THE PRESENTATION OF CONSIOUSNESS IN NABİZADE NAZIM’S LITERARY WORKS: PSYCHO-NARRATION AND QUOTED MONOLOGUES

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 440 - 462, 01.06.2021

Uğur Erden , Seval Şahin

https://doi.org/10.32321/cutad.797619

Cited By: 1

Öz

Nabizade Nazım is primarily known as a realist writer of the 19th century Turkish literature. To him, a greater focus should be placed on science than literature so that literature can improve faster. Hence, he has put his ideas into practice through his scientific works, such as Katre (Drop), Aynalar (Mirrors), Muhtasar Yeni Kimya (Summary of New Chemistry) and Mesail-i Riyaziye (The Matters of Arithmetics), and various scientific articles. According to Nabizade Nazım, if there is an orientation toward literature, then poetry should be performed with a scientific and empiric approach that contains philosophical thoughts, rather than metres and rhymes, and short stories and novels through narratives in the style of Zola and Naturalism based on science and observations instead of certain imaginary and exaggerative narratives. While these narratives give literary pleasure, they should also enlighten the society and world of thought. In the works of Nabizade Nazım, which present a structure? interwoven with reality, philosophy and science, and the way human thought is presented and affects fiction were significant matters. In this article, Nabizade Nazım’s works will be interpreted through the presentation of consciousness introduced in Dorrit Cohn’s work Transparent Minds, and analysed through the notions of psycho-narration and quoted monologues, which are the means of revealing what is in fictional entity’s mind.

Anahtar Kelimeler

Nabizade Nazım, Dorrit Cohn, The Presentation of Consiousness, Psycho-narration, Quoted Monologue

NABİZADE NAZIM’IN ESERLERİNDE BİLİNÇ SUNUMU: PSİKO-ANLATI VE ALINTILI MONOLOG

Öz

Nabizade Nazım, 19. yüzyıl Türk edebiyatında gerçekçilik söz konusu olduğunda akla ilk gelen yazarlardandır. Gerçeklik, felsefe ve bilim ile iç içe bir edebiyat sunan Nabizade Nazım’ın eserlerinde insan düşüncesinin nasıl sunulduğu, bunun kurguya nasıl etki ettiği de önemli bir meseledir. Nabizade Nazım’ın eserleri Dorrit Cohn’un Şeffaf Zihinler adlı eserinde ortaya sürdüğü bilinç sunumu kavramı üzerinden değerlendirildiğinde, kurmacada önemli bir rol üstlenen anlatıcı ve kahramanın zihinlerinden geçenleri aktarmalarının gerçekçilikle doğrudan bağlantılı olduğu görülür. Bu makalede, Cohn’un bilinç sunumu için önerdiği iki kavram olan psiko-anlatı ve alıntılı monologdan yola çıkarak Nabizade Nazım’ın tek romanı olan Zehra ve bütün hikâyeleri değerlendirilmiştir. Onun eserlerinde alıntılı monolog sayısı gerek psiko-anlatının kullanılma sayısına nazaran, gerekse anlatıların genel hacmi içerisinde oldukça azdır ve bunlar tırnak işaretleri, zaman kipinin değişimi, ünlem ve soru işaretleri, “dedi” veya “diye düşündü” gibi bir fiilin kullanımı aracılığıyla belirginleştirilirler. En uç noktada sadece zaman kipi değişiminin olduğu, başka hiçbir işaretin bulunmadığı alıntılı monologlar yer alır. Bu tarzdaki alıntılı monologların sayısının daha az oluşu da anlatıcının sözü kurmaca varlığa bırakmama, yani anlatı içerisindeki hâkimiyetini kaybetmeme isteğiyle bağlantılıdır. Alıntılı monologlar Nabizade Nazım’ın eserlerinde, anlatıcı ile kurmaca varlık arasındaki mesafeyi vurgulamak veya yoğun duygu durumlarını sunmak için kullanılırlar. Yoğun duygu durumlarının sunulması esnasında sözün kurmaca varlığa bırakılması ise çift taraflı olarak işler; bir yandan kurmaca varlığın tüm duygusal yönelimleriyle gerçek bir insana benzemesini sağlarken bir yandan da anlatıcının bu konuda aradan çekilmesiyle birlikte durumu “müdahalesiz” bir şekilde sunabilmesini sağlar.

Anahtar Kelimeler

Nabizade Nazım, Dorit Cohn, Bilinç Sunumu, Psiko-anlatı, Alıntılı Monolog

Kaynakça

• Birinci, N. (1987). Nâbizâde Nâzım. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Cerrahizade Ali Sacit (1893). Nabizade Nazım Bey. Maarif Mecmuası, 5(108), s. 55-58.
• Cohn, D. (2008). Şeffaf zihinler: kurmaca eserlerde bilincin sunumu (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çetişli, İ. (1991). Kıskançlığın romanı Zehra. Fırat Üniversitesi Dergisi (Sosyal Bilimler), 5(1), 129-147.
• Dino, G. (1954). Nabizâde Nazım'ın (1865-1893) Karabibik isimli hikâyesi üzerine bir deneme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 153-158.
• Dizdaroğlu, H. (1955). Yeniden yayımlanması vesilesiyle: Zehra üzerine. Türk Dili Dergisi, IV(46), 625-627.
• Dizdaroğlu, H. (1961). Nâbizade Nâzım'ın hikâyeleri. Türk Dili Dergisi, 10(120), 891-895.
• Eken, A. (1975). Türkiye romancılığında Nâbizade Nazım. Birikim Dergisi, 4, 10-13.
• Eldem, İ. H. (1894). Nabizade Nazım Bey. Mektep Mecmuası, 7, 257-259.
• Erden, U. (2019). Nabizade Nazım’ın anlatılarında kurmacanın işlevi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Ertaylan, İ. H. (1933). Nabizade Nazım. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• Finn, R. P. (1984). Nabizade Nazım: âşığın tutkusu. Türk Romanı İlk Dönem 1872-1900 içinde 99-111 (T. Uyar, Çev.), Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kacıroğlu, M. (2004). Nâbizâde Nâzım'ın hikâyeciliği. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstisüsü Dergisi, 25, 81-88.
• Kaplan, M. (1976). Karabibik. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I 384-391, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kerman, Z. (2009). Zehra romanı. Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri içinde 174-185. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Mahmut Sadık (1896). Nabizade Nazım ve Zehra'sı. Servet-i Fünûn Dergisi, 10(254), 307-308.
• Nabizade Nazım (1887). Şairiyyet. Manzara, 4, 44-46.
• Nabizade Nazım (2010). Zehra - Karabibik (Ö. Fedai, Çev.). İstanbul: Özgür Yayınları.
• Nabizade Nazım (2015). Karabibik ve diğer hikâyeler (S. Çağın, ve N. Kurudere, Çev.). İstanbul: Dergâh Yayınları. Nabizade Nazım Bey (1893). Hazine-i Fünûn Mecmuası, 7, 51-2.
• Parlatır, İ. (1987). Zehra. Tanzimat Edebiyatında Kölelelik içinde 164-168, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ravi [Nabizade Nazım]. (1890a). Roman ve romancı. Tercüman-ı Hakikat, (3546), 5-6.
• Ravi [Nabizade Nazım]. (1890b). Aynen. Tercüman-ı Hakikat, 3551, 5.
• Tokgöz, A. İ. (1893). Nabizade Nazım. Servet-i Fünûn Dergisi, 5(127), 355-7.
• Yesari, M. (1943). Nâbizade Nazım. Yenitürk Dergisi, 11(122), 14-15.