Kıbrıs’ta İntelijans ve Kontr-Espiyonaj Faaliyetleri Üzerine Bir Değerlendirme (1955-1974)

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 48 - JCS 48 / 23, 31 - 69, 23.11.2023

Hazel Biber Ulvi Keser

Öz

1 Nisan 1955 tarihinde Kıbrıs Rum asıllı Georgios Grivas (1887-1974) tarafından Kıbrıs’ta başlatılan adayı Yunanlaştırmaya yönelik terör girişimlerinin ardından Kıbrıslı Türkler de kendilerini korumak ve tamamen müdafaa amaçlı Volkan, 9 Eylül, Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) gibi örgütlenmelere giderler. 1955-1960 sürecinde İngiliz dönemi, 1960-1963 sürecinde Kıbrıs Cumhuriyeti dönemi ve 21 Aralık 1963 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti’nin fiilen yıkılmasının ardından 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’na kadar geçecek dönemde adadaki İngiliz yönetimiyle EOKA ve TMT arasında tam anlamıyla istihbarat savaşlarına sahne olur. 1960’a kadar İngiltere bir yandan TMT ve EOKA arasında bocalarken özellikle gizini ve ketumiyetini çözemediği TMT’yi anlamaya ve mevcudiyetini ispatlamaya çalışır. 1960 sonrası süreç ise eski bir gerilla subayı
olan Grivas ve ekibiyle özellikle 1950 sonrasında Kore Harbi’nde yeraltı savaşları konusunda deneyim kazanmış Seferberlik Tetkik Kurulu (şimdiki Özel Kuvvetler Komutanlığı) mensubu askeri personel ve TMT’ciler arasında tam anlamıyla bir istihbarat savaşına dönüşür. Kod isimler, şifrelemeler, istihbarat ve istihbarata karşı koyma girişimleri, savaş aldatmaları, bilgi kirliliği, psikolojik harp unsurları bu dönemde sıkça kullanılan yöntemlerdir. Bu çalışma kapsamında dönem içerisindeki İngilizlere, EOKA’cılara ve TMT’ye ait istihbarat faaliyetleri irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İngiliz Dönemi, EOKA, TMT, Kıbrıs, İstihbarat

An Evaluation on Intelligence and Counter-Espionage Activities in Cyprus (1955-1974)

Öz

After the terrorist assaults started by the illegal Greek Cypriot underground movement organisation EOKA which was led by Greek Cypriot origin officer; Georgios Grivas (1887-1974) on April 1, 1955, to Hellenise the island of Cyprus, Turkish Cypriots started having some organisations such as 9 September, Volkan, and Turkish resistance Organisation (TMT) to defend their properties, lives, and the honour. 1955-1960 British period, 1960-1963 Republic of Cyprus period, 21st December 1963 the collapse of the republic period, and the period up to 20th July 1974 Cyprus Peace Operation period are all full of the chaotic, and bloody atmosphere with an amazing intelligence war between the EOKA and TMT organisations and the British authorities on the island. British authorities while getting a dilemma between EOKA and TMT also try to understand and solve the presence, secrecy, and evidence of TMT. After the collapse of the Republic of Cyprus, the island turned to be a warfield between a former guerrilla officer led EOKA and the TMT commanded by the experienced officers who took part in the Korea War before the Cyprus mission, being a member of Special Forces Command. Codes, secret names, decodes, intelligence and counterintelligence, war deceptions, disinformation, and more and more psychological warfare elements came to the surface in this period. This scientific study will focus on the intelligence activities of EOKA, and TMT as well as that of the British forces.

Anahtar Kelimeler

British Period, EOKA, TMT, Cyprus, Intelligence

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)Amerikan Merkezi haberalma Teşkilatı CIA. Archive, Nationalist Violence on Cyprus File, Current Intelligence Weekly Review Kıbrıs Türk Milli Arşivi (KTMA).
• National Archive (UK). [İngiltere Foreign Office Arşivi (FO)].
• ABD Dışişleri Bakanlığı (Department of State), Central Files, POL 23-8 Cyprus Arşivi.
• ABD Johnson Library, National Security Files.
• Kıbrıs Yunan Kuvvetleri Alay Komutanlığı (KYKAK) Arşivi