ABOUT THE SENTENCES IN WHICH THE PREDICATE IS A NOUN PHRASE COMPRISED OF INVERTED ITEMS

Yıl 2021, , 959 - 969, 01.12.2021

Sedat Balyemez

https://doi.org/10.32321/cutad.852796

Öz

Since it is articulable at first glance to see if the sentence is a inverted sentence or not syntax books has treated this topic with a few examples and not dwelled on examples that can be considered unusual so much. Items in the sentence or elements in some word groups can sometimes change their places especially in poem language. This changes brings out sentences which should be argued if the the sentence is a inverted sentence or not by the place of the word however with more powerful literal side. For example Cahit Sıtkı Tarancı’s famous verse “Dante gibi ortasındayız ömrün” is argued by grammar fancier especially in social media. There are some people who claim this sentence is “regular sentence” as well as some acknowledge that a “irregular sentence”. In syntax books sentences like that has not been treated much. In this work it is going to be argued if sentences with elements that changed their place in word groups and also with a verb at the end of the sentence is inverted or not; definition and function of inverted sentence and some characteristics of word groups are going be used. It will be justified sentences in question must be considered as regular sentence.

Anahtar Kelimeler

Syntax, Irregular Sentences, Regular Sentences, Sentence Types, Noun Phrase

UNSURLARI YER DEĞİŞTİRMİŞ İSİM TAMLAMALARININ YÜKLEM OLDUĞU CÜMLELER ÜZERİNE

Öz

Bir cümlenin devrik mi yoksa kurallı mı olduğu daha ilk bakışta kolaylıkla anlaşılabildiği için söz dizimi kitaplarında bu konu az sayıda örnekle işlenmiş, sıra dışı olarak nitelendirilebilecek örnekler üzerinde çok fazla durulmamıştır. Cümledeki ögelerin veya bazı kelime gruplarındaki unsurların yeri özellikle şiir dilinde değişebilmektedir. Bu değişiklik imkânı, yüklemin yeri bakımından devrik mi yoksa kurallı mı olduğunun tartışılması gereken ancak edebî yönü elbette kuvvetli olan bazı cümleler ortaya çıkarmaktadır. Örneklemek gerekirse Cahit Sıtkı Tarancı’nın meşhur “Dante gibi ortasındayız ömrün” dizesi, özellikle sosyal medyada dil bilgisi meraklıları tarafından çok fazla tartışılmaktadır. Bu cümleyi “devrik cümle” olarak değerlendirilenler olduğu gibi “kurallı cümle” olarak kabul edenler de vardır. Söz dizimi kitaplarının ilgili bölümlerinde bu tür cümleler üzerinde çok fazla durulmamıştır. Bu çalışmada unsurları yer değiştirebilen kelime gruplarının yüklem olduğu ve bu yüklemin de sonda olduğu cümlelerin devrik mi yoksa kurallı mı oldukları, devrik cümlenin tanımı, işlevi ve kelime gruplarının özelliklerinden hareket edilerek tartışılacaktır. Söz konusu cümlelerin “yüklemin yerine göre kurallı cümle” olarak alınması gerektiği savunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Söz Dizimi, Devrik Cümle, Kurallı Cümle, Yüklemin Yerine Cümleler, İsim Tamlaması

Kaynakça

• Aktan, B. (2016). Türkiye Türkçesinin söz dizimi. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Ataç, N. (1954). Yanıt. Türk dili dil ve edebiyat dergisi, 35, 647-649.
• Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Delice, H. İ. (2012). Türkçe söz dizimi. İstanbul: Kitabevi.
• Demir, N. (2019). Türkçe cümle bilgisi. Ankara: Altınordu Yayınları.
• Dizdaroğlu, H. (1976). Tümcebilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Doğan, E. (2012). Türkçe cümle bilgisi I. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Ediskun, H. (1960). Devrik cümle üzerine bir araştırma. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 100, 193-197.
• Eker, S. (2005). Çağdaş Türk dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2015). Türkçe el kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hatipoğlu, V. (1982). Türkçenin sözdizimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Karaağaç, G. (2011). Türkçenin söz dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karahan, L. (2010). Türkçede söz dizimi. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Kerimoğlu, C. (2020). Dilbilgisi yazımı ve öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Özçelik, S. – Erten, M. (2011). Türkiye Türkçesi dil bilgisi. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Özdesenli, N. (1954). Devrik cümle üzerine. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 35, 645-647.
• Özel, S. (2018). Türkiye Türkçesi temel dilbilgisi. Ankara: Dil Derneği Yayınları.
• Özkan, M. (2013). Türkçe cümle bilgisi II. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Özkan, A., Toker, M. ve Açcı, U. D. (2016). Türkiye Türkçesi söz dizimi. Konya: Palet Yayınları.
• Özmen, M. (2016). Türkçenin sözdizimi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Torun, Y. (2009). Nurullah Ataç'ın denemelerinde devrik yapılar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Turan, Z. (2010). Türk dilinin söz diziminde yer ödünçlemesi. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri içinde 908-914. İzmir.