Kırsal Mahallelere Sunulan Yerel Hizmetlerin Değerlendirilmesi: Kumru İlçesi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 77 - 102, 09.02.2024

Emrah Akduman , Orhan Veli Alıcı

Öz

2014 yılı ile birlikte hizmet alanları il mülki sınırı haline getirilen büyükşehir belediyelerinde köy tüzel kişiliklerini kaybeden ve mahalle statüsüne dönüştürülen kırsal alanlara belediyeler hizmet sunmaya başlamıştır. Yine bu yerlerde var olan ve yeni kurulan Su ve Kanalizasyon İdareleri de özel ihtisas gerektiren su ve kanalizasyon hizmetlerini il mülki sınırı kapsamında ifa etmeye başlamıştır. Ancak kırsal ve kentsel alanların gereksinim duydukları hizmetlerin farklılaşması ve yaygın etkisi de dikkate alındığında belediyelerin geniş bir coğrafyada mahalli müşterek nitelikli hizmetleri zamanında ve gereği gibi sunması da zorlaşmıştır. Öte yandan belediyeler sınırlı kaynakları ile nüfus yoğunlukları farklı olan kentsel ve kırsal alanlar arasında hizmetlerin sunulması ile yerel kaynakların bölüştürülmesi konusunda da birçok sorunla karşı karşıya kalmıştır. Kırsala yapılan yatırımların maliyetli oluşu ile istisna ve muafiyetlerden kaynaklanan gelir azalışları da hizmet sunucularının kararlarını etkilemiştir. Böylece mali koşullar ve nüfus yoğunluğunun düşük olmasından kaynaklanan siyasi öncelikler sebebiyle kırsal alanlara hizmet sunumu noktasında yerel yöneticiler nezdinde isteksizlik ve kayıtsızlık hali ortaya çıkmıştır. Buna bağlı olarak da kent genelinde eşgüdüm dâhilinde sunulması gereken hizmetler dikkate alındığında kırsal alanlara sunulan hizmetlerde gecikmeler yaşandığı ve hizmet kalitesinin de kayda değer derecede düştüğü tespit edilmiştir. Bu sebeple kırsal alanlar özelinde yaşanan bu önemli model değişikliği ile birlikte il özel idaresi deneyimi ile bütünşehir modelinin karşılaştırılması önem kazanmıştır. Bu çalışmada da Ordu ili Kumru ilçesi kırsal mahalleleri inceleme konusu yapılmış olup, köy tüzel kişiliğini kaybeden bu yeni kırsal mahalle muhtarları ile il mülki sınırı uygulamasının yarar ve sakıncalarının belirlenmesi, eski ve yeni uygulamanın mukayese edilmesi ve mevcut modelin iyileştirilmesi maksadıyla alınması gereken önlemlerin tespiti amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup, kırsal mahalle muhtarları, Kumru Belediyesi bürokratları, Ordu Büyükşehir Belediyesi ile Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü yöneticileri ile yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler yapılmış, elde edilen bilgi ve bulgular 7 kategori ve 21 kod olarak MAXQDA 2022 programı yardımıyla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Büyükşehir Belediyesi Kanunu, Yerel İdareler, Mahalle, Belediye Kanunu, Kırsal Mahalle

Etik Beyan

Bu makale, Tarsus Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalında kabul edilen “Büyükşehir Belediyelerinde Kırsal Alanlara Sunulan Yerel Hizmetlerin Değerlendirilmesi: Ordu İli Kumru İlçesi Örneği” adlı Yüksek Lisans Tezinden üretilmiştir. Bu çalışma kapsamında Tarsus Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’ndan 4/4/2022 tarih ve 2022/22 sayılı karar ile izin alınmıştır.

Kaynakça

• Adıgüzel Ş. (2014). “Hatay Büyükşehir Belediyesi”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 54-76.
• Akıllı, H. ve Özaslan, R. K. (2015). “6360 Sayılı Kanun’a İlişkin Literatür Taraması”. Akdeniz İİBF Dergisi, 15(30), 155-184.
• Akyol, İ. T. ve Kara, M. (2019). “Hizmet Ölçeği Artışı ve Kalite Algısı İlişkisi: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Örneği”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 17(33), 137-164.
• Alıcı, O. V. (2015). “Bütünşehir Belediyeciliği”, Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 13-30.
• Alıcı, O. V. ve Yaman, A. (2023). “Büyükşehir Belediyelerinde Kırsal Mahalle-Kırsal Yerleşik Alan Uygulaması ve Bir Model Önerisi”. Amme İdaresi Dergisi, 56 (1), 31-59.
• Apan, A. (2016). “Bütünşehir Modeli ve Taşra Yönetimine Etkileri”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 25(1), 1-24.
• Arıkboğa, E. (2013). “Geçmişten Geleceğe Büyükşehir Yönetim Modeli”. Yerel Politikalar Dergisi, 3(1), 48-96.
• Atabeyoğlu, Ö. (2014). “Büyükşehir Olma Sürecinde Bir Kent: Ordu”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 160-177.
• Demiral, B. ve Evin, H. (2014). “Malatya Büyükşehir Belediyesi: Arakentten Bütünkente Bir Dönüşüm Hikâyesi”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 77-87.
• Dik, E. (2014). “6360 Sayılı Kanun Bağlamında Köylerin Mahalleye Çevrilmesi Sorunu”. Mülkiye Dergisi, 38 (1), 75-102.
• Dönmez, D. ve Tamer, M. (2021). “6360 Sayılı Yasanın Uygulanmasına Yönelik Halkın Algısı: Hatay Büyükşehir Belediyesi Örneği”. OPUS International Journal of Society Researches, 18(Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı), 1758-1784.
• Genç, F. N. (2014). “6360 Sayılı Kanun ve Aydın’a Etkileri”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 1-29.
• Genç, F. N. ve Telçe, Y. (2019). “6360 Sayılı Kanunun Tüzel Kişiliği Kaldırılan Köylere/Yeni Mahallelere Etkisi: Aydın Örneği”. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 20 (44), 1-16.
• Gözler, K. (2013). “6360 Sayılı Kanun Hakkında Eleştiriler: Yirmi Dokuz İlde İl Özel İdareleri ve Köylerin Kaldırılması ve İlçe Belediyelerinin Büyükşehir İlce Belediyesi Haline Dönüştürülmesi Anayasamıza Uygun mudur?”. Legal Hukuk Dergisi, 11(122), 37-82.
• Gürbüz, M., U. Yıldırım ve A. Belli (2014). “Büyükşehir Belediye Kanunu’nun Kahramanmaraş İli Ölçeğinde Analizi”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 102-135.
• Hanikoğlu, M. ve Negiz, N. (2023). “Büyükşehirlerde Kırsal Mahalle Deneyimi: Ayvalık Örneği”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(45), 81-106.
• İzci, F. ve Turan, M. (2013). “Türkiye’de Büyükşehir Belediyesi Sistemi ve 6360 Sayılı Yasa İle Büyükşehir Belediyesi Sisteminde Meydana Gelen Değişimler: Van Örneği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1), 117-152.
• Kara, P. S. ve Ezin, E. (2022). “6360 Sayılı Kanun ile Köyden Mahalleye Dönen Yerlerdeki Sorunlar Üzerine Bir Değerlendirme”. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 5(1), 137-150.
• Karasu, M. A. (2014). “Şanlıurfa’da Kentsel Gelişme ve 6360 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 178-193.
• Kavanoz, S. E. ve Erdem, N. (2023). “ 6360 Sayılı Kanunun Büyükşehir Düzenlemesinin Mevcut Mahalle Muhtarlıkları Açısından Değerlendirilmesi: Akçaabat İlçesi Mahalle Muhtarlıkları Üzerine Alan Araştırması”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 32(3), 27-52.
• Kazan, A. (2017). “The Effects of the Law no 6360 on the Financial Structures of Metropolitan Municipalities”. Sayıştay Dergisi, 104, 87-106.
• Kılıç, Ö. ve İpek, S. (2022). “Kırsal Mahalle: Büyükşehirlerde Tekrar Köye Dönüş mü?”. TroyAcademy, 7(1), 1-16.
• Kızılboğa, R. ve Alıcı, O. V. (2013). “Türkiye de Kırsal Alan Belediyeciliği ve Büyükşehir Belediyelerinde İl Mülki Sınırı Uygulaması”. Türk İdare Dergisi, 476, 353-381.
• Ökmen, M. ve Arslan, R. (2014). “Türkiye’de 6360 Sayılı Yasa İle Yeni Kurulan Büyükşehir Belediyeleri: Manisa Büyükşehir Belediyesi Örneği”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 88-101.
• Özgür, H. (2014). “Denizli Kenti ve İlinde Yönetsel Ölçek Arayışları (1976-2014): Dört Bütünşehir (Belediyesi) Söylemi/Tasavvuru (2001-2014) ve Büyükşehir Belediyesi Statüsü (2012-2014)”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 30-53.
• Özsalmanlı, A. Y. ve PANK, Ç. (2012). “Muğla’da Büyükşehir Yapılanması Sürecine İlişkin Bir Değerlendirme”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(Güz), 1-26.
• Özyavuz, M. ve Şişman, E. E. (2014). “Büyükşehir: Tekirdağ”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 194-217.
• Yılmaz, O. K. (2019). “Türk Yerel Yönetim Sisteminde “Yeni Büyükşehir” Uygulamasının Kapatılan Bir Belde Belediyesi Üzerinden Değerlendirilmesi”. Uluslararası Siyaset Bilimi ve Kentsel Araştırmalar Dergisi, 17(1), 208-234.
• Zengin, O. (2014). “Büyükşehir Belediyesi Sisteminin Dönüşümü: Son On Yılın Değerlendirmesi”. Ankara Barosu Dergisi, 2014(2), 94-116.
• 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, T.C. Resmi Gazete, 17523, 23/11/1981.
• 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, T.C. Resmi Gazete, 25531, 23.07.2004.
• 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, T.C. Resmi Gazete, 28489, 6/12/2012.