Taj al-Din b. al-Rifai in the process of Islamization of Anatolia

Yıl 2011, Cilt: 14 Sayı: 38, 59 - 74, 01.06.2011

Eyüp Öztürk

Öz

In this article, the first organizational efforts of
Rifâiyya order in Anatolia are discussed. In this context, the personality of
Tâj al-Din b. al-Rifâî, not only one of the earliest pioneers of the order, but
also much important figure to understand the process of Islamization of
Anatolia, has been focused on. Although there is much little information in the
sources about the Tâj al-Din b. al-Rifâî, in his work entitled“Tashwiq al-Arwah wa
al-Qulub ila Zikr Allam al-Ghuyub”) Ibn al-Sarrâj makes a detailed
description about his mystical personality and activities. Therefore, this
study mainly aims to evaluate the information of Ibn al-Sarrâj about Tâj al-Din
b. al-Rifâî.

Anahtar Kelimeler

Anatolia, Taj al-Din b. al-Rifai, Ibn al-Sarraj, Rifaiyya, Horasan

Anadolu'nun İslamlaşma Sürecinde Taceddin B. Er-Rifai

Öz

Bu makalede, Rifâîlik tarikatının Anadolu’daki ilk teskilatlanma çabaları ele alınmıstır. Bu amaçla, tarikatın Anadolu’daki ilk öncülerinden olan Taceddin b. er-Rifâî’nin sahsiyeti üzerinde yoğunlasılmıstır. Anadolu’nun İslâmlaşma sürecini anlamak açısından çok önemli bir kisilik olan Taceddin b. er-Rifâî’nin hakkında kaynaklarda çok az bilgi bulunmaktadır. İbnü’s-Serrâc ise “Tesviku’l- Ervah ve’l-Kulub ila Zikri Allami’l-Guyub”

isimli eserinde onun tasavvufî kişiliğine ve faaliyetlerine dair ayrıntılı tasvirler yapmıstır. Bu çalısma, temelde İbnü’s-Serrâc’ın Taceddin b. er-Rifâî hakkında verdiği bilgileri değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Taceddin b. er-Rifai, İbnu’s-Serrac, Rifailik, Horasan

Kaynakça

• el-Ahlâtî, Kemal b. Ahmed b. Halîfî b. Emîr, Risâletü Münevviru’l-Ezkâr, tah. Veysel Kükrek, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul-1994. el-Aksarayî, Kerîmüddin Mahmud, Müsâmeretü’l-Ahbâr, çev. Mürsel Öztürk, Anka- ra-2000.
• Atâyî, Nevîzâde, Şakâiku’n-Nu’mâniyye ve Zeyilleri: Hadâiku’l-Hakâyık fî Tekmileti’ş- Şakâik, haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul-1989, c. II.
• Ay, Resul, Anadolu’da Derviş ve Toplum (13-15. Yüzyıllar), İstanbul-2008.
• Balivet, Michel Şeyh Bedreddin - Tasavvuf ve İsyan, çev. Ela Gültekin, İstanbul-2000.
• Bayram, Sadi, “Amasya Taşova-Alparslan Beldesi Seyyid Nureddin Alparslan er- Rufai’nin 655 H. / 1257 M. Tarihli Arapça Vakfiyesi Tercümesi ile 996 H. / 1588 M.
• Tarihli Seyyid Fettah Velî Silsile-Nâmesi”, Vakıfl ar Dergisi, sayı: XXIII, sene: 1994, s. 73.
• Bayram, Sadi, “Lâdik ve Seyyid Ahmed-i Kebir er Rufaî Hazretleri”, Türk Dünyası Araş- tırmaları, Sayı: 74, İstanbul-1991, s. 139-156.
• Bayram, Sadi, “Anadolu’daki İlk Rufailer ve Zeynel Abidin Ali er-Rufai el-Abdali Soyu Hakkında Yeni Hipotezler”, Erciyes Üniversitesi Kayseri ve Yöresi Tarih Semineri, Kay- seri-1997, s. 27-34. el-Birzâlî, Ebû Muhammed Alemüddin Kâsım b. Muhammed b. Yusuf,Tarîh,
• Topkapı Sarayı Ktp., III. Murad: 2951-2, c. II.
• Eflâkî, Ahmed, Menâkıbu’l-Ârifîn, çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul-2006.
• Elvan Çelebi, Menâkıbu’l-Kudsiyye fî Menâsıbi’l-Ünsiyye-Baba İlyas-ı Horasânî ve Sü- lalesinin Menkabevî Tarihi, haz. Ahmet Yaşar Ocak, İsmail E. Erünsal, Ankara-1995.
• Evliya Çelebi, Seyahatnâme, haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, İstanbul-2004, c. II.
• Gelibolulu Mustafa Ali, Künhü’l -Ahbâr, İstanbul-1277, c. V.
• Göpınarlı, Abdülbaki, Yunus Emre ve Tasavvuf, 3. Baskı, İstanbul-t.y.. • Bu konuda Sadi Bayram’ın şu makalesine de bakılabilir. “Anadolu’daki İlk Rufailer ve Zeynel Abidin Ali er-Rufai el-Abdali Soyu Hakkında Yeni Hipotezler”, Erciyes Üniversitesi Kayseri ve Yöresi Tarih Semineri, Kayseri-1997. • •
• Gölpınarlı, Abdülbaki, Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli (Vilâyet-Nâme), İstan- bul-1995.
• Göpınarlı, Abdülbaki, Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatler, İstanbul-t.y.. Gölpınarlı, Abdülbaki, “İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, c. XI, sayı: 1-4, İstanbul-1949, s. 3-354.
• Harîrîzâde, Muhammed Kemaleddin b. Abdurrahman, Tibyânu Vesâilu’l-Hakk fî Beyâni Selasi’t-Tarâik, Süleymaniye Ktp. İbrahim Efendi: 431, c. II. İbn Battûta et-Tancî, Ebû Abdullah Muhammed, Seyahatnâme, çev. Sait Aykut, İstan- bul-2004, c. I.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-Nihâye, tah. Yusuf eş-Şeyh Muhammed el-Bukâî, Beyrut-1996, c. IX.
• İbnü’s-Serrâc, Muhammed b. Ali b. Abdurrahman b. Ömer b. Abdülvehhab b. Muhammed b. Tahir el- Kâdî İzzedddin Ebu Abdullah, Teşvîku’l-Ervâh ve’l-Kulûb ilâ Zikri Allâmi’l- Guyûb, Süleymaniye Ktp., Amcazâde Hüseyin Paşa. Nr.: 272. İbnü’s-Serrâc, Muhammed b. Ali b. Abdurrahman b. Ömer b. Abdülvehhab b. Muham- med b. Tahir el- Kâdî İzzedddin Ebu Abdullah, Tüffâhu’l-Ervâh ve Miftâhu’l-İrbâh, Princeton Üniversitesi Ktp., Robert Garret Bölümü, Nr.: 97. Karamustafa, Ahmed T., Tanrının Kural Tanımaz Kulları - İslâm Dünyasında Derviş Toplulukları (1200-1550), çev. Ruşen Sezer, İstanbul-2007.
• Karamustafa, Ahmet T., “The Antinomian Dervısh as Model Saint”, Modes de Transmis- sion de la Culture Religieuse, ed. Hassan Elboudrari, Kahire-1993, s. 241-260.
• Kılıç, Rüya, “Anadolu Selçukluları ve Beylikler Döneminde Sufi Çevreler: Toplu Bir Ba- kış Denemesi”, Bilig, Ankara-2005, s. 227-244.
• Köprülü, Fuad, Anadolu’da İslâmiyet, 1. Baskı, Ankara-2005.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal SuŞ lik: Kalenderîler (XIV- XVII Yüzyıllar), Ankara-1999.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Babailer İsyanı, İstanbul-1996.
• Öztürk, Eyüp, İbnü’s-Serrâc ve Müvelleh Dervişler (Teşvîku’l-Ervâh ve’l-Kulûb ilâ Zik- ri Allâmi’l-Guyûb İsimli Eseri Bağlamında), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara-2011.
• Roux, Jean-Paul, Moğol İmparatorluğu Tarihi, çev. Aykut Kazancıgil - Ayşe Bereket, 1. Baskı, İstanbul-2001.
• Tahralı, Mustafa, “Rifâiyye”, DİA, İstanbul-2008, c. XXXV, s. 99-103.
• Şeker, Mehmet, Anadolu’nun Türkleşmesi ve Kültürel Hayatı, İstanbul-2006. el-Yafiî, Afifüddin Abdullah b. Es’ad b. Ali el-Yemânî, Mirâtü’l-Cenân ve İbretü’l-Yakzân fî Ma’rifeti Havâdisi’z-Zamân, Beyrut-1980, c. IV. ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, el-İber fî
• Haberi men Gaber, tah. Ebu Hacer Muhammed Zağlûl, Beyrut-1985, c. IV.