COMPARATIVE ANALYSIS OF IDIOMS WITH THE COMPONENT "EAR" (BASED ON THE TURKISH AND RUSSIAN LANGUAGES)

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 132 - 143, 20.06.2023

Canan Paşalıoğlu

https://doi.org/10.32321/cutad.1183364

Öz

The worldview of a nation is shaped by the language that they speak. The language reflects and preserves the traditions, customs, values, beliefs and culture of a nation and transfers this knowledge into the future. Each nation has its language that is associated with its culture, creates the identity of this society and maintains its historical memory. Idioms are undoubtedly one of the means that reflect the thoughts and cultural views of society. Cultural linguistics (linguoculturology), based on the ideas of researchers such as W. von Humboldt, L. Weisberger, E. Sapir and B. Whorf, A.I. Baudouin de Courtenay, and A.A. Potebnya, is an actively developing branch of linguistics that focuses on the relationship between language and culture. It reveals cultural elements hidden in linguistic units. It studies the relationship between language, culture, and people and examines the cultural traces of society are reflected in their language. One of the basic concepts in linguoculturology is the cultural code, which is a system of signs and is fixed in linguistic consciousness. Cultural codes have national cultural meanings in terms of cultural linguistics. It is possible to divide the cultural codes into different categories such as human (mother’s boy), animal (workhorse, horsepower), temporal (once in a blue moon), spatial (to the full extent), subject (to the last drop of blood), color (see through rose-colored glasses), natural (between two fires), etc. One of these codes is the somatic code (nose to nose, shut one's eyes), which occupies a special place in the system of cultural codes. Each name of the organ, i.e. somatism, has various connotations, which indicate the features of the history and culture of the people. Somatic idioms are studied in the totality of cultural meanings in cultural linguistics (linguoculturology). This paper aimed to reveal the specific features of The Turkish and Russian linguistic image of the world, and used the comparative method within the framework of the linguoculturological approach. Idioms and set expressions in Turkish and Russian languages, which contain the somatic code “ear”, were examined comparatively. We tried to reveal the cultural meanings hidden in Turkish and Russian idioms - phraseological units, using specific examples. As a result of the study, similarities and differences were found in the linguistic images of the world of the Russian and Turkish societies, which have different beliefs and cultures.

Anahtar Kelimeler

Cultural Linguistics, The Linguistic Image of the World, Turkish Language, Russian Language

СОПОСТАВИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ С КОМПОНЕНТОМ «УХО» (НА МАТЕРИАЛЕ ТУРЕЦКОГО И РУССКОГО ЯЗЫКОВ)

Öz

Мировоззрение нации определяется языком, на котором говорят люди. Язык отражает и сохраняет традиции, обычаи, ценности, верования и культуру нации и передаёт эти знания в будущее. У каждого народа есть свой язык, с которым связана его культура, создающая идентичность этого общества и несущая в себе историческую память. Одним из средств, отражающих мысли и культурные взгляды общества, несомненно, являются идиомы - фразеологизмы. Лингвокультурология, основанная на идеях таких исследователей, как В. фон Гумбольдт, Л. Вайсбергер, Э. Сепир и Б. Уорф, И. А. Бодуэн де Куртенэ и А.А. Потебня, представляет собой активно развивающуюся отрасль языкознания, которая фокусируется на взаимосвязи языка и культуры. Она выявляет культурные элементы, скрытые в языковых единицах. Она исследует взаимосвязь языка, культуры и человека, и изучает следы культуры народа, отразившиеся в языке. В лингвокультурологии одним из основных понятий является кодом культуры, который представляет собой систему знаков и фиксируется в языковом сознании. С точки зрения лингвокультурологии коды культуры носят национально культурные смыслы. Можно выделить такие коды культуры как антропный (маменькин сынок), зооморфный (ломовая лошадь, лошадиная сила), временной (в кои-то веки), пространственный (во всю ширь), предметный (до последней капли крови), цветовой (видеть в розовом цвете), природный (между двух огней) и т.д. Одним из этих кодов является, соматический код (нос к носу, закрывать глаза), занимающий особое место в системе культурных кодов. Каждое название органа, т. е. соматизм, имеет разнообразные коннотации, что указывает на особенности истории и культуры народа. Соматические фразеологизмы исследуются лингвокультурологией в совокупности культурных смыслов. Целью настоящей работы является выявить специфичные черты турецкой и русской языковой картины мира, и использован сопоставительный метод в рамках лингвокультурологического подхода. Идиомы - фразеологизмы и устойчивые выражения турецкого и русского языков с компонентом соматического кода «ухо» рассматриваются сравнительно. Мы попытались раскрыть культурные значения, скрытые в турецких и русских идиомах - фразеологизмах, на конкретных примерах. В результате проведенного исследования мы обнаружили сходства и различия языковых картин мира русского и турецкого обществ, имеющих разные верования, культуры и языковые картины мира.

Anahtar Kelimeler

Лингвокультурология, языковая картина мира, турецкий язык, русский язык

“KULAK” ÖGESİ İÇEREN DEYİMLERİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ (TÜRK VE RUS DİLİ ÖRNEĞİNDE)

Öz

Bir milletin dünya görüşü, konuştuğu dile göre şekil alır. Dil, bir milletin geleneklerini, göreneklerini, değerlerini, inançlarını ve kültürünü yansıtır, korur ve bu bilgileri geleceğe taşır. Her toplumun kimliğini oluşturan ve tarihi unsurları bünyesinde barındıran kültürüyle birlikte kendisine ait bir de dili vardır. Bir toplumun düşüncelerini ve kültürel görüşlerini yansıtan araçlardan biri de şüphesiz kalıplaşmış ifadeler – deyimler olmaktadır. W. Humboldt, L. Weisberger, E. Sapir ve B. Whorf, İ. A. Boduen de Courtaine ve A. A. Potebnya gibi araştırmacıların fikirlerine dayanarak oluşan kültürdilbilim, dil ve kültür etkileşimi üzerine odaklanan ve etkin bir şekilde gelişmeye devam eden dilbilimin bir dalıdır. Kültürdilbilim, dil birimlerinde saklı olan kültür ögelerini ortaya çıkarır. Dil, kültür ve insan ilişkisini inceler ve dile yansıyan halk kültürünün izlerini irdeler. Kültürdilbilimin temel kavramlarından biri de dil bilincinde yer alan ve göstergeler sistemi olan kültür kodudur. Kültürdilbilim açısından kültür kodları milli kültürel anlamlar taşır. Kültür kodlarını insan / antromorf (hanım evladı), hayvan / zoomorf (beygir, beygir gücü), zaman (ayda yılda bir), uzam (sonuna kadar), nesne (kanının son damlasına kadar), renk (tozpembe görmek), doğa (iki ateş arasında) gibi farklı kategorilere ayırmak mümkündür. Söz konusu kodlardan biri de kültürel kodlar sisteminde özel bir yer tutan bedensel / somatik kod (burun buruna, göz yummak) olmaktadır. Her bir organ adı, yani, somatizm, halk tarihine ve kültürüne ait özelliklere işaret eden çeşitli yan anlamlara sahiptir. Somatik deyimler kültürdilbilimde kültürel anlamlar bütününde değerlendirilir. Bu çalışma Türk ve Rus dil dünya görüşlerinin özgün özelliklerini ortaya çıkarmayı amaçlamış ve kültürdilbilimsel yaklaşım çerçevesinde karşılaştırmalı yöntem kullanılmıştır. Somatik kod olan "kulak" ögesini barındıran Türk ve Rus dillerindeki deyimler ve kalıplaşmış ifadeler karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Çalışmamızda Türkçe ve Rusça deyim ve deyim birimlerinde saklı olan kültürel anlamlar somut örnekler eşliğinde ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda farklı inanç ve kültüre sahip Rus ve Türk toplumlarının dil dünya görüşlerinde benzer ve farklı bulgulara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürdilbilim, Dil Dünya Görüşü, Türkçe, Rusça

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Wilhelm Von Humboldt’da Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Aksan, D. (1979). Her yönüyle dil, Ana çizgileriyle Dilbilim 1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aktaş, Ş.T. (2021). Türkçede Deyimler. Türk Edebiyatında Yaşayan Deyim Örnekleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Celep, Ö. (2012). Dillerden düşmeyen deyimler ve öyküleri. İstanbul: Akis Kitap.
• Fyodorov, A.İ. (2008). Frazeologiçeskiy slovar russkogo literaturnogo yazıka. Moskva: Astrel.
• Gudkov, D.B., Kovşova, M.L. (2007). Telesnıy kod russkoy kulturı: materialı k slovaryu. M.: Gnozis.
• Gündüzalp, S. (2016). Deyimler ve Öyküleri-3. İstanbul: Zafer Yayınları.
• https://sozluk.gov.tr/ Türk Dil Kurumu Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü.
• Krasnıh, V. V. (2002). Etnopsiholingvistika i Lingvokulturologiya. Moskva: Gnozis.
• Maslova, V.A. (2004). Lingvokulturologiya: Uçeb. posobiye dlya stud. vısş. uçeb. zavedeniy. M.: Akademiya.
• Teliya, V.N. (1999). Pervooçerednıye zadaçi i metodologiçeskiye problemı issledovaniya frazeologiçeskogo sostava yazıka v kontekste kulturı. Frazeologiya v kontekste kulturı. Moskva: yazıki russkoy kulturı, 13-24.
• Teliya, V.N. (2014). Bolşoy frazeologiçeskiy slovar russkogo yazıka. Otv. Red. V.N. Teliya. M.: Ast-press kniga.