle yapılan derlemede kayıt altına alınmıştır. Ozan Ali Dağcı’nın irticalen şiir söylemesi, saz çalması ve atışma yapabilmesi âşıklık geleneği içerisinde değerlendirilmesi gerektiği sonucunu doğurmaktadır. Ozan Ali Dağcı’nın sözlü, yazılı ve elektronik kültür ortam yaratıcılığına dayanan şiirleri, köy ve köy çevresi, kent hayatı ve popüler kültürü kapsayan muhtevaya sahiptir. Dağcı, yeni şartlar ve çevre içerisinde âşıklık geleneğinin güncellenmesine sanatçı tipi, ürün ve icra ortamı bakımından örnek teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gelenek, Âşık, Kent, Medya, Süreklilik

OZAN ALİ DAĞCI IN THE CONTEXT OF UPDATING THE TRADITION OF MINSTRELSY

Öz

Geographical, religious and socio-economic changes in the history of Turkish culture have affected literary and aesthetic structures. The tradition of minstrelsy, whose source is based on the ozan-baksı tradition in Central Asia, has been shaped in these processes of change. The ozanlık/minstrelsy tradition has adapted to new cultural circles in terms of artist type, subject, shape and content characteristics from the pre-Islamic period to the present day. Artist type and creativity play an important role in the continuity of the tradition. A minstrel-type artist who is a carrier of social memory in an oral cultural environment has performed similar functions in written and electronic cultural environments. 20. in the Century, Media, which became widespread with the development of urbanization and communication technologies, were effective in the education of tradition representatives. In this process, on the one hand, the type of artist representing the tradition acquired new features, and on the other hand, it lost some of its characteristic features. In the article, Ozan Ali Dağcı discussed this approach. Information about the life and poems of Ozan Ali Dağcı and his views on the tradition of minstrelsy are recorded in the review conducted by interview method. Ozan Ali Dağcı's ability to sing poetry, play reeds and make bickering leads to the conclusion that it should be evaluated in the tradition of minstrelsy. Ozan Ali Dağcı's poems, based on oral, written and electronic cultural environment creativity, have content covering the village and village environment, urban life and popular culture. Climber is an example of updating the tradition of minstrelsy in New conditions and environment in terms of artist type, product and performance environment.

Anahtar Kelimeler

Tradition, Minstrel, City, Media, Continuity

Kaynakça

• Artun, E. (2001). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Boratav, P. N. (1968). Âşık edebiyatı. Türk Dili Dergisi, Türk Halk Edebiyatı Özel Sayısı, 340-357.
• Boratav, P. N. (1995). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Bourdieu, P. (1997). Televizyon üzerine (Turhan Ilgaz, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ.
• Dizdaroğlu, H. (1969). Halk şiirinde türler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Durbilmez, B. (2008). Âşık edebiyatı araştırmaları. Ankara: Ürün Yayınları.
• Düzgün, D. (2009). Âşıklık geleneğinin değişim ve dönüşüm sürecinde barış manço olgusu. Millî Folklor, 84, 42-50.
• Düzgün, D. (2014). Âşık edebiyatı. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (M. Ö. Oğuz, Ed.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel kültürü güncellemek üzerine bir değerlendirme. Millî Folklor, 80, 33-38.
• Emeksiz, A. (2008). Karacaoğlan’ın kimliği. 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) Bildiriler, 10-15.09.2007, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Fedakâr, D. P. ve Gültekin, M. (2011). Kente göç eden âşıklar ve kent ortamında âşık olmak. Yaşayan Âşık Sempozyumu. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınlar, 69-80.
• Fidan, S. (2017). Âşıklık geleneği ve medya endüstrileri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Günay U. (2008). Türkiye’de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Ankara: Akçağ.
• Günay, U. (2011). Türk kültürünün iletişim, bilgi ve kültürel şifre taşıyıcısı olarak âşık edebiyatı. Yaşayan Âşık Sempozyumu. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınlar, 11-16.
• Kafesoğlu, İ. (2011). Türk millî kültürü. İstanbul: Ötüken.
• Kaya, D. (2000). Âşık edebiyatı araştırmaları. İstanbul: Kitabevi.
• Köprülü, F. (1960). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Ötüken.
• Köprülü, F. (1999). Edebiyat araştırmaları. Ankara: TTK.
• Köprülü, F. (2004). Saz şairleri I-V. Ankara: Akçağ.
• Namazov, Q. (2013). Ozan-aşıq sənətinin tarixi. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutu. Bakı.
• Oğuz, M. Ö. (1994). Yozgat’ta halk şairliğinin dünü ve bugünü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Oğuz, M. Ö. (2012). Karacaoğlan: anlatıcılar ve biyografiler. Millî Folklor, 93, 53-61.
• Ölçer Özünel, E. (2019). Geleneğin geleceği: somut olmayan kültürel miras unsuru olarak âşıklık. AHBV Edebiyat Fakültesi Dergisi, (1), 39-45.
• Özarslan, M. (2001). Erzurum âşıklık geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özdemir, N. (2005). Türk eğlence kültürü. Ankara: Akçağ.
• Özdemir, N. (2011). Medya ve âşık edebiyatı. Yaşayan Âşık Sempozyumu, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınlar, 33-52.
• Özdemir, N. (2018). Âşıklık geleneği ve kent. I. Uluslararası Develi - Âşık Seyrani ve Türk Kültürü Kongresi “Türk Kültürü”. Bildiri Kitabı. 04-05-06 Ekim, Kayseri.
• Saka, E. (2019). Türkiye’de internet. Yeni Medya Çalışmaları V: Türkiye İnternet Tarihi (Erkan Saka, Der.). İstanbul: Alternatif Bilişim.
• Sakaoğlu, S. (1986). Ozan, âşık, saz şairi ve halk şairi kavramları üzerine. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri I Genel Konular. Ankara, 247-251.
• Sakaoğlu, S. (2004). Karacaoğlan. Ankara: Akçağ.
• Yıldırım, D. (1999). Dede Korkut’tan Ozan Barış’a dönüşüm. Türk Dili, Sayı: 565-570 Haziran, 505-530.
• Yıldırım, D. (2000). Tarihi süreç içinde iletişim odakları, ağları ve işlevleri (XVIII.-XX. yüzyıllar aralığı Türkiye’si). Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 10, 327-353.