TÜRKÇEDE TAŞIT EDEBİYATI ÜRÜNLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 407 - 434, 20.06.2023

Muna Yüceol Özezen

https://doi.org/10.32321/cutad.1247540

Öz

Bu çalışma günümüzün değişen yaşam koşullarının bir sonucu ve klasik edebiyat formlarına bir alternatif olarak ortaya çıkan edebiyat üretimlerinden biri olan taşıt edebiyatı ürünleri üzerinedir. Çalışmada taşıt edebiyatı ürünleri birincil amaç olarak sözdizimi ve sözvarlığı gibi yapı kurucular bağlamında yapısal olarak değerlendirilmiştir. Ancak çalışmada, halk edebiyatında yeni ve alternatif bir ifade yolu olarak değerlendirilen taşıt edebiyatı ürünlerinin hangi sosyo-ekonomik düzeyden dil kullanıcıları tarafından üretildiği, erkek veya kadın dil kullanıcılarının bu üretimdeki yerleri, taşıt edebiyatı üretimlerine neden olan toplumsal koşulların neler olduğu gibi toplumdilbilimsel konulardaki gözlemler de paylaşılmıştır. Taşıt edebiyatı ürünleri kısa, etkileyici, esprili, sitemli, bilgece ve zaman zaman da kaderci yazılardır. Bunlar motorlu karayolu ulaşım araçlarının genellikle arka bölümlerine yazıldığı için daha çok taşıt arkası yazıları, araba arkası yazıları veya kamyon arkası yazıları, kamyon şoförü atasözleri vb. olarak bilinmektedir. Kullanılan dil genel olarak eril bir dildir ve genellikle dünyayla ve hayatla sorunlar yaşayan bu eril söyleyici, ya doğrudan ulaşamadığı veya sorunlar yaşadığı bir sevgiliye veya uzlaşamadığı dış dünyanın bütün üyelerine hitap etmektedir. Bu taşıt edebiyatı ürünlerinin prototipleri uzun yol kamyon sürücülerinin kamyon arkalarına yazdıkları yazılar olmalıdır. Ancak veri incelendiğinde, taşıt edebiyatı ürünlerinin artık her türden nakliye aracında ve hatta binek araçlarda bile yakın sıklıklarda kullanıldığı görülmüştür. Bu türden üretimlerin Türkiye’yle sınırlı olup olmadığı daha geniş araştırmalarla tespit edilmeli ve ortaya çıkan ürünlerin dilbilimsel ve yazınsal görünümlere bakılarak halk edebiyatı içinde yeni bir formasyon olarak taşıt edebiyatı teorisi ortaya konulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yapı, Yapılaşma, Sözvarlığı, Cinsiyet, Toplumdilbilim, Halk Edebiyatı, Taşıt Edebiyatı

AN EVALUATION ON PRODUCTS OF VEHICLE LITERATURE IN TURKISH

Öz

This study is on the products of vehicle literature, which is one of the literary productions that emerged as a result of today’s changing living conditions and as an alternative to classical literary forms. In the study, vehicle literature products have been evaluated structurally in the context of constructors such as syntax and vocabulary as the primary purpose. However, in the study, observations on sociolinguistic issues such as the socio-economic level of language users, the place of male or female language users in this production, the social conditions that cause the production of vehicle literature, which is considered as a new and alternative way of expression in folk literature, were also shared. These are wise, short, impressive, humorous, reproachful and sometimes fatalistic texts. Since they are usually written on the back parts of motorized road transport vehicles, they are more commonly known as vehicle back writings, car back writings or truck back writings, proverbs of truck drivers etc.. The language used is generally a masculine language and this masculine speaker, who generally has problems with the world and life, addresses either a lover he cannot reach directly or has problems with, or all members of the outside world with whom he cannot reconcile. Prototypes of these vehicle literature products should be the writings of long-haul truck drivers on the back of their trucks. However, when the data is examined, it has been seen that the products of vehicle literature are now used in all kinds of transport vehicles and even in passenger vehicles with close frequency. Whether such productions are limited to Turkey or not should be determined by wider research, and the theory of vehicle literature as a new formation in folk literature should be put forward by looking at the linguistic and literary aspects of the products.

Anahtar Kelimeler

Structure, Construction, Vocabulary, Gender, Sociolinguistics, Folk Literature, Vehicle Literature

Kaynakça

• Akdur, R. (2012). Türkiye’deki trafik kazalarının epidemiyolojik ilkeler ışığında değerlendirilmesi, Ulaşım ve Trafik Güvenliği Dergisi, Ağustos 2012, 1-17.
• Aylan, G. (1981). Ömür Biter Yol Bitmez (Taşıt Edebiyatı, Taşıt Folkloru). İstanbul: May Yayınları.
• Baldane, O. (2021), Sanal alışveriş sitelerinde kullanılan dilin jargonlaşması: Araba ilanları örneği. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD). S. 5 / 1, 93-104.
• Başgöz, İ. (2005) Ömür biter yol bitmez: Bir iletişim olayı olarak taşıt yazıları. Türk(iye) Kültürleri (Derleyenler: G. Pultar – T. Erman). Ankara: Tetragon Yayınları, 39-64.
• Cemiloğlu, M. (2002). Kamyon yazıları ve geleneksel kültürümüz. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 15 /1, 69 -82.
• Demirci, K. (2021). Türkoloji İçin Dilbilim (Konular, Kavramlar, Teoriler). Ankara: Yenilenmiş 5. Baskı Anı Yayıncılık.
• Doğan, N. (2016). Otomobil-severlerin dili: Bir toplumsal dil türü ve kent folkloru örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. S. 4 / 26, 266-293.
• Doğaner, A. (2018). İletişim biçimi olarak taşıt yazıları. II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi (4-5 Mayıs 2018, Adana, Türkiye) Bildiri Tam Metin Kitabı (İletişim Çalışmaları). (Yayınlayanlar: A. D. Topçu - Y. G. Topçu). Ankara: Akademisyen Yayınevi, 27-40.
• Gezer, S. (2021). Cama yazılanlar: Trafik kültürü içinde taşıt folkloru. Kültür Araştırmaları Dergisi. S. 11, 193-220.
• Öztürk, S. (2006). İletişim bilimi ile halkbilimini buluşturan bir bilim insanı: İlhan Başgöz. Folklor / Edebiyat. S.12 / 48, 45-59.
• Özünlü, Ü. (1991). Türk gülmecesinde duvar ve kaldırım yazıları. Dilbilim Araştırmaları Dergisi. C. 2, 122-132.
• Ulum, Ö. G.-Bada, E. (2016). Cultural discourse embedded in truck scripts. Journal of Human Sciences. S. 13 / 3, 4199-4220.
• www.trthaber.com “Türkiye’de kaç kadın sürücü var?” başlıklı ve 25.05.2015 tarihli haber girişi, erişim tarihi: 03.02.2023.
• Yüceol Özezen, M. (2006). 2005-2006 yıllarında Türkiye’de bazı yer adları ve bu bağlamdaki bazı dilsel sorunlar. Büyük Türk Dili Kurultayı (26-27 Eylül 2006) Bildirileri. C. 1, Ankara, 555-565.
• Yüceol Özezen, M. (2010). Özel öğretim kurum adları üzerine. Millî Eğitim Dergisi. S. 186, 121-131.
• Yüceol Özezen, M. (2016). Türkçede söz kalıplarının yeniden üretimi: Aforizmadan laforizmaya. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi (ÇÜTAD). S. 1 / 1, 135-158.