READING A DIVAN IN THE SHADOW OF THE MECMUA MECMUA-İ BURHÂN

Yıl 2021, , 184 - 221, 01.06.2021

İbrahim Kolunsağ

https://doi.org/10.32321/cutad.917808

Cited By: 1

Öz

Müftî-zâde Burhân Mehmed Reşid Efendi is a divan poet who lived in the late 18th and early 19th centuries. A master thesis was prepared based on a manuscript registered in Topkapı Palace Museum Library about Burhân’s poems. There is another manuscript that is registered in the Süleymaniye Library with the title mecmua and is not the subject of the thesis. This manuscript, which contains only Burhân’s poems and have the characteristics of a divan draft with various scribbles, corrections and notes on the poems, has set the ground for this article by providing the opportunity to mention the differences between the two copies. The purpose of this article is to examine Burhân’s poetry writing processes based on the original data contained in his manuscript and thus to give an idea what stages a tradition poet went through while writing poetry. For this purpose, after the short biography of Burhân was given, two manuscripts were described and the differences between them were identified and evaluated. As a result, it was emphasized that the similarity between Burhân's arrangements on his poems and the acceptances of the classical poetry tradition. It has also been stated that similar copies, which are in draft form, will provide important contributions to critical manuscript studies. The article was completed with the publication of the poems that were not reflected in the Topkapı copy, in other words, the unknown poems of Burhân.

Anahtar Kelimeler

Burhân, Divan, Mecmua, Copy

MECMUANIN GÖLGESİNDE DİVAN OKUMAK MECMUA-İ BURHÂN

Öz

Müftî-zâde Burhân Mehmed Reşid Efendi 18. yüzyıl sonu ile 19. yüzyıl başlarında yaşamış bir divan şairidir. Burhân’ın şiirleriyle ilgili Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde kayıtlı bir nüshadan hareketle bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır. İlgili teze konu olmayan ve Süleymaniye Kütüphanesi’nde mecmua başlığıyla kayıtlı başka bir yazma daha mevcuttur. Yalnızca Burhân’ın şiirlerini içeren ve şiirler üzerindeki çeşitli karalamalar, düzeltmeler ve derkenar notlarla bir divan taslağı niteliğinde olan bu yazma, iki nüsha arasındaki farklara değinme imkânı oluşturarak bu makaleye zemin hazırlamıştır. Yazmanın içerdiği ilk elden verilerden hareketle Burhân’ın şiir yazım süreçlerini incelemeyi ve bu yolla bir divan şairinin, şiirini yazarken nasıl bir yol izleyebileceğine dair fikir vermeyi amaçlayan bu makalede, Burhân’ın kısa biyografisi verildikten sonra ilgili nüsha tavsifleri ve nüshalar arasında görülen farklara dair tespit ve değerlendirmeler yapılmıştır. Sonuçta, Burhân’ın, şiirleri üzerindeki tasarruflarıyla klasik şiir geleneğinin kabulleri arasındaki paralellikler ve taslak mahiyetinde olan benzer nüshaların tenkitli neşir çalışmalarına önemli katkılar sağlayacağı vurgulanmış, makale Topkapı nüshasına yansımamış şiirlerin başka bir ifadeyle Burhân’ın bilinmeyen şiirlerinin yayımıyla tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Burhân, Divan, Mecmua, Nüsha

Kaynakça

• Ahterî, M. (2009). Ahterî-i kebir. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akbayar, N. (1996). Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Albayrak, N. (2000). İbrâhim b. Edhem. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXI, 295-296.
• Asım Efendi, M. (2013). Kâmûsu'l-muhît tercümesi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• Aydemir, Y. (2001). Şiir mecmuaları ve metin teşkilinde mecmuaların rolü. Bilig, 19, 147-156.
• Bakht, K. (2011). Seyyid Burhân divanı ve incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Batislam, H. D. (2020). Divan şiirinde mum ve Cem Sultan’ın şem‘ (mum) gazeli. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 24, 108-136.
• Dilçin, C. (2000). Fuzulî'nin şiiri üzerine incelemeler. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Dilçin, C. (2001). Fuzulî divanı üzerine notlar. Harvard University.
• Gıynaş, K. (2011). Şiir mecmuaları hakkında yapılan çalışmalar bibliyografyası. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25, 245-260.
• Gözitok, M. A. (2020). Yazımdan yayıma Hüsn ü Aşk’ın serencâmı - II. Türkiyat Mecmuası, 30(2), 531-562.
• Gürbüz, M. (2018). Sultân-ı Hûbâna Münasib Eş'âr. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Hatiboğlu, İ. (2004). Mesâbihu's-Sünne. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXIX, 258-260.
• İpşirli, M. (1988). Abdullah Efendi (Tatarcık). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, I, 99-100.
• Karacan, T. (1991). Bosnalı Alaeddin Sabit divanı. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Kılıç, A. (2012). Mecmua tasnifine dair. Mecmûa: Osmanlı edebiyatının kırkambarı 77-96. İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Kılıç, F. (2017). Şefkat tezkiresi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Koncu, H. (2016). Vardır söyleyecek çok sözüm sana - Sa‘îd Paşa’nın bir şiir defteri üzerine bazı düşünceler. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 63-85.
• Köksal, M. (2012). Eski Türk edebiyatında tenkit ve teori. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kurnaz, C. ve Çeltik H. (2013). Şairlerin gözüyle mecmua. Turkish Studies, 8(1), 21-49.
• Kut, G. (1986). Mecmua. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, VI, 170-173. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Levend, A. S. (2015). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Nâcî, M. (2009). Lügat-i Nâcî. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Onay, A. T. (2007). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü. İstanbul: Birleşik Yayınları.
• Öngören, R. (2000). İbrâhim b. Edhem. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXI, 293-295.
• Öztürk, F. (2018). Tezkire-i Silâhdâr-zâde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Salâhî, M. (2019). Kâmûs-ı Osmânî. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu.
• Sâmî, Ş. (1317). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Süngü, Z. (2020). Şiir mecmuaları hakkında yapılan yeni çalışmalar bibliyografyası ve mestap. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 25, 917-1056.
• Şentürk, A. A. (1993). Klâsik Osmanlı edebiyatı ışığında eski adetler-I. Türk Dili, 495, 174-188.
• Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uğurlu, A. H. (2012). III. Selim’in İstanbul’u: siyâsî ve askerî dönüşümler ışığında imar faaliyetleri. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Uludağ, S. (1994). Edhemiyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, X, 421.
• Uludağ, S. (2001). Tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Uzun, M. İ. (2003). Mecmua. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXVIII, 265-268.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı tarihi V. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Üstüner, K. (2015). Bir divan müsveddesi: Silahşor İbrahim Yâver’in şiirleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, VIII(37), 278-311.
• Yıldız, A. (2018). Mecmû’a ve mecmû’a-i eş’âr kavramlarının Zübdetü’l-Eş’âr ve zeyllerindeki kullanımları üzerine. Bilig, 86, 169-181.