A TWO RHYMED GHAZAL OR TWO RHYMES IN THE GHAZAL AS A RHYME DEFECT

Yıl 2021, , 947 - 958, 01.12.2021

Seda Uysal Bozaslan

https://doi.org/10.32321/cutad.869976

Öz

Rhyme, which is defined as sound repetition at the end of lines, is one of the most important elements that distinguish poetry from words, especially in divan poetry, together with meter. As a field of study, rhyme has been the subject of many studies, directly or indirectly. The earliest work Turkish known which the science of rhyme has been dealt inclusively is Kemal Pasazade's Kafiye Risalesi. The texts of Kemal Pasazade's Kafiye Risalesi and other manuscripts written afterwards have been brought to Turkish literature. In addition to the studies on manuscripts and texts dealing with the science of rhyme, the rhyme practices and detects in some divan were also evaluated by the researchers. In this study, it will be explained with examples that rhyme words encountered in some ghazals written between 15th and 18th centuries indicate two different types of rhyme and whether this can be deemed to be a defect or application will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Divan, Ghazal, Rhyme, Defect, Application

İKİ KAFİYELİ GAZEL YA DA BİR KAFİYE KUSURU OLARAK GAZELDE İKİ KAFİYE

Öz

Mısra sonlarındaki ses tekrarı biçiminde tanımlanan kafiye, özellikle divan şiirinde vezinle birlikte şiiri sözden ayıran en önemli ögelerdendir. Bir inceleme alanı olarak kafiye, doğrudan ya da dolaylı olarak birçok çalışmaya konu olmuştur. Kafiye ilminin kapsamlı bir biçimde ele alındığı bilinen en eski tarihli Türkçe eser, Kemal Paşazâde’nin Kâfiye Risâlesi’dir. Kemal Paşazâde’nin Kâfiye Risâlesi ve sonrasında yazılmış, tespit edilebilen diğer yazma eserlerin metinleri Türk edebiyatına kazandırılmıştır. Yazma eserler ve kafiye ilmini ele alan metinler üzerine yapılan çalışmalar yanında bazı divanlardaki kafiye uygulamaları ve kusurları da araştırmacılarca değerlendirilmiştir. Bu çalışmada 15-19. yüzyıl arasında yazılmış bazı gazellerde karşılaşılan kafiye kelimelerinin aynı anda iki farklı kafiye türüne birden işaret etmesi örneklerle açıklanacak ve bunun kusur ya da uygulama kabul edilip edilemeyeceği üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Divan, Gazel, Kafiye, Kusur, Uygulama

Kaynakça

• Arat, R. R. (1988). Eski Türk şiiri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aydın Yağcıoğlu, S. (2012). Klasik edebiyat döneminde kafiye bahsinin mukayeseli olarak değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası. 22. 127-170. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuturkiyat/issue/18518/195364
• Başpınar, F. (t.y.). Beyânî dîvân. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78363/beyani-divani.html
• Çağbayır, Y. (2017). Ötüken Türkçe sözlük (C. 3). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Demir, H. (2017). Lâzikîzâde Feyzullah Nâfiz ve dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-191378/lazikizade-feyzullah-nafiz--divan.html
• Göre, Z. (2007). Adnî Dîvânı’nda ahenk unsurları. Turkish Studies Tunca Kortantamer Özel Sayısı-II, 2 (4), 405-422. Erişim adresi: https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod= makale_tr_ozet&makale_id=13449
• Gürel, S. (2017). Hüseyin Vâiz-i Kaşifî'nin Bedâyi'ü'l-Efkâr fî Sanâyi'i'l-Eş'âr'ında kafiye bahsi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Gürer, A. (2007). Lem’i’nin kafiye risalesi: Risaletu’l-Kafiyeti’l-Vafiye. Türk Dilleri Araştırmaları, 17, 133-161. Erişim adresi: http://turkdilleri.org/turkdilleri/tda17.html
• Horata, O. (2019). Esrâr Dede dîvân. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-240609/esrar-dede-divani.html
• Kaçar, M. (2009). Necâtî Bey Dîvânı'na kâfiye kusurları açısından bir bakış (Zavotçu, G., Ed.). I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (Ölümünün 500. Yılında Necati Anısına) içinde (s. 421-432). Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi.
• Kaçar, M. (2019). Kemal Paşa-zâde’nin şiirlerinin aruz, kafiye ve üslup hususiyetleri. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi. 4, 16-25.
• Kaplan, M. (2019). Neşâtî divanı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78354/divanlar.html
• Kavruk, H. (t.y.). Şeyhülislam Yahyâ divanı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78405/seyhulislam-yahya-divani.html
• Küçük, S. (t.y.). Bâkî dîvânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78361/baki-divani.html
• Macit, M. (2017). Nedîm divanı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196897/nedim-divani.html
• Saraç, M. A. Y. ve Çiçekler, M. (1998). Kemalpaşazâde’nin kafiye risâlesi. İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 28, 445-477. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutded/issue/17067/178319 Saraç, M. A. Y. (2007a). Klasik edebiyat bilgisi-biçim ölçü, kafiye. İstanbul: 3F Yayınları.
• Saraç, M. A. Y. (2007b). Klâsik edebiyat bilgisine göre divan şiirindeki ahenk ögeleri. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 37 (37), 105-136. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutded/issue/17031/178473
• Tahiru’l-Mevlevi (1994). Edebiyat Lügatı. İstanbul: Enderun Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1963). Necâtî Bey divanı. Erişim adresi: http://courses.washington.edu/otap/archive/data/arch_txt/texts/a_necati1.html
• Taş, H. (2010). Vusûlî - dîvân [inceleme-metin-çeviri-açıklamalr-dizin]. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78409/vusuli-divani.html
• Yenikale, A. (2017). Sünbülzâde Vehbî divânı. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196833/sunbulzade-vehbi-divani.html
• Zülfe, Ö. (2010). Hecrî divân. Erişim adresi: https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78377/hecri-divani.html