AN UNKNOWN INTRALINGUAL TRANSLATION OF NAHJ AL-FARADIS INTO OLD OGHUZ TURKISH (RIYADH MANUSCRIPT)

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 600 - 630, 21.12.2020

Samet Onur

https://doi.org/10.32321/cutad.788782

Öz

Until now, the only known Nahj al-Faradis intralingual translation into Old Oghuz Turkish was the text in the Halit Holtacı’s personal library in Kastamonu. As a result of our researches, it was determined that there is an another Nahj al-Faradis intralingual translation into Old Oghuz Turkish in the Library of King Faisal Center for Research and Islamic Studies. In this study, this manuscript, which we call the Riyadh manuscript, is introduced. In the first chapter of the article, information was given about the intralingual translations from Khwarezm Turkish and Golden Horde Turkish to Old Oghuz Turkish. In the second chapter, spelling and grammatical features of Riyadh manuscript are examined. In the third chapter, Riyadh manuscript and Kastamonu manuscript are compared and it is shown that these two translations are not two copies of the same translation. In the last chapter, text sample with transcription was given from Riyadh manuscript.

Anahtar Kelimeler

Nahj al-Faradis, Khwarezm Turkish, Old Oghuz Turkish, Intralingual Translation

NEHCÜ’L-FERÂDÎS’İN ESKİ OĞUZ TÜRKÇESİNE BİLİNMEYEN BİR AKTARIMI (RİYAD YAZMASI)

Öz

Bugüne kadar bilinen tek Eski Oğuz Türkçesi Nehcü’l-Ferâdîs aktarımı Halit Holtacı’nın Kastamonu’daki şahsi kütüphanesinde bulunan metindi. Yaptığımız araştırmalar neticesinde Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’daki Kral Faysal Araştırma ve İslami Çalışmalar Merkezi Kütüphanesinde başka bir Eski Oğuz Türkçesi Nehcü’l-Ferâdîs aktarımı bulunduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada Riyad yazması olarak adlandırdığımız bu el yazması tanıtılmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde Harezm Türkçesi ve Altınordu Türkçesinden Eski Oğuz Türkçesine aktarılan eserler üzerinde durulmuş, ikinci bölümde Riyad yazmasının yazım ve dil özellikleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde Riyad yazması ile Kastamonu yazması mukayese edilerek bu metinlerin aynı aktarımın iki nüshası olmadığı gösterilmiştir. Son bölümde ise Riyad yazmasından transkripsiyonlu metin örneği verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nehcü’l-Ferâdîs, Harezm Tükçesi, Eski Oğuz Türkçesi, Lehçelerarası Aktarma

Kaynakça

• Acar, E. (2018a). Eski Anadolu Türkçesine ait bir Nehcü’l-Ferâdîs (giriş-metin-tıpkıbasım) I, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Acar, E. (2018b). Eski Anadolu Türkçesine ait bir Nehcü’l- Ferâdîs (inceleme-sözlük-dizin) II, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Akkuş, M. (1995). Kitâb-ı Gunya. inceleme - metin - indeks – tıpkı basım. Ankara: TDK Yayınları.
• Akman, E. ve Sakallıoğlu, T. (2013). Nehcü’l-Ferâdîs’in Eski Anadolu Türkçesiyle yazılmış yeni bir nüshası: Kastamonu nüshası”, Türk Dili Dergisi, CV (739), 78-80.
• Alışık, C. E. (2003). Hülagu Han. Türk Yolu Dergisi, 7, 32-38.
• Alışık-Seyhan, G. (2009). Yesevî takipçisi olarak Ubeydullâh Han. Türkbilig, (18), 13-33.
• Balcı, M. (2010). Bilinmeyen bir 12 hayvanlı takvim risalesi: Takvîm-i Tatar Ma’a-Acem. Türkbilig, (20), 85-96.
• Bursalı, M. B. (2018). Cümcüme Sultan Hikâyesi’nin kökeni üzerine bir giriş denemesi ve anlatının mensur bir yeniden yazım örneği. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 58 (2), 247-280.
• Çabuk, A. Ç. (2019). Cümcüme Sultan hikâyesinin Harezm Türkçesi nüshaları üzerine. Yeni Türkiye Dergisi: İlk Dönem Türkçe İslami Eserler Özel Sayısı - II, (106), 429-434.
• Çetin, Ç. Z. (2006). Tatar edebiyatının gelişimi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, (9), 1-19.
• Deniz, R. (1998). Haliloğlu Ali'nin Yûsuf ve Zelîhâ kıssası. Yayımlanmamış doktora tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Dolu, H. C. (1952). Yusuf hikâyesi hakkında birkaç söz ve bazı Türkçe nüshalar. TDED, 4 (4), 419-445.
• Eckman, J. (2004). Nehcü’l-Ferâdis. (S. Tezcan ve H. Zülfikar, Yay.). Ankara: TDK Yayınları.
• Erdal, M. (2016). Explaining the olga-bolga dili. Hickman, B. and Leiser, G. (Ed.), Turkish language, literature and, history: travelers' tales, sultans, and scholars since the eighth century (135-146). Oxon : Routledge.
• Erdem, M. (1992). Kitâb-ı Güzîde (76a – 134a) (inceleme-metin-sözlük). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Ertaylan, İ. H. (1948). Türk dilinde yazılan ilk Yûsuf ve Züleyhâ. TDED, 3 (1-2), 211-230.
• Gülsevin, G. (2017). Eski Anadolu Türkçesinde ekler. Ankara: TDK Yayınları.
• Kerderli Mahmûd bin Ali. Nehcü’l-Ferâdîs. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Yeni Cami, nr. 879.
• Korkmaz, Z. (1980). Eski Anadolu Türkçesinde imla-fonoloji bağlantısı üzerine notlar, Orientalni Institut u Sarajevu, 30/516, 247-269.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Mercanî, Ş. (1885). Kitâbu Müstefâdü’l-Ahbâr fî-Ahvâli Kazan ve Bulgar (I. cilt), Kazan.
• Nadjip, E. N. (1977). Nehcü’l-feradis ve dili üzerine. (N. Hoca, Çev.). TDED, XXII, 29-44.
• Nalbant, M. (2017). Kıpçak grubu Türk lehçelerinin tasnifinde yeni bir ölçüt: ünlü türemeleri. Türkbilig, (33), 57-68.
• Özkan, A. (2011). Eski Anadolu Türkçesindeki bazı fiillerin hâl ekli tamlayıcıları ve bu tamlayıcılarda zaman içinde görülen değişiklikler. Turkish Studies, 6 (1), 521-532.
• Özkul, B. S. (2011). Kırım Hanlığı’na ait tarhanlık ve soyurgal yarlıklarının dil ve üslup incelemesi (1549 - 1597 yılları arası). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Özönder-Barutçu, F. S. (2000). Doğu Türk yazı dili edebi çevresi ve Timur. Türklük Bilgisi Araştırmaları/Journal of Turkish Studies, 24 (111), 287-295.
• Sohrweide, H. (2016). Işk-nâme diye adlandırılan eser üzerine yeni bilgiler. (S. Tezcan, Çev.) Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, (7), 15-23.
• Şeker, A. (2018). Nehcü'l-Ferâdîs, Kazan Devlet Üniversitesi Kütüphanesi nüshası (inceleme – metin – dizin). Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tekin, Ş. (2000). Timur öncesinde Anadolu ile Orta Asya Türk dünyası arasındaki kültür ilişkileri ve Güzide Kitabı'nın tercüme hikâyesi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, (45), 150-194.
• Tezan, S. (1995). Kitâbu'l-Gunya, Harezm Türkçesinden Anadolu Türkçesine aktarılmış bir ilmihal kitabı. Türk Dilleri Araştırmaları, (5), 171-210.
• Timurtaş, F. K. (1976). Küçük Eski Anadolu Türkçesi grameri. Türkiyat Mecmuası, (18), 331-368.
• Togan, Z. V. (1946). Umumî Türk tarihine giriş. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
• Toker, M. ve Uygun, M. (2019). Hüsam Kâtip’in Cümcümenâmesi. Yeni Türkiye Dergisi: İlk Dönem Türkçe İslami Eserler Özel Sayısı - II, (106), 422-428.
• Türkmen, S. (2011). Türk lehçeleri arasında ilk metin aktarma örneği Kitâb-ı Güzîde. Sivas: Asitan Yayınları.
• Uzuntaş, H. (2012). XIV. yüzyıla ait Çağatayca bir metnin transkripsiyonu, çevirisi, sözlüğü ve dil özellikleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Uzuntaş, H. (2018). A text written in Khwarezmian Turkic of 14th century. Journal of Old Turkic Studies, 2 (1), 84-93.
• Yıldız, O. (2012). Eski Anadolu Türkçesinde yeterlik fiillerinin fonetik durumu. Turkish Studies, 7 (4), 233-252.
• Yüksel, S. (1965). Işk-nâme (inceleme - metin). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.