Yumru Bitkiler İçerisinde Özel Bir Tür: Kolokas / Gölevez (Colocasia esculenta)

Yıl 2019, Cilt: 20 Sayı: 44, 83 - 104, 20.03.2020

Güven Şahin , Süheyla Üçışık Erbilen

Öz

Küreselleşme ile birlikte birçok konuda olduğu gibi beslenme alışkanlıklarında ve buna bağlı olarak ziraat faaliyetlerinde “tek tip”e doğru bir seyir izlenmektedir. Oysa uluslararası ticarette çok yer tutmasa da ülke ve bölge ölçeğinde özgün besin kaynakları hâlâ önemini korumaktadır. Yerel ürünlerin varlığının devamı, geleneksel mutfak kültürünün gelecek nesillere aktarılması ve yapılacak Ar-Ge çalışmaları ile farklı kullanım alanlarının değerlendirilmesi açısından önem arz etmektedir. Bu bağlamda da Türkiye’de “Gölevez”, Kıbrıs’ta ise “Kolokas” adıyla bilinen yumru bitkiler grubundan sebze, araştırmamızın öznesini oluşturmaktadır. Araştırmamız kapsamında bitki; botanik özellikleri, üretim miktarı, sanayide işlenebilirliği, ticari yönü ve dünya genelinden sonra Türkiye ve Kıbrıs özelinde ele alınmıştır. Bilhassa ada ülkelerinde geleneksel değerlerin korunmasına yönelik hassasiyet ve kırsal kalkınmada özkaynakların kullanımında özel bir yeri bulunan bitkinin, üretim ve tüketiminin yıldan yıla azalması dolayısıyla ayrıca ele alınan kolokasa dikkat çekilerek bu alanda yapılabilecekler üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kolokas, Gölevez, Colocasia esculenta, Sebzecilik, Ziraat Coğrafyası, Coğrafi İşaret

A Special Species in Tuber Plants: Golevez / Colocas (Colocasia esculenta)

Öz

Along with globalization, as in many other subjects, a trend towards “standardization” is observed in the nutritional habits and consequently in agricultural activities. However, although it does not occupy much place in international trade, the original food sources are still important at the national and regional scale. The continuity of the local products will be effective in terms of transferring the traditional cuisine culture to the next generations as well as evaluating them in different fields of use through R & D studies. In this context, a plant which is a tuberous plant species and known as “Gölevez” in Turkey and “Colocas” in Cyprus is the subject of our research. In this study the plant’s botanical characteristics, amount of production, processability in the industry, and commercial aspects are dealt with worldwide and then within the context of Turkey and Cyprus in private. This plant, which is one of the promising elements of sustainable rural development, especially in island countries, has been shown to be an important nutritional and commercial instrument for Cyprus due to its increasing production and consumption day by day.

Anahtar Kelimeler

Colocas, Golevez, Colocasia esculenta, Vegetable Farming, Agricultural Geography, Geographical Indication

Kaynakça

• Akgül, C., Ünver Alçay, A., Can, N., (2017). “Gölevezin Beslenmede Kullanımı ve Sağlık Üzerine Etkisi”, Aydın Gastronomy, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 51 – 56, İstanbul.
• Braide, W., Nwaoguikpe, R.N., (2011). “Production of Ethanol from Cocoyam (Colocasia esculenta)”, International Journal of Plant Physiology and Biochemistry, Vol. 3(3), pp. 64 – 66.
• Cable, W.J., (1984). “The Spread of Taro (Colocasia sp.) in the Pacific”, Chandra, S. (ed.) Edible Aroids, Clarendon Press, Oxford, UK, pp. 28 – 33.
• FAO, (2019). Bitkisel üretim istatistikleri, http://www.fao.org/faostat/en/#data (Son erişim: 10.06.2019).
• İpek, İ., (2016). “Farklı Dikim Sıklığı ve Azot Dozlarının Gölevez (Colocasia esculenta var. esculenta)’in Verim ve Kalite Özellikleri Üzerine Etkileri”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 38, Tokat.
• Karabacak, K., Özçağlar, A., (2013). “Karpaz Yarımadasında Tarımsal Arazi Kullanımı ve Planlama Önerileri”, Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 2, s. 121 – 148, Ankara.
• KKTC Tarım ve Orman Bakanlığı (2019). “Muhtelif Yıllara Ait Tarım Yıllıkları ve Tarım Sayımları Sonuçları”, http://tarim.gov.ct.tr/tr-tr/ (Son erişim: 10.06.2019).
• Lebot, V., (2009). “Tropical Root and Tuber Crops: Cassava, Sweet Potato, Yams, Aroids”, Crop Production Science in Horticulture: 17, pp. 413, UK.
• Manner, H.I., Taylor, M., (2011). “Farm and Forestry Production and Marketing Profile for Taro (Colocasia esculenta)”, Specialty Crops For Pacific Island Agroforestry (Ed. Craig R. Elevitch), pp. 34, Permanent Agriculture Resources.
• Onwueme, I., (1999). “Taro Cultivation in Asia and the Pacific”, Food And Agriculture Organization of The United Nations, RAP Publication: 1999/16, Thailand.
• Plucknett, D.L., (1984). “Edible Aroids”, Simmonds, N.W. (ed.) Evolution of Crop Plants, Longman, London and New York, pp. 10–12.
• Şen, M., Akgül, A., Özcan, M., (2001). “Gölevez [Colocasia esculenta (L.) Schott] Yumrusunun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ile Kızartma ve Püreye İşlenmesi”, Turkish Journal of Agriculture And Forestry, Vol. 25, No: 6, s. 427 – 432.
• Şen, M., Certel, M., (2014). “Gölevez (Colocasia esculenta, Taro, Kolokaz) Bitki Yumrusunun Önemi, Ürünlere ve Cipse İşlenmesi”, 4. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu 17-19 Nisan 2014, s. 77 – 81, Adana.
• Şimşek, Ş., (2011). “Gölevez (Colocasia esculenta L. Schott) Yumrusundan Dirençli Nişasta Elde Edilmesi ve Sağlık Üzerine Etkilerinin in vitro Yöntemlerle Saptanması”, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, s. 89, İzmir.
• Tandoğdu, Y., Erbilen, M., (2018). “Inputing Missing Values Using Support Variables with Application to Barley Grain Yield”, Journal of Agricultural Science and Technology, Vol. 20, Issue: 4, p. 829 – 839.
• Tarkan, M. T., (1978). “Kıbrıs Adasında Tabii-Beşeri ve Ekonomik Coğrafya Bakımından Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 131, Erzurum.
• TÜİK, (2019). Bitkisel üretim istatistikleri, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (Son erişim: 10.06.2019).