Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Eğitimde Teftiş: “Bir Müfettiş Nasıl Hareket Etmeli?” Teftiş Rehberi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 22, 30.04.2023

Ahmet Karagözoğlu , Nazike Karagözoğlu

Öz

Bir eğitim kurum veya kuruluşunun önceden belirlenen amaçlara ulaşacak şekilde çalışıp çalışmadığını, amaçlara ne derece ulaşıldığını, varsa amaçlardan sapmaları tespit etmek, ihtiyaç duyanlara gerekli yardımları yapmak için teftişe ihtiyaç vardır. Teftişin nasıl yapıldığı, hangi ölçütlere göre teftişin yapılması gerektiği, teftişi yapacak kurum ve kişilerin özellikleri geçmişten günümüze dönemin şartlarına bağlı olarak değişmiştir. Bu çalışmanın kapsamını Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında okul ve kurs teftişine yönelik bir rehber olarak hazırlanmış olan “Bir Müfettiş Nasıl Hareket Etmeli?” adlı teftiş rehberi oluşturmaktadır. 1340 (1924) tarihli bu rehber Dersaadet, Matbaa-i Amire tarafından basılmıştır. Bu çalışmanın amacı Osmanlı Türkçesiyle teftiş rehberi olarak yazılmış bir belgeyi günümüz Türkçesine çevirerek, rehberin içeriğinden hareketle Cumhuriyet’in ilk yıllarında ilkokullarda yapılan teftişin özelliklerini ortaya koymak, günümüz eğitim denetimi uygulamalarına olan yansımalarını tartışmaktır. Nitel araştırma yaklaşımı benimsenerek gerçekleştirilen araştırmanın verileri doküman incelemesi yoluyla elde edilmiştir. 25 sayfadan oluşan teftiş rehberinin incelenmesi sonucunda, okulun yakın çevresi, fiziki özellikleri, sınıf içi ve sınıf dışı eğitim-öğretim hizmetleri, öğretmen özellikleri, öğretmenlerin özlük işleri, soruşturma gibi tüm eğitim faaliyetlerinin teftişi sırasında dikkat edilmesi gereken hususların açık ve anlaşılır bir şekilde sorular yoluyla verildiği belirlenmiştir. Kurtuluş Mücadelesi yıllarında yaşanan sıkıntılara rağmen eğitime ve eğitim hizmetlerinin denetimine önem verilmiş, rehberler aracılığıyla denetimde keyfiliğin önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Geçmişte hazırlanmış bu rehberler günümüz denetim sisteminin de alt yapısını oluşturmuştur. Günümüz teftiş rehberlerinde de benzer konuların yer aldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Teftiş, Müfettiş, Teftiş Rehberi

Inspection in Education in the Early Years of the Republic: “How Should an Inspector Act?” Inspection Guide Example

Öz

Inspection is needed to determine whether an educational institution or organization is working to reach the predetermined goals, to what extent the goals have been achieved, to determine the deviations from the goals, if any, and to provide the necessary assistance to those in need. How the inspection is done, what criteria the inspection should be made, the characteristics of the institutions and people who will carry out the inspection have changed from past to present depending on the conditions of the period. The scope of this study consists of the inspection guide titled "How Should an Inspector Act?" which was prepared as a guide on school and course inspection in the first years of the Republican Period. This guide dated 1340 (1924) was published by Dersaadet, Matbaa-i Amire. The aim of this study is to translate a document written in Ottoman Turkish as an inspection guide into contemporary Turkish, to reveal the characteristics of the inspection made in primary schools in the first years of the Republic, and to discuss its reflections on today's educational inspection practices, based on the content of the guide. The data of the research, which was carried out by adopting a qualitative research approach, were obtained through document analysis. As a result of the examination of the 25 page inspection guide, the school's immediate surroundings, physical characteristics, in-class and out-of-class education services, teacher characteristics, teachers' personal affairs, investigations, etc. given has been determined. Despite the difficulties experienced during the years of the Independence Struggle, importance was given to education and the supervision of education services, and it was aimed to prevent arbitrariness in inspection through guides. These guides prepared in the past also formed the infrastructure of today's inspection system. It has been observed that similar issues are included in today's inspection guides.

Anahtar Kelimeler

Republican Period, Inspection, Inspector, Inspection Guide

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2013). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Bir müfettiş nasıl hareket etmeli? (1340). Dersaadet: Matbaa-i Amire
• Buluç, B.(1997). Türk eğitim sisteminde teftiş ve denetim alt sisteminin gelişim süreci. Bilgi Çağında Eğitim Dergisi. Ekim, Kasım, Aralık,27-30.
• Doğan, İ.(2018). Türk eğitim tarihi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Gökalp, S. (2021). Etkin öğretmen teftişi. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kılınç, M. ve Orbay, M. (2018). İlköğretim müfettişi Remzi Bey’in teftiş raporunda Merzifon Amerikan Okulu (1928-1929)”". Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 103-129.
• Konan, N., Bozanoğlu, B. ve Çetin, R.B. (2019). Milli Eğitim Bakanlığı teftiş politikalarına ilişkin okul yöneticileri ve öğretmen görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(4), 1449-1474. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.7c.4s.7m
• MEB (2014). Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr
• MEB (2022). Azınlık Okulları (İlkokullar) Rehberlik ve Denetim Rehberi https://tkb.meb.gov.tr/www/denetim-rehberleri/icerik/137
• MEB (2022). İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri Rehberlik ve Denetim Rehberi https://tkb.meb.gov.tr/www/denetim-rehberleri/icerik/137
• MEB (2022). İlkokullar Rehberlik ve Denetim Rehberi https://tkb.meb.gov.tr/www/denetim-rehberleri/icerik/137
• MEB (2017). Teftiş Kurulu Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr
• Taymaz, H. (1997). Eğitim sisteminde teftiş. Ankara: Tapu ve Kadastro Vakfı Matbaası.
• Tümer Erdem, Y. (2009). Osmanlı eğitim sisteminde teftiş. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 26, 55-92.