THE TARGET-ORIENTED TRANSLATION THEORY ANALYSIS OF THE RUSSIAN, GEORGIAN AND ENGLISH TRANSLATION IDIOMS FROM ORHAN PAMUK’S NOVEL “KAR”

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 661 - 685, 30.12.2022

Burcu Keser

https://doi.org/10.32321/cutad.1123930

Öz

Translation is one of the communication tools that enables the transfer of feelings and thoughts between different societies and cultures from past to present, through verbally and written texts. With the advent of several languages in the world, the need for translation has increased. Considering that the emergence of writing and languages dates back to ancient times, the emergence of translation also dates back to those times. Nowadays, the role of translation in terms of intercultural relations has become undeniable. Translation activities that have been going on since ancient times have been both written and verbal between Turkish, English, Russian and Georgian languages. It is known that translation activities between these languages are quite a lot. Although the history of translation studies is not very ancient times, the beginning of translation activities dates back to very ancient times. With the acceptance of translation science as a field, translation criticism has emerged. The increase in criticism has led to newly theories. One of them is descriptive translation theory of contemporary translator (scientist of translation) G.Toury. As a result of the data based on experimental and visual information, Toury has studied the relationships existing in this field and developed The target-oriented translation theory.
In this study, the methods used in the Russian, Georgian and English translations of the idioms in Orhan Pamuk's novel “Kar” were examined based on the “target-oriented translation theory” developed by Gideon Toury. In the study, it was seen that translators also resorted to other instead of using a single strategy. It was understood that the translators used the domestication strategy while translating the parts that were difficult to understand. In our research, a qualitative research method was used and comparative translation analysis was performed.

Anahtar Kelimeler

Translation Studies, Gideon Toury, Translation, Idioms, The Target-Oriented Translation Theory, Orhan Pamuk

ORHAN PAMUK'UN “KAR” ADLI ROMANINDA GEÇEN DEYİMLERİN RUSÇA, GÜRCÜCE VE İNGİLİZCE ÇEVİRİSİNİN EREK-ODAKLI KURAM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Öz

Çeviri, geçmişten günümüze farklı toplumlar ve kültürler arasındaki duygu ve düşüncelerin, sözlü anlatım ve yazılı metinler aracılığıyla aktarılmasını sağlayan iletişim araçlarından biridir. Dünyada farklı farklı dillerin ortaya çıkmasıyla birlikte çeviriye olan gereksinim artmıştır. Yazının ve dillerin ortaya çıkmasının eski devirlere dayandığı düşünülürse çevirinin de ortaya çıkması o zamanlara dayanmaktadır. Günümüzde kültürler arası ilişkiler açısından çevirinin rolü yadsınamaz hale gelmiştir. Eski zamanlardan beri süregelen çeviri faaliyetleri Türkçe, İngilizce, Rusça ve Gürcüce dilleri arasında da hem yazılı hem sözlü şekilde olmuştur. Bu diller arasındaki çeviri faaliyetlerinin bir hayli fazla olduğu bilinmektedir. Çeviri bilimin tarihi çok eskiye dayanmasa da çeviri faaliyetlerinin başlangıcı çok eskilere dayanmaktadır. Çeviri bilimin bir alan olarak kabul edilmesiyle birlikte çeviri eleştirisi ortaya çıkmıştır. Yapılan eleştirilerin artması yeni yeni kuramları meydana getirmiştir. Bunlardan bir tanesi de çağdaş çeviri bilimci G. Toury’nin betimleyici çeviri kuramıdır. Toury bu alanda var olan ilişkileri incelemiş, deneysel ve görsel bilgilere dayalı veriler sonucunda ise erek odaklı kuramı geliştirmiştir.
Bu çalışmada, Orhan Pamuk’un “Kar” adlı romanındaki deyimlerin Rusça, Gürcüce ve İngilizce çevirisinde kullanılmış olan yöntemler G. Toury’nin geliştirmiş olduğu “Erek-Odaklı Çeviri Kuramı” temel alınarak incelenmiştir. Çalışmada, çevirmenlerin deyimleri aktarırken tek bir strateji kullanmak yerine başka stratejilere de başvurduğu görülmüştür. Çevirmenlerin anlaşılması zor parçaları çevirirken yerlileştirme stratejisini kullanarak aktardığı anlaşılmıştır. Araştırmamızda nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup karşılaştırmalı çeviri analizi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri Bilim, Gideon Toury, Çeviri, Deyimler, Erek-Odaklı Kuram, Orhan Pamuk

Kaynakça

• Acet, M. N. ve Özcan, M. (2022). Erek odaklı çeviri teorisi: Miheil Cavahişvili’nin kvaçi kvaçantiradze (Madrabaz Kvaçi) adlı romanının Gürcüce çevirisi üzerine. Turkish Studies - Language, 17(1), 1-15.
• Aixela, J. F. (1996). Culture-specific items in translation, translation, power, subversion (Alvarez, R., Carmen, M. and Vidal, A., Eds.). Multilingual Matters Ltd., Clevedon.
• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2013). Türkçenin gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksoy, N. B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çavuş, G. (2005). Kaynak-odaklı ve erek-odakli çeviri yaklaşimlarinda eşdeğerlik sorunu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Demirekin, M (2013). Martı romanının Türkiye Türkçesine çevrilmesi ve çeviri sorunları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Demirekin, M. (2013). Martı romanının Türkiye Türkçesine çevrilmesinde çeviri sorunları. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi (UTEK), Saraybosna,17-19 Mayıs 2013.
• Erol, S. (2021). Kar üzerine yazılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayıncılık, 520 s.
• Gürçağlar, Ş. (2016). Çevirinin abc’si (3. bs.). İstanbul: Say Yayınları.
• https://iletisim.com.tr/kitap/kar/7568 Erişim Tarihi: 4.7.2022.
• https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 4.7.2022.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhan_Pamuk Erişim Tarihi: 4.7.2022.
• https://www.turkedebiyati.org/orhan_pamuk.html Erişim Tarihi: 4.7.2022.
• https://www.yapikrediyayinlari.com.tr/kar.aspx Erişim Tarihi: 4.7.2022.
• İli, M. (2015). İngilizce deyimlerin Türkçeye çevirisinde karşılaşılan sorunlar ve çözüm yolları. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (DÜSBED), 7(14).
• Kenny, D. (2001). Equivalence. In Routledge Encydopedlaof Translation Studies (Baker, M., Ed.). London and New York: Routledge.
• Levý, J. (2011). The art of translation. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Newmark, P. (1988). A textbook of translation. Prentice Hall, London and New York.
• Pamuk, O. (2002). Kar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, O. (2004). Snow (Freely, M., Trns.). New York: by Alfred A. Knopf, a division of Random House, Inc.
• Pamuk, O. (2006). Sneg / O. Pamuk; [per. stur. A. Avrutinoy]. – SPb.: Amfora, 542 c.
• Pamuki, O (2013). Tovli (Turkulidan targmna: Nana Canashia). Tbilisi: Bakur Sulakauri Gamomtsemloba. Gverdi: 464.
• Şeker, O. R. (2021). Orhan Pamuk’un benim adım kırmızı romanının çevirilerinde kültürel eşdeğerlilik meselesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Toury, G. (1980). In search of a theory of translation. Tel Aviv: Porter Institute for Poetics and Semiotics.
• Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Toury, G. (2002). Translation as a means of planning and the planning of translation: a theoretical framework and an exemplary case. Translations: (Re) Shaping of Literature and Culture (pp. 148-165) (Paker S., Ed.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Venuti, L. (1995). The translator's invisibility. New York: Routledge.
• Venuti, L. (2001). Strategies of translation. Routledge Encyclopedia of Translation Studies. (Baker, M. and Malmkjaer, K., Eds.), Routledge, London and New York, s. 283-288.
• Yalçın, P. (2015). Çeviri Stratejileri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yılmaz, S. (2013). Çeviribilimde metin kavramı ve elektronik edebiyatla yenilenen bir metin olarak toc: bir medya-roman. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 2(4).
• Zeytinkaya, D. (2016). Gideon Toury’nin erek odaklı kuramı ışığında Bedrettin Tuncel’in insandan kaçan başlıklı çevirisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, RumeliDE- 2016. 4 Nisan - Özel Sayı 1, 35-47.