16. YÜZYIL ŞAİRLERİNDEN KARA FAZLÎ’NİN TEHNİYET-NÂME’Sİ

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 842 - 865, 01.12.2021

Mehmet Akif Yalçınkaya

https://doi.org/10.32321/cutad.917224

Cited By: 1

Öz

Kanuni devri şairlerinden biri olan Kara Fazlî, Divan’ından ziyade Gül ü Bülbül mesnevisiyle tanınmıştır. Kanuni’nin oğulları Şehzâde Mehmed, Şehzâde Mustafa ve Şehzâde Selim’in divan kâtipliğini yapmış, ömrünün son yıllarında reîs-i küttâblık makamına terfi etmiştir. Vazifesi gereği pek çok mektup kaleme almış ve devrinin muteber münşileri arasında yerini almıştır. Manzum-mensur muhtelif eserler telif eden Kara Fazlî’nin inşâ sahasındaki eserlerinden birisi de Rumeli Tımarlarına defterdar olarak atanan Ahmed Çelebi bin Mehmed isimli bir paşayı tebrik maksadıyla yazdığı Tehniyet-nâme’sidir. Mektup, Süleymaniye Kütüphanesi Âşir Efendi bölümü 314/III numarada kayıtlı mecmuanın 85b-92b varakları arasında yer almaktadır. Kara Fazlî, mektubunda bu terfi haberinden duyduğu sevinci samimi bir üslupla dile getirir. Mezkûr paşanın güzel hasletlerinden övgüyle söz eder. Ulu kimselerin meclislerinde büyüklere hediye sunmanın kadim bir adet olduğunu ve bu vesileyle bu Tehniyet-nâme’yi hediye kabilinden arz ettiğini belirtir. Mektubun muhatabını metheden bir kaside ile sözlerini noktalar. Mektupta Arapça ve Farsça tamlamalarla yüklü sanatlı bir dil kullanılmıştır. Konunun akışına uygun olarak ayet, hadis ve bir kısmı müellifin kendine ait, bir kısmı ise Arap ve Fars edebiyatlarından berceste kabilinden muhtelif şairlere ait çeşitli nazım şekillerinde şiirlere yer verilmiştir.
Bu makalede önce Kara Fazlî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından eserin nüshası tanıtılarak mektup muhteva yönünden incelenmiş, çalışmanın sonunda mektubun transkripsiyonlu metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, 16. yüzyıl, Kara Fazlî, Mektup, Tehniyet-nâme

TEHNIYET-NÂME OF KARA FAZLÎ, ONE OF THE 16th CENTURY POETS

Öz

Kara Fazlî, one of the poets during the era of Suleiman the Magnificent, was known for his Gül-ü Bülbül mesnevi rather than his divan (collected poems). He was the council clerk of Sultan’s son Mehmed, Sultan’s son Mustafa and Sultan’s son Selim. He was promoted to the position of reîs-i küttâb in the last years of his life. He wrote a variety of letters because of his duty and was one of the respected writers of his era. Kara Fazlî wrote many verses and prose works. He wrote tehniyet-nâme for congratulating Ahmed Çelebi bin Mehmed who was appointed as the head of the financial department in Rumelia feudality. Today, the letter is in 85b-92b foils of the journal recorded with the number 314/III, in the department of Âşir Efendi, Suleymaniye Library. Kara Fazlî warmheartedly states the joy he feels about the news of this promotion. He speaks highly of Mezkûr pasha’s good traits. He mentions that presenting gifts to the elderly in the councils of great people is an archaic tradition, and he presents Tehniyet-nâme as a gift. He finishes his letter with a eulogy praising the addressee. He uses an artistic language full of Arabic and Persian noun phrases. Verses and hadiths are used in line with the topic; different poems belonging to a variety of poets from Arabic and Persian literature are used in the letter.
Information about the life and works of Kara Fazlî is presented in this study in the first place. A copy of the letter is then introduced; the content of the letter are analyzed. Finally, the text transcription of the letter is presented.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Poetry, 16th century, Kara Fazlî, Letter, Tehniyet-nâme

Kaynakça

• Açıkgöz, N. (2017). Riyâzî riyâzü’ş-şu’arâ. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 11.01.2021).
• Aksoy, H. (2001). Kara Fazlî. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 24, s. 360-361, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bayam, A. (2008). Hüsamzâde Mustafa Efendi ve er-Risâletü’ş-Şevkıyye Adlı Eserinin Edisyon Kritiği. Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Bursalı Mehmet Tahir (1972). Osmanlı müellifleri (Yavuz, A. F. ve Özen, İ. Haz.). C. 2. İstanbul: Meral Yayınları.
• Derdiyok, İ. Ç. (1999). Osmanlı devrinde mektup yazma geleneği. Osmanlı: Kültür ve Sanat, 9, 731-740.
• Gültekin, H. (2015). Türk edebiyatında inşa: tarihî gelişim-kuram-sözlük ve münşeât-ı Koca Râgıb Paşa. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Hâfız Mehmed Ziyâeddin (1314). Münşeât ve muâmelât-ı umûmiyye yahud mükemmel ve mufassal inşâ-yı mülkî ve askerî. İstanbul: Bâbıâlî Caddesi 25 Numaralı Matbaa.
• https://ganjoor.net/nezami/5ganj/makhzanolasrar/sh2/ (Erişim Tarihi: 05.01.2021).
• https://ganjoor.net/saadi/divan/ghazals/sh195/ (Erişim Tarihi: 06.01.2021).
• https://ganjoor.net/saadi/divan/ghazals/sh192/ (Erişim Tarihi: 06.01.2021).
• https://ganjoor.net/kamal/ghasidek/sh63/ (Erişim Tarihi: 05.01.2021).
• https://www.aldiwan.net/poem9963.html (Erişim Tarihi: 08.01.2021).
• https://www.aldiwan.net/poem10136.html (Erişim Tarihi: 08.01.2021).
• http://wahaalmuallaqat.com/poemPage.do;jsessionid=CAE5D834D87BECAEE9A1EC3CC388F88E?poemId=565935 (Erişim Tarihi: 06.01.2021).
• İnce, Ö. (2007). İnşâ-i merğûb ve ilm-i inşâ’da müstamel lügatler (inceleme-metin). Yayımlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• İsen, M. (2017). Künhü’l-Ahbâr’ın tezkire kısmı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55739,kunhul-ahbarin-tezkire-kismpdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 11.01.2021).
• Kanar, M. (1998). Büyük Farsça-Türkçe sözlük. İstanbul: Birim Yayıncılık.
• Kâtip Çelebi (1903). Keşfü’z-zünûn. C. 2. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Khartabîl, S. (1979). Ustûrât al-Hallâj. Beyrut: Dâr Ibn Khaldûn.
• Kılıç, F. (2018). Âşık Çelebi meşâ’irü’ş-şu’arâ. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 11.01.2021). Mehmed Fuad (1327). Rehber-i kitâbet-i Osmâniyye yahud mükemmel münşeât. İstanbul: Tefeyyüz Kitabevi.
• Molla Câmî (Nûreddin Abdurrahmân bin Ahmed Câmî) (1378). Nâmehâ ve münşeât-ı Câmî. Tahran: Mîrâs Mektûb.
• Mutçalı, S. (1995). Arapça-Türkçe sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Nejabati, A. (2020). Süleymaniye Cami’nin tamamlanması münasebetiyle Şah Tahmasb’ın, Sultan Süleyman’a gönderdiği tehniyet mektubu (1558 yılı). Library, Archive and Museum Research Journal. 1(1), 1-16.
• Özkat, M. (2005). Kara Fazlî’nin hayatı, eserleri, edebî kişiliği ve dîvânı (inceleme-tenkitli metin). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Solmaz, S. (2018). Ahdî ve gülşen-i şuarâ’sı (inceleme-metin). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 11.01.2021).
• Sungurhan, A. (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi tezkiretü’ş-şu’arâ. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 11.01.2021).
• Tuğluk, İ. H. (2010). Divan şiirinde manzûm tebrik-nâmeler. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 42, 41-68.
• Yazar, S. (2017). Kara Fazlî’nin eserlerine dair yeni bilgiler. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 18, 525-562.
• Yıldız, E. (2019). Rufâ’î’nin Hüsrev Paşa’ya sunduğu manzum tebriknâme. Mecmua Uluslar arası Sosyal Bilimler Dergisi. 9, 95-110.
• Zavotçu, G. (2013). Fazli. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü-TEİS. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fazli (Erişim Tarihi: 11.01.2021).