Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Hidrografik Yapısı, Su Sorunu ve Çözüm Önerileri

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 45, 77 - 98, 20.09.2020

Celal Şenol

Öz

Binlerce yıllık tarihiyle Doğu Akdeniz’in kalbinde bulunan Kıbrıs adası stratejik
ve jeopolitik açıdan oldukça önemlidir. Ada uzun yıllar Anadolu, Kuzey Afrika ve
Ortadoğu’ya hâkim olmak isteyen devletler tarafından önemsenmiş ve uğruna
savaşlar yapılmıştır. Dünya siyaseti üzerinde etkisi günümüzde de devam
eden adanın idari sınırları 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı sonrasında çizilmiştir.
Adanın kuzeyinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), güneyinde Güney
Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) bulunmaktadır. Binlerce nüfusun yaşadığı bu
adanın günümüzde temel geçim kaynağını tarım, turizm ve eğitim sektörleri
oluşturmaktadır. Ada genelinde Akdeniz iklimi hakimdir. Yazların kurak, kışların
ılık geçtiği adada yağış azlığı yerüstü su kaynaklarını oldukça sınırlandırmıştır.
Yerüstü su kaynaklarının kısıtlı olduğu ada genelinde daha çok yeraltı su
kaynakları kullanılmaktadır. İçme-kullanma ve tarımda yoğun olarak kullanılan
bu su kaynakları zamanla azalmaya başlamıştır. Özellikle KKTC’de yeraltı
suyunun aşırı kullanılması sonucu tuzlanma meydana gelmiştir. Kuzey Kıbrıs’ta
yaşanan su sorununu çözmek için yıllarca Türkiye’den adaya su getirilmiştir.
Ancak zamanla bu taşımanın sürdürülebilir bir çözüm olmadığı anlaşılmıştır.
Yeni bir proje olarak suyun adaya taşınması yerine, akması planlanmıştır. 2016
yılında hizmete açılan bu proje doğrultusunda Türkiye’den borularla adaya
su taşınmaya başlanmıştır. Bu çalışmada KKTC’nin hidrografik özellikleri,
suyun kullanımı ve su sorunu açıklanarak bu soruna çözüm yolları üretilmeye
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, KKTC, Su, Akifer, Tarım, Su Temin Projesi

The Turkish Republic of Northern Cyprus Hydrographic Structure, Water Problem and Solution Suggestions

Öz

The Island of Cyprus, located in the heart of the Mediterranean with its
thousands of years of history is very important strategically and geopolitically.
The island was cared for by the states that wanted to dominate Anatolia, North
Africa and the Middle East for many years and wars were fought for its sake. The
administrative borders of the island, whose influence on world politics continues
today, were drawn after the 1974 Cyprus Peace Operation. The northern part of
the island is the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) and the Southern
Greek Cyprus Administration (SGCA). The main livelihood of this island, where
thousands of people live, is the agriculture, tourism and education sectors.
Mediterranean climate prevails throughout the island. There is not much rainfall
on the island, where summers are dry and winters are warm. This condition has
limited surface water resources. Underground water resources are mostly used
throughout the island where surface water resources are limited. These water
resources, which are used intensively in drinking and using and agriculture,
have started to decrease over time. Especially in TRNC salting has occurred
as a result of excessive use of groundwater. Water is moved to the island from
Turkey for many years to solve the water problems in the TRNC. However, it has
been understood in time that this transportation is not a sustainable solution.
As a new project, water is planned to flow instead of moving to the island. In
line with this project opened in 2016, the candidate with the pipe transporting
water from Turkey was begun. In this study, the hydrographic features of the
TRNC, the use of water and the water problem are explained and solutions are
tried to be produced for this problem.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, TRNC, Water, Aquifer, Agriculture, Water Supply Project

Kaynakça

• Abi, M. (2006). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Tarım Coğrafyası. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lİsans Tezi.
• Alagöz, C. A. (1958). Coğrafya Gözü ile Kıbrıs. Türk Coğrafya Dergisi Cilt:0 Sayı.18-19 Sayfa: 1-15.
• Dixey, F. (1972). The Geology of the Kyrenia Range. London: Ministery Overseas Development.
• dsi.gov.tr. (tarih yok). http://www.dsi.gov.tr/projeler/kktc-su-temin-projesi Erişim Tarihi. 20.01.2020.
• Ergil, M. (2001). Estimation of Saltwater İntrusion Thrıugh a Salt Balance Equation and Its Economic İmpact With Suggestted Rehibilitation Scenarios a Case Study. First İnternational Conference On Saltwater İntrusion And Coastral Aquifers Monitoring Modeling and Managemant Essouira. Morocco.
• Gazioğlu, A. C. (2002). Kıbrıs adasında Türk toplumu tarafından 1983’te kurulan devlet. https://islamansiklopedisi.org.tr/kuzey-kibris-turk-cumhuriyeti, TDV İslam Ansiklopedisi Cilt.26 Sayfa. 516-519. adresinden alındı
• Gökçekuş, H. (2002). Güzelyurt İlçesinin KKTC Açısından Önemi: Toprak ve Su. Yakındoğu Üniversitesi Eğitim Vakfı. Lefkoşa: http://library.neu.edu.tr/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?bib=215264.
• Gökçekuş, H. (2012). KKTC İçme Suyu Temin Projesi Asrın Projesi Olacak. Ortadoğu Analiz Cilt:4, Sayı: 42, 118-127. Gönençgil, B., & Çavuş, E. (2006). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin İklimi. Elçi Yayınları.
• Gözenç, S., Günal, N., & Özdemir, Y. (2006). Ortadoğu "Güneybatı Asya" Ülkeler Coğrafyası. İstanbul: Der Yayınları.
• Günyaktı, A., & Akıntuğ, B. (2009). KKTC Su Sorunları ve Şehir Şebekelerindeki Su Kaçakları. 2. Ulusal Kentsel Altyapı Sempozyumu 18 Kasım 1999 (s. 291-306). Alaz Ofset.
• Gürsoy, C. R. (1962). Kıbrıs Müşahedeleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt: XX Sayı:3-4 Sayfa: 161-210.
• Gürsoy, C. R. (2002). Kıbrıs: Akdeniz’in Sicilya ve Sardinya’dan sonra üçüncü büyük adası. TDV İslam Ansiklopedisi Cilt.25 Sayfa: 370-371. https://islamansiklopedisi.org.tr/kibris, Erişim Tarihi: 16.01.2020. adresinden alındı
• Hardling, A., Palutikof, J., & Holt, T. (2009). The Climate System in J.C. Woodward (ed.). The Physical Geography of the Mediterranean (s. 69-88). içinde Oxford: Oxford University Press.
• Haviland, W. A. (2002). Kültürel Antropoloji (Çeviren:Hüsamettin İnaç, Seda Çiftçi)No. 143, Sosyoloji Serisi.3. İstanbul: İstanbul Kaktüs Yayınları.
• Kapluhan, E. (2002). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti`nin coğrafi özellikleri ve bu özelliklerin eğitime yansıması . İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 222 Sayfa.
• Ketin, İ. (1987). Anahatlarıyla Kıbrısın Jeolojisi ve Güney Anadolu ile Bağlantısı, . Yerbilimleri, Sayı. 14, Sayfa. 207-230.
• KKTC Meteoroloji Dairesi. (2019). http://kktcmeteor.org/meteorolojikbilgi/kibris-iklimi Erişim Tarihi: 20.01.2020. adresinden alındı
• KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı. (2017). Kıbrıs Coğrafyası. KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı
• (https://pio.mfa.gov.ct.tr/cografi-bilgiler/ Eriim Tarihi: 20.01.2020).
• KKTC Tarım Master Planı. (2017). https://tarim.gov.ct.t. https://tarim.gov.ct.tr/Portals/110/Plan%20 ve%20Stratejiler/Tar%C4%B1m%20Master%20Plan%C4%B1%202017.pdf?ver=2018-09-28-132425-077. adresinden alındı
• Kliot, N., & Mansfield, Y. (1997). The political landscape of partition The case of Cyprus. Political Geography Vol.16, No.6 Page.495-521 Elsevier Science Ltd/Pergamon.
• Koday, Z. (1995). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devletinin Coğrafi Özellikleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı: 2 Sayfa: 17-45.
• Koday, Z. (1998). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Doğal Bitki Örtüsü ve Orman Varlığı. Türk Coğrafya Dergisi Sayı:33 Sayfa: 261-282.
• Kutoğlu, S. (2010). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Jeomorfolojik ve Uygulamalı Jeomorfolojik Etüdü. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Ladbury, S., & King, R. (1988). Settlement renaming in Turkish Cyprus. Geography Review Vol.73, No.4, Page. 363-367 Publish by: Geographical Association.
• Maden, T. E. (2013). Havzalararası Su Transferinde Büyük Adım: KKTC İçmesuyu Temin Projesi. Ortadoğu Analiz Sayı:50, Cilt:5.
• Makhzoumi, J. (1997). The changing role of rural landscapes: olive and carob multi-use tree plantation in the semiarid Mediterranean. Landscape and Planning Vol.37 Page. 115-122.
• Melamid, A. (1956). The Geographical Distrubition of Communities in Cyprus. Geographical Review Vol.46, No.3 Page.355-374, Publish by: Taylor & Francis Ltd.
• Nejdet, M. (1999). Ülkemizdeki Su Sorununun Nedenleri, Akiferlerimizin Durumu ve Çözüm Önerileri. Lefkoşa: Dördüncü Beş Yıllık kalkınma Planı, Su Özel İhtisas Komisyonu Yeraltı Su KAynakları Raporu.
• Nejdet, M. (2002). Kuzey Kıbrıs Jips Jatakları. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi 329 sayfa.
• Özgüler, H. (1997). Su, Su Kaynakları ve Çevresel Konular. TMMOB Meteoroloji Mühendisliği Odası Yayın Organı Sayı.2 Sayfa.57-63.
• Özhür, A. (2007). Beşparmak Dağları Akiferi Hidrojeoloji İnceleme Raporu. Lefkoşa: Çevre ve Doğal Kaynakları Bakamlığı, Jeoloji ve Maden Dairesi.
• Öztürk, M. Z. (2013). Kuzey Kıbrıs Kıyılarının (Koruçam Burnu-Zafer Burnu-Zeytin Burnu Arasının) Kuvaterner Jeomorfolojisi. Çanakkale: Çanakkale Onsekir Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• pio.mfa.gov.ct.tr. (tarih yok). https://pio.mfa.gov.ct.tr/cografi-bilgiler/ Eriim Tarihi: 20.01.2020.
• Şenol, C. (2012). İstanbul'un İçme Suyu Havzalarının Ekolojik Sorunları. III.Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, (s. 373-381). Hatay.
• Tandoğdu, Y., & Erbilen, M. (2018). Imputing Missing Values Using Support Variables with Application to Barley Grain Yield. J. Agr. Sci. Tech. Vol. 20: 829-839.
• Thirgood, J. (1987). Cyprus: A Chronicle of its Forests, Land and People. Vancouver, Canada: Universty of British Columbia XVIII abd 371 pp Map, Photo, Biblio (Review by: Marvin W. Mikesell , Committee on Geographical Studies, University of Chicago, IL 60637).
• Tunçdilek, N. (1980). Kıbrıs Adasının Türk Federe Devleti Bölümünde Fiziki Ortam ve Potansiyeli. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitisü Dergisi Sayı:23, 181-197.
• Turan, F. (1997). Water and Land Resources Potantial of Turkish Republic of Northern Cyprus. İnternational Conference on Water Problem in Mediterranean Countries, Proceedings, (s. 561-569). Nicosia.
• Türkman, F., & Elkıran, G. (2008). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Su Kaynakları ve Planlaması. Tmmob 2. Su Politikaları Kongresi, (s. 425-432).
• Üçışık Erbilen, S., & Şahin, G. (2011). KKTC'de Örtüaltı (Sera) Yetiştiriciliğinin Gelişim Süreci ve Sorunları. Zeitschrift für die Welt der Türken (ZfWT) Vol. 3, No. 3 (, 197-219.
• www.tenva.org. (tarih yok). http://www.tenva.org/7-dunya-su-forumunda-ulkemizi-kktc-su-temini-projesi-temsil-edecek/ (Erişim Tarihi: 20.01.2020).
• Yıldız, D. (2018). KKTC'ye Denizaşırı Transfer Edilen Suyun Sulamada Kullanılmasının Teknik Analizi. World Water Diplomacy and Science News-1 (2-4) TRISSN: 10018-10005 www.hidropolitikakademi.org, Sayfa:1-7.
• Yıldız, D., & Çakmak, C. (2014). Türkiye'den Kıbrıs'a Barış Nehri (Ülkelerarası Su Transferi). Hidropolitik Akademi Rapor No:6.
• Yorgancıoğlu, G. (1998). Kıbrıs Coğrafyası (Fiziki). Boğaziçi Yayınları.