The Studies Renovation of al-Kalam from Tanzimat to Present-day I

Yıl 2013, Cilt: 16 Sayı: 42 (17-06-2013), 9 - 38, 17.06.2013

Rabiye Çetin

Öz

In this article it has been dealt with a part of studies of new teology which started after Tanzimat. It has been discussed the need for renewal of the historical, cultural and political background, the reasons for the innovation studies, aspects of methodology and content of new ilm al-kalam project discussed. It has also been discussed the responses of theologians to Materialism, Darwinism, Positivism, Pantheism about the idea of God and revelation, prophecy and afterlife depending on God’s idea. In this context, these theologians whose ideas have been discussed are Abdullatif Harputî, Filibeli Ahmet Hilmi, Ismail Hakki Izmirli, Shaykh al-Islam Musa Kazim Efendi, Shaykh al-Islam Mustafa Sabri Efendi and Omar Nasuhi Bilmen

Anahtar Kelimeler

New Ilm al-Kalam, Materialism, Darwinism, Positivism, Pantheism

Tanzimat’tan Günümüze Kelam’ı Yenileme Çalışmaları I

Öz

Bu çalışmada Tanzimat sonrasında başlayan Kelam’ı yenileme çalışmalarının bir kısmı ele alınmaktadır. Yenilenme ihtiyacının tarihsel, kültürel ve siyasi arka planı, yenilik arayışının sebepleri, Yeni İlm-i Kelam Projesinin yöntemsel ve içeriksel boyutu ele alınıp irdelenmiştir. Tanrı düşüncesi ve bu düşünceye bağlı olarak vahiy, nübüvvet ve ahiret konularını hedef alan Materyalizm, Darwinizm, Pozitivizm, Panteizm düşünce akımları, Kelamcıların ortaya koyduğu görüşler üzerinden ele alınmıştır. Bu bağlamda görüşlerine yer verilen kelamcılar Abdüllatif Harputî, Filibeli Ahmet Hilmi, İsmail Hakkı İzmirli, Şeyhülislam Musa Kazım Efendi, Şeyhülislam Mustafa Sabri Efendi ve Ömer Nasûhi Bilmen’dir

Anahtar Kelimeler

Yeni İlm-i Kelam, Materyalizm, Darwinizm, Pozitivizm, Panteizm

Kaynakça

• • Akgül, Mehmet, Türk Modernleşmesi ve Din, Çizgi Kaitabevi, Konya 1999.
• • Atay, Hüseyin, İslam’ı Yeniden Anlama, Atayy Yay., Ankara 2011.
• • Ay, Mahmut, “Kelam’ın Doğuşu, Gelişimi ve İslam Bilimleri İçindeki Yeri”, Sistematik Kelam, edt. Ahmet Akbulut, Ankara Üniversitei Uzaktan Eğitim Yay., Ankara 2011.
• • Bilmen, Ömer Nasuhi, Muvazzah İlm-i Kelam, Fethi Demir Matbaası, İstanbul 1955.
• • ………, Mülahhas İlm-i Tevhid Akaid-i İslamiyye, Cevat Şen Kitabevi, İstanbul 1962.
• • Bolay, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Ötüken Yay., İstanbul 1979,
• • …….., Türkiye’de Maddeci ve Ruhçu Görüşün Mücadelesi, Töre Devlet Yayıne- vi, İstanbul, 1979.
• • Dardağanzade, Ahmet Nazif, “Yeni ilm-i Kelam’a Luzum Var mı Yok mu?”, Sebilu’r-Reşad, C.XXII, S. 561-562, İstanbul 1339.
• • Doğan, Recai, II. Meşrutiyet Döneminde Batıcılık Akımının Din ve Eğitim-Öğre- tim Görüşlerinin Değerlendirilmesi, A. Ü. Sosyal Bilimler Entitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 1996.
• • Düzgün, Şaban Ali, Allah, Tabiat ve Tarih, Lotus Yay, Ankara 2005.
• • Ebû Dâvûd, Suleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, es-Sunen, Çağrı Yayınları, İstan- bul 1981.
• • Filibeli Ahmed Hilmi, Filibeli, Huzur-u Aklu Fende Maddiyyun Meslek-i Dalale- ti, Matbaa-ı İslamiyye, İstanbul 1332.
• • ……….., Allahı İnkar Mümkün Müdür?, Matbaa-ı İslamiyesi, İstanbul 1327.
• • Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2000.
• • Harputî, Abdüllatif, Kelam Tarihi, Necm-i İstikbal Matbaası, İstanbul 1332.
• • ………. Tenkihu’l Kelam fi Akaid-i Ehl-i İslam, Necm-i İstikbal Matbaası, İstan- bul 1327.
• • Gencer, Bedri İslam’da Modernleşme, Lotus Yay., Ankara 2008.
• • İzmirli, İsmail Hakkı, İslam Mütefekkirleri ile Garp Mütefekkirleri Arasında Mu- kayase, sad. Süleyman Hayri Bolay, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1973.
• • ………., Muhassalü’l- Kelam ve’l- Hikme, Daru’l- Hilafeti’l Aliye Evkaf-ı İslamiyye Matbaası, İstanbul 1336
• • ……….., Yeni İlm-i Kelam, Sad. Sabri Hizmetli, Umran Yay., Ankara 1981.
• • ……….., Fenni Menahic, Hukuk Matbaası, İstanbul 1329.
• • ……….., Muhtasar Felsefe-i Ula, Hukuk Matbaası, İstanbul 1329.
• • Kazım Efendi, Şeyhülislam Musa, Külliyât; Dini, İctimai Makaleler, Evkaf-ı İs- lamiye Matbaası, İstanbul 1336.
• • Kılıçbay, Mehmet Ali, “Osmanlı Batılılaşması”, Tanzimattan Cumhuriyete Türki- ye Ansiklopedisi, İletişim Yay.İstanbul trsz., I/148.
• • Korlaelçi, Murtaza, Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, İnsan Yay., İstanbul 1986.
• • Nuri, Celal, Tarih-i İstikbal, s. Yeni Osmanlı Matbaası, İstanbul 1331.
• • Ortaylı, İlber, “Batılılaşma”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi,