İKİ ŞAİR BABANIN GELECEK TASAVVURU: ABAY VE ABDİRAHMAN (ABİŞ) - FİKRET VE HALÛK

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 686 - 710, 30.12.2022

Cemile Kınacı

https://doi.org/10.32321/cutad.1131489

Öz

Kazak şairi Abay Kunanbay, modern Kazak edebiyatının kurucusu kabul edilmektedir. Şiirleri şiir sanatı bakımından yüksek seviyede şiirlerdir. Abay, şiirlerinin yanı sıra fikir ve nasihatlerini içeren Kara Sözder (Nesirler) isimli eseri de kaleme almıştır. Abay Kunanbay, kendisi eski tarz eğitim almakla birlikte, Rusça da öğrenmiştir. Öğrendiği Rusça ona yeni kapılar aralamıştır. Rusçası vasıtasıyla hem Rus hem de Batı kültüründen haberdar olmuştur. Böylece kendi toplumu ile gelişmiş toplumlar arasında muhakeme yapabilme olanağı bulmuştur. Halkının geri kalmışlığını gören Abay, bu tarihten sonra yenilikçi kimliği ile ön plana çıkmıştır. Abay her fırsatta, Kazak halkını içinde bulunduğu cahillik ve geri kalmışlıktan kurtulmaya, okumaya, bilgi ve sanat sahibi olmaya çağırmıştır. O, kendi nesli gelişme yolunda geç kaldığı için hayıflanırken, Kazak halkının geleceğini kurtaracak olan zümrenin gençler olduğunu düşünmüş ve bütün ümidini yetişmekte olan gençlere bağlamıştır.
Bu makalede, yenilikçi bir kimliğe sahip olan büyük Kazak ozanı Abay Kunanbay’ın oğlu Abiş şahsında yetiştirmeyi hayal ettiği Kazak gençliği ele alınmıştır. Makalede, Anadolu sahasında yaşamış ve Abay gibi yenilikçi, değişime açık düşüncelerle oğlu Halûk şahsında yeni bir Türk gençliği inşa etmeyi arzulayan Tevfik Fikret ve onun arzuladığı gençliği sembolize eden Halûk üzerine de odaklanılmıştır. Farklı coğrafyalarda yaşamalarına rağmen birbirlerine çok benzeyen iki şairin oğullarına yazdıkları şiirler ekseninde tasavvur ettikleri “ideal gençlik” anlayışı ortaya konulmuştur. Ayrıca Muhtar Avezov’un kaleme aldığı Abay Yolu romanında dile getirilen ana kahraman Abay Kunanbay, oğlu Abdirahman ve Abay’ın ideal gençlik tasavvuru bu makaleye kaynaklık etmiştir. İki şair ve onların tasavvur ettikleri “yenilikçi gençlik” anlayışı, iki şairin oğulları Abiş ve Halûk şahsında mukayeseli olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Abay Kunanbay,, Abdirahman, Tevfik Fikret, Halûk, Kazak Edebiyatı, Türk Edebiyatı

THE FUTURE DESCRIPTION OF THE TWO POET FATHERS: ABAY AND ABDİRAHMAN (ABİŞ) - FİKRET AND HALÛK

Öz

Kazakh poet Abay Kunanbay is accepted as the founder of modern Kazakh literature. In terms of poetic art, his poems are poems at a high level. In addition to his poems, Abay also wrote a literary work called Kara Sözder (Prose), which includes his ideas and advice. Although Abay Kunanbay himself undergo an old-style education, he also learned Russian. The Russian he learned opened new doors for him. He became aware of both Russian and Western culture through his Russian language. Thus, he had the opportunity to reason between his society and developed societies. Seeing the backwardness of its people, Abay has become to the forefront with his innovative identity after this date. Abay has called on the Kazakh people to get rid of their ignorance and backwardness, to read, and to have knowledge and art on all occasions. While he lamented that his generation was late in the way of development, he had thought that the youth would save the future of the Kazakh people, and he placed all his hopes on the young people who are growing up.
In this article, the Kazakh youth that the great Kazakh poet Abay Kunanbay, who had an innovative identity, dreamed of raising in the person of his son Abish, was discussed. The article also focuses on Tevfik Fikret, who lived in the Anatolian field and aspires to build a new Turkish youth in the person of his son Haluk who is innovative and open-minded thoughts like Abay, and Haluk, who symbolizes the youth he desired. Despite living in different geographies, the understanding of the "ideal youth" envisioned by two poets who are very similar to each other in the axis of the poems they wrote to their sons was revealed. In the novel The Way of Abay written by Mukhtar Avezov, the main protagonist Abay Kunanbay, the ideal youth description of his son Abdirahim and Abay expressed, has been the source of this article. The two poets and their conception of "innovative youth" were discussed comparatively in the person of Abiş and Haluk, who are the sons of the two poets.

Anahtar Kelimeler

Abay Kunanbay, Abdirahman, Tevfik Fikret, Halûk, Kazakh Literature, Turkish Literature

Kaynakça

• Abay (İbrahim Kunanbayev) (2020). Şiirler, destanlar, bilge sözler / K. K. Tokayev’in giriş makalesi. (Ayan, E. ve Kibar, Z., Çev.), İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı.
• Akyüz, K. (1995). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri 1860-1923. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Avezov, M. (1990a). Abay jolı birinşi kitap. Almatı: Jazuvşı.
• Avezov, M. (1990b). Abay jolı ekinşi kitap. Almatı: Jazuvşı.
• Ayan, E. (2017). Bir devrin aynası Abay Kunanbay ve kara sözler. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
• Biray, N. (2020). Abay Kunanbay’ın eserlerı̇ndekı̇ ı̇fadelerı̇nden hareketle sanatla ı̇lgı̇lı̇ görüşlerı̇. Doğumunun 175. Ylı Anısına Abay Kunanbayoğlu Sempozyumu (25-27 Kasım 2020) Bildiriler Kitabı içinde (Temı̇zkan, M., Türker İlter, F., Doğan Balcı, Ş. ve Adı̇lov, M., Ed.) (s. 91-104), İzmir.
• Kaplan, M. (1995). Tevfik Fikret devir-şahsiyet-eser. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2005). Şiir tahlilleri 1 - Tanzimattan Cumhuriyet’e. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2015). Bir gençlik kurgusu olarak Halûk’un Defteri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 186-212.
• Kınacı, C. (2016). Kazak edebiyatında imaj ve kimlik (1925-1991). Ankara: Bengü.
• Kınacı, C. (2020). Kurgudaki Abay’ın Rus algısı. Türk Dünyasının Bilgesi Abay Kunanbayoğlu içinde (Biray, N., Kurmangaliyeva Ercilasun, G. ve Sağlam, S., Ed.) (s. 377-387), Ankara: Bengü.
• Korkud, R. (1970). Türk Edebiyatında Şairler ve Yazarlar. Ankara: İş Matbaacılık.
• Sağlam, S. (20020). Abay yazınında gençlik ideali: Abdirahman. Türk Dünyasının Bilgesi Abay Kunanbayoğlu içinde (Biray, N., Kurmangaliyeva Ercilasun, G. ve Sağlam, S., Ed.) (469-475), Ankara: Bengü.
• Tamir, Ferhat (1998). Kazak Türkleri edebiyatı. Türk Dünyası El Kitabı Dördüncü Cilt Edebiyat (Türkiye Dışı Türk Edebiyatları) içinde (s. 423-449), Ankara: TKAE.
• Tevfik Fikret (2006). Hâlûk’un defteri (Uçman, A., Haz.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Uçman, A. (2012). Tevfik Fikret. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C 41, s. 9-13).