DEPARTMENT OF TURCOLOGY: INTRODUCTION

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 419 - 430, 25.06.2024

Aysu Ata

https://doi.org/10.32321/cutad.1444278

Öz

Mustafa Kemal Atatürk, the founder of the Republic of Turkey, is one of the people who know the importance of language. As a matter of fact, it is clear what they have done for the development of the Turkish language. Law no. 2795 was put into effect on 14 June 1935, by the great leader Mustafa Kemal Atatürk, in order to open the Faculty of Languages, History and Geography. The opening ceremony was held in the large hall of the Ethnography Museum on January 9, 1936, with the participation of President Atatürk, Prime Minister İnönü and all government members, MPs, ambassadors, foreign guests, faculty members, teachers and students. Based on the archive research, the founding staff of the Department of Turkish Language and Literature was determined as Saim Ali Dilemre, Hasan Reşit Tankut, İbrahim Necmi Dilmen, Abdülkadir İnan and Agop Dilaçar. Faculty of Languages, History and Geography was established with the aim of researching and illuminating the Turkish language and Turkish history based on scientific foundations. The name of the faculty, which has a deep meaning, is directly related to the purpose of its establishment.
After the establishment of the faculty, many scientists worked in teaching Turkish Language and Literature in line with the above-mentioned aims. Some of them worked both at the faculty in question and at the Turkish Language Association.
Relevant experts gave lectures indicating the place and importance of the Turkish language among the languages of the world, and focused on topics such as Turkish grammar and various dialects of the Turkish language, Turkish place names, and the relations of Turkish with foreign languages.
The subject of this study is the people who first contributed to Turcology, which emerged as a branch of science that compiles and researches the tangible and intangible cultural heritage of the Turkish people with the discovery of the Old Turkish Inscriptions. The number of people working on this subject is as large as the area covered by Turkish knowledge. For this reason, the subject line has been drawn as Turkish Turcology and “Darülfünun” and the Faculty of Languages, History and Geography. Therefore, in this article, the first "professors" who taught at the Darülfünun Literature Branch, which means "house of sciences", and the Turcology department at the Faculty of Languages, History and Geography, that is, the Department of Turkish Language and Literature, were discussed and examined from different perspectives. After briefly mentioning the founding staff, some important names who serve the Turkish language regardless of their field of expertise are also included.

Anahtar Kelimeler

Darulfunun, Faculty of Languages History and Geography (DTCF), Turkology, Teaching Turkology

TÜRKOLOJİ BÖLÜMÜ: GİRİŞ

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, dilin önemine vâkıf olan kişilerin başında gelmektedir. Nitekim, Türk dilinin gelişimi için yapmış olduğu hizmetler aşikârdır. Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk tarafından Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nin açılması hususunda, 14 Haziran 1935 tarihinde, 2795 sayılı Kanun yürürlüğe koyulmuştur. 9 Ocak 1936 tarihinde Etnoğrafya Müzesi büyük salonunda, Cumhurbaşkanı Atatürk, Başbakan İnönü ve bütün hükümet üyeleri, milletvekilleri, elçiler, yabancı konuklar, öğretim üyeleri, öğretmenler ve öğrencilerin katılımıyla açılış töreni yapılmıştır. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün kuruluş kadrosu, yapılan arşiv araştırmalarından hareketle Saim Ali Dilemre, Hasan Reşit Tankut, İbrahim Necmi Dilmen, Abdülkadir İnan ve Agop Dilaçar olarak tespit edilmiştir. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Türk dilini ve Türk tarihini bilimsel temellere dayanarak araştırmak ve aydınlatmak amaçlarıyla kurulmuştur. Derin bir anlama sahip olan fakültenin adı, kuruluş amacıyla da doğrudan ilişkilidir.
Fakültenin kuruluşunun ardından, Türk Dili ve Edebiyatı öğretiminde yukarıda bahsi geçen amaçlar doğrultusunda birçok bilim adamı çalışmıştır. Bunların bir kısmı hem söz konusu fakültede hem de Türk Dil Kurumunda görev almışlardır. İlgili uzmanlar, Türk dilinin yeryüzü dilleri içindeki yerini ve önemini belirten dersler vermişler, Türk grameri ve Türk dilinin çeşitli lehçeleri, Türk yer adları, Türkçenin yabancı diller ile ilişkileri gibi konular üzerinde durmuşlardır.
Eski Türk Yazıtlarının bulunuşuyla Türk halklarının somut ve somut olmayan kültürel miraslarını derleyen ve araştıran bir bilim dalı olarak ortaya çıkan Türkoloji’ye ilk emek veren kişiler, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Türklük bilgisinin kapladığı alan kadar bu konuda çalışanların sayısı da pek çoktur. Bu nedenle konu sınırı Türkiye Türkolojisi ve Darülfünun ile Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi olarak çizilmiştir. Dolayısıyla bu yazıda, “fenler evi” anlamına gelen Darülfünun Edebiyat Şubesi ve Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ndeki Türkoloji kürsüsünde yani Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde öğretim veren ilk “profesör”ler değişik açılardan ele alınıp incelenmiştir. Kuruluş kadrosundan kısaca söz edildikten sonra uzmanlık alanı ne olursa olsun Türk diline hizmet eden önemli bazı isimlere de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Darülfünun, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi (DTCF), Türkoloji, Türkoloji Öğretimi

Kaynakça

• Ata, A. (2017). Darülfünun’dan DTCF’ye Türkoloji öğretimi. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2(1), 8-22.
• Ata, A. (2019). Bir hocanın öğrencisini savunması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 23(1), 177-192.
• Çoker, Fahri (1983). Türk Tarih Kurumu, kuruluş amacı ve çalışmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Demirtaş, B. (2008). Atatürk döneminde eğitim alanında yaşanan gelişmeler. Akademik Bakış, 1(2), 155-176.
• Dilmen, İ. N. (1942). Tanzimat edebiyatı tarihi notları (Dengi, Z., Haz.). Ankara: Alâeddin Kıral Basımevi.
• Ergin, O. N. (1977). Türkiye maarif tarihi (C. 1-2). İstanbul: Eser Matbaası.
• Gabain, A. von (1988). Eski Türkçenin grameri (Akalın, M., Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• İhsanoğlu, E. (2010). Darülfünun. Osmanlı’da kültürel modernleşmenin odağı 1-2. IRCICA.
• İnan, R. (1983). 1920’lerde Türk millî eğitimi, Cumhuriyet Döneminde eğitim. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Kavcar, C. (1974). II. Meşrutiyet devrinde edebiyat ve eğitim 1908-1923. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Özdemir, H. ve Şenol, H. (Haz.) (2006). DTCF’de Türkoloji’nin öyküsü. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yayını.
• Sakaoğlu, N. (2008). İptidai’den Darülfünun’a mektep hayatı. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi’nde yapılan konferans metni.
• Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e eğitim sistemindeki değişmeler. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Ansiklopedisi (C. 2). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Turan, Ş. (2006). Reşit Galip’in Atatürk’e yakınmaları. Tarih Araştırmaları Dergisi, 25(39), 1-25.
• Zübeyr, H. ve Refet, İ. (1932). Anadilden derlemeler. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası, XVI+448.