ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİNDEKİ BOLAY ~ BULAY “BÖYLE” KELİMESİ HAKKINDA

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 127 - 134, 31.12.2016

Aziz Merhan

Öz

Bolay kelimesinin kökeni, bol- fiiliyle ilişkilendirilmektedir. Araştırmacıların bu yaklaşımı, Tarama Sözlüğüne dayanmaktadır. Söz konusu kelimenin Tarama Sözlüğünde bolay ki, bola kim, bolay kı, bolay kim biçimleriyle en eski metinlerden en yeni metinlere kadar tespit edildiği görülmektedir. Bu çalışmada kelime, bu işaret zamiriyle ilişkilendirilerek bulay biçiminde okunmuştur. Çalışmanın sonucunda bulay kelimesinin yapı çözümlemesi, bu+lay “bu(nun) gibi” > bulay (ki/m) biçiminde tanımlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Anadolu Türkçesi, bolay~bulay, Tarama Sözlüğü, Divanu Lugati’t-Türk, {-lAyU} eki

Kaynakça

• ABDULLAYEV, Elövset Zakiroğlu, Türk Dillerinin Tarihsel Gelişme Sorunları, Ankara 1996.
• ABİK, Ayşehan Deniz, “On the Word Bolay ki Anatolian Turkish Texts / Anadolu Türkçesi Metinlerinde ‘bolay ki’ Sözü Üzerine”, Discussions on Turkology Questions and Developments of Modern Turkology Studies / Turkoloji Tartışmaları Başarı ve Zaaflarıyla Çağdaş Türkoloji, Editors / Editörler: Öztürk EMİROĞLU, Marzena GODZIŃSKA, Filip MAJKOWSKI, Warsaw 2014: 664-679.
• ADAMOVIĆ, Milan, Floransalı Filippo Argenti’nin Notlarına Göre (1533) 16. Yüzyıl Türkçesi, Çeviren: Aziz Merhan, Ankara 2009.
• ALTAYLI, Seyfettin, Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II, İstanbul 1994
• ATALAY, Besim, Divanü Lûgat-it-Türk Dizini “Endeks”, Ankara 1986.
• ATALAY, Besim, Divanü Lügat-it-Türk Tercümesi I-III, Ankara 1985.
• Azǝrbaycan Dilinin İzahli Lüğǝti, Azǝrbaycan Elmlǝr Akademiyasi Nǝsimi Adına Dilçilik İnstitutu, Dörd cilddǝ, Bakı 2006.
• BAMMATOV, Z. Z., Kumıksko-russkiy slovar’, Moskva 1969.
• BUDAGOV’, Lazar’, Sravnitel’nıy slovar’ Turetsko-Tatarskıx’ nareçıy, Tom’ I, Sanktpeterburg’ 1869.
• CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, London 1972
• DİLÇİN, Dehri, Şeyyad Hamza Yusuf ve Zeliha, İstanbul 1946
• DLT 1990: Kâşgarlı Mahmud, Dîvânü Lûgati’t-Türk, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara 1990 (Tıpkıbasım).
• ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı I (Giriş-Metin-Faksimile), 2. baskı, Ankara 1991.
• ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı II (İndeks-Gramer), 2. baskı, Ankara 1991.
• HACALOĞLU, Recep Albayrak, Azeri Türkçesi Dil Kılavuzu (Güney Azeri Sahası Derleme Deneme Sözlüğü), Ankara 1992.
• HANSER, Oskar, Türkmence Elkitabı, Çev. Zühal Kargı Ölmez, İstanbul 2003 [Özgünü: Turkmen Manual: Descriptive Grammar of contemporary literary Turkmen Texts Glossary, Wien 1977]
• KAÇALİN, Mustafa S., Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz-nâmesi, İstanbul 2006.
• Kasantatarisches Wörterverzeichnis, Aufgrund der Sammlung von Ignác Kúnos. Zusammengestellt von Zsuzsa Kakuk, unter Mitwirkung von Imre Baski, Ankara 1999.
• KOWALSKI, Tadeusz, Karayim Lehçesi Sözlüğü, Çev. Kemal Aytaç, Ankara 1996. [Özgünü: Karaimische Texte im Dialekt von Troki, Karakowie 1929: 150-280]
• MA’RUFOV, Z. M., Ŭzbek tilining izohli luğati I-II, Moskva 1981.
• MENINSKI, Franciszek à Mesgnien, Thesaurus Linguarum Orientalium, Lexicon Turcico-Arabico-Persicum, 6 Cilt, İstanbul 1992-1993.
• MERHAN, Aziz, “Türk Lehçelerindeki +lay/+ley, +layın/+leyin Ek(ler)i Hakkında”, Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Bilkent Üniversitesi, Ankara 2006: 13-21.
• MERHAN, Aziz, Die ‘Vogelgeschpräche’ Gülşehrīs und die Anfänge der türkischen Literatur, Göttingen 2003.
• MERHAN, Aziz, Dört Kumuk Masalı Üzerine Gramer İncelemesi, Ankara 2008.
• MERHAN, Aziz, Özbek Dilinin Grameri, İstanbul 2012.
• NECİP, Emir Necipoviç, Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, Çev. İklil Kurban, Ankara 1995.
• ÖNER, Mustafa, Bugünkü Kıpçak Türkçesi (Tatar, Kazak ve Kırgız Lehçeleri Karşılaştırmalı Grameri), Ankara 1998.
• ÖZÇELİK, Sadettin, Dede Korkut: Araştırmalar, Notlar/Dizin/Metin, Ankara 2005.
• ÖZTÜRK, Rıdvan, Yeni Uygur Türkçesi Grameri, Ankara 1994.
• PRÖHLE, Wilhelm, Karaçay Lehçesi Sözlüğü, Çev. Kemal Aytaç, Ankara 1991. [Özgünü: “Karatschajisches Wörterverzeichnis”, Keleti Szemle, 10/1909: 83-150]
• RADLOFF, W., Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte, Erster Band, 1893.
• Russko-turetskiy slovar’ (Rusça-Türkçe Sözlük), Moskva 1989.
• Tarama Sözlüğü, 8 Cilt, Türk Dil Kurumu, Ankara 1972-1988.
• TEKİN, Şinasi, “Türkçedeki Bazı Çekim Eklerinin Tarihi Üzerine Düşünceler ve +leyin Eki Hakkında”, (Tarih ve Toplum 123/1994: 11-16), İştikakçının Köşesi Türk Dilinde Kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üzerine Denemeler, İstanbul 2001: 229-245.
• TEKİN, Talat ve Mehmet ÖLMEZ, Türk Dilleri (Giriş), İstanbul 1999.
• TEKİN, Talat, Mehmet ÖLMEZ, Emine CEYLAN, Zuhal ÖLMEZ, Süer EKER, Türkmence-Türkçe Sözlük, Ankara 1995.
• TEKİN, Talat, Orhon Türkçesi Grameri, İstanbul 2003. [Birinci Baskı 1988]
• TOPARLI, Recep, Hanifi VURAL, Recep KARAATLI, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Ankara 2003.
• WATERSON, Natalie, Uzbek-English dictionary, New York 1980.
• YUDAHIN, K. K., Kırgız Sözlüğü I-II, Çev. Abdullah Taymas, Ankara 1994.