TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE GENİŞ ZAMAN EKİNİN KURALSIZLIĞI ÜZERİNE

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 1142 - 1163, 30.12.2022

Yasemin Çürük Hadra Kübra Erkınay Tamtamış

https://doi.org/10.32321/cutad.1173863

Cited By: 1

Öz

Türkçede geniş zaman ekleri, çok değişim göstermemiş eklerden olup Türkçenin tarihî dönemlerinden günümüze kadar hem işlev hem de biçim olarak korunabilmiştir. Ancak bazı geniş zaman eklerinin eylemlere gelişinde geçmişten günümüze bazı değişimler ve tutarsızlıklara sahip olduğu görülmektedir. Bu tutarsızlıklar çok derin olmasa da birtakım belirsizliklere neden olmaktadır. Bu açıdan, karışıklığı önlemek amacıyla, hangi eylemlere hangi eklerin geldiğine dair dilbilimsel bir çözüm üretmek gerekmektedir. Bu çözüm, eylemlere gelen eklerin geliş nedenlerinin belirlenme çabasıyla mümkün olabilir. Bu çalışmanın amacı bu çözümün ne olduğunu belirlemek üzerinedir. Çalışmada tarama yöntemiyle Türkçe Sözlük’te yer alan tüm eylemler listelenmiş ve eylemlerin aldığı geniş zaman ekleri belirlenmiştir. Tek heceli eylemlerde sonu ‘-l, -n, -r’ akıcı ünsüzlerle biten eylemlerde bir tutarsızlık olduğu tespit edilmiştir. Morfolojik değişimin fonetikle ilgili olduğu görülmüştür. Belirlenmiş bu eylemlerin aldıkları geniş zaman eklerinin belirlenmesiyle anadil konuşuru ile birlikte Türk dili öğretiminde de geniş zaman ekinin kullanımıyla ilgili belirsizlik giderilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Geniş Zaman, Ekler, Biçimbilim, Eylemler, Görünüm

ON THE IRREGULARITY OF THE PRESENT TENSE SUFFIXES IN TURKISH

Öz

Present tense suffixes are one of the suffixes that have not changed much in Turkish. It has survived from the historical periods of Turkish to the present day by preserving both function and form. However, it is seen that some of the present tense suffixes have some changes and inconsistencies from the past to the present. Although these inconsistencies are not very deep, they cause some uncertainties. In this respect, in order to avoid confusion, it is necessary to produce a linguistic solution about which verbs and which suffixes come. This solution may be possible by trying to determine the reasons for the attachments to the actions. The purpose of this study is to determine what this solution is. In the study, all the verbs in the Turkish Dictionary were listed by scanning method and the present tense suffixes of the verbs were determined. It has been determined that there is an inconsistency in verbs ending in '-l, -n, -r' fluent consonants in monosyllabic verbs. Morphological change was found to be related to phonetics. With these determined actions, the ambiguity regarding the use of aorist suffix in Turkish language teaching together with the native speaker will be eliminated.

Anahtar Kelimeler

Present Tense, Suffixes, Morphology, Verbs, Appearance

Kaynakça

• Aydemir, İ. A. (2010). Türkçede zaman ve görünüş sistemi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Benzer, A. (2012). Türkçede zaman, görünüş ve kiplik. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Boz, E. (2007). Türkiye Türkçesi biçimsel ve anlamsal işlevli biçimbilgisi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Gabain, A. V. (2007). Eski Türkçenin grameri (Akalın, M., Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gencan, T. N. (1974). Geniş zaman kipi. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XXIX(269), 325-330.
• Gülsevin, G. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gümüşatam, G. (2009). Türkçedeki geniş zaman eklerinin ait oldukları eylem kategorileri üzerine bir deneme. Uluslararası Türkçenin Eğitim ve Öğretimi Sempozyumu Bildirileri: DAÜ. https://www.researchgate.net/publication/289534311_Turkcede_Genis_Zaman_Eklerinin_Ait_Olduklari_Eylem_Kategorileri Erişim tarihi: Haziran 2021.
• Hacıeminoğlu, N. (2008). Karahanlı Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eckmann, J. (2003). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi üzerine araştırmalar (Sertkaya, O. F., Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eckmann, J. (2005). Çağatayca el kitabı (Karaağaç, G., Çev.) (3. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (1984). Kutadgu Bilig'de fiil. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2007). Geniş zaman ekine dair bazı düşünceler, Makaleler. Dil-Destan-Tarih Edebiyat içinde (ss. 359-363) (Arıkoğlu, E., Haz.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ergin, M. (2013). Türkçe dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri: şekil bilgisi (3. bs.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kornfilt, J. (1997). Turkish. Londra and New York: Routledge.
• Özçelik, S. (2001). Türkçede geniş zaman ekine dair bazı tespitler. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 2001/II(598), 410-411.
• Özel, S. (2018). Türkiye Türkçesi temel dilbilgisi. Ankara: Dil Derneği.
• Türkçe Sözlük (11. bs.) (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kuznetsov, P. Ġ. (1997). Türkiye Türkçesinin morfoetimolojisine dair. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1995, 193-262.
• Uzun, N. E. (2015). A new analysis for verbal inflectional affixes in Turkish. International Journal of Foreign Studies, 8(1), 39-62.
• Üzüm, M. (2018). Zaman, görünüş ve kiplik ilişkisine genel bir bakış. Turkic Linguistics and Philology, 1(1), 53-66.
• Yavaş, F. (1982). The Turkish aorist, glossa. 16, 40-53.
• Yılmazoğlu, F. (2013). Türkiye Türkçesinde geniş zamana anlambilimsel bir yaklaşım. Dil Dergisi, 159, 62-69.