DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN KAVRAM ÖĞRETİMİ SÜRECİNDE TERCİH ETTİKLERİ YÖNTEMLER

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 59, 321 - 347, 15.12.2020

Habibe Erva Uçak , Recai Doğan

https://doi.org/10.15745/da.791020

Cited By: 2

Öz

Öz
Bu makale, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin, kavram öğretimi faaliyetlerinde tercih ettikleri yöntemlerin neler olduğu sorusu ekseninde kurgulanmıştır. Çalışmanın amacı Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenleri tarafından kavram öğretimi sürecinde tercih edilen yöntemlerin neliğini ve niteliğini betimsel bir bakış açısıyla ortaya koymaktır. Bu amaçla nitel araştırma yöntemlerinden durum desenli çalışma tercih edilmiş; çalışma grubu, amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi ile belirlenen 20 DKAB öğretmeninden oluşmuştur. Çalışmada öğretmenlerin görüşlerine odaklanıldığı için veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış mülakat tekniği kullanılmıştır. Verilerin analizi için, çalışmanın problematiği bağlamında önceden belirlenen tema ve başlıklara göre kodlanmasını öngören betimsel analiz yöntemi tercih edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, öğretmenlerin kavram öğretimi sürecinde, tanımdan hareket ederek tümdengelimi, bunun yanı sıra öğrenciler ile birlikte tanıma ulaşma çabaları olarak tümevarımı, ayrıca hikâye ve oyun gibi destekleyici yöntemleri tercih ettikleri görülmüştür. Ayrıca, öğretmenlerin kavram öğretimi sürecini zenginleştirmeye ve sürecin niteliğini artırmaya yönelik girişimleri yanında, kavram öğretimi yöntem ve tekniklerine yönelik bilgi ve becerilerinin yeterli düzeyde olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Öğretimi, Kavram, Kavram Öğretimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi, Yöntem ve Teknikler

Methods That Religious Culture And Moral Knowledge Teachers’ Preferred in Concept Teaching Process

Öz

It is thought that determining which methods and techniques are used by teachers to teach concepts, which is one of the important dimensions of religious teaching, will contribute to the science of religious education and practice of religious teaching. In this context, the problematic of the study is based on the question of the methods preferred by the Religious Culture and Moral Knowledge teachers in their concept teaching activities. Therefore, the aim of the study is to try to reveal the qualities of the methods preferred by the Religious Culture and Moral Knowledge teachers in the concept teaching process with a descriptive perspective. To serve this purpose, a case study was preferred as one of the qualitative research methods in the methodology of the study, and 20 Religious Culture and Moral Knowledge teachers were selected in the study group with maximum variation sampling, which is one of the purposeful sampling methods. Since the study focused on teachers' opinions, a semi-structured interview technique is used as a data collection tool, and descriptive analysis method, envisaging coding of the data according to the pre-determined themes and titles in the context of the problematic of the study, has been preferred. As a result of the study, it has been observed that teachers preferred that supporting teaching methods such as story and game, induction in line with the approach of reaching definition with students, deducting from the definition. In addition, despite the teachers' attempts to enrich the concept teaching process and increase the quality of the process, it has been found that their knowledge and skills regarding concept teaching methods and techniques were not sufficient.

Anahtar Kelimeler

Teaching of Religion, Concept, Concept Teaching, Religious Culture and Moral Knowledge, Methods and Techniques

Kaynakça

• Akgün, Ş. (2001). Fen Bilgisi Öğretimi. Giresun: Pegem A Yayıncılık.
• Akkuş, Z. & Aslan, H. (2013). “Sosyal Bilgiler Dersinde Oyunlarla Kavram Öğretimi”. International Journal of Social Science Research, 2(2): 61-77.
• Akyürek, S. (2003). Din Öğretiminde Kavram Öğretimi (Doğruluk Kavramı Örneği). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Kayseri.
• Akyürek, S. (2004). Din Öğretiminde Kavram Öğretimi. İstanbul: DEM Yayınları.
• Akyürek, S. (2011). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Eğitim Öğretim Yeterliklerine İlişkin Algıları. Türkiye’de Okullarda Din Öğretimi. Ed. R. Kaymakcan, M. Zengin ve Z. Ş. Arslan. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları: 491-522.
• Alibekiroğlu, Z. (2017). İlkokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Kavram Öğretiminde Oyunun Kullanımı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana.
• Alkış, S. (2005). “İlköğretim Birinci Kademe Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Coğrafya Konuları İle İlgili Olan Kavramların Belirlenmesi (2004 Programına Göre)”. Marmara Coğrafya Dergisi. 11: 83-92.
• Altaş, N. (2001). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Altaş, N. (2008). “İlköğretim Öğrencilerinin Din Öğretimi Sürecinde İlgi Duydukları Konular (Ankara İli Örneğinde 6, 7 ve 8. Sınıf Öğrencileri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Analiz)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 49(2): 103-120.
• Altıntaş, M. E. (2014). Öğretmenlerine Göre İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Değer Öğretimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlammamış Doktora Tezi. Kayseri.
• Arpacı, M. (2004). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Yeterlikleri (İzmir İli Örneği Üzerinde Bir Alan Araştırması). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Asrı, S. (2005). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Mesleki Yeterlilikleri (Göller Bölgesi Örneği). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlammamış Yüksek Lisans Tezi. Isparta.
• Atasoy, Ü. (2019). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eğitsel Oyunlar Yoluyla Kavram Öğretimi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlammamış Yüksek Lisans Tezi. Rize.
• Ayaydın, N. (2012) Din Öğretiminde Soyut Kavramların Öğretilmesi ile İlgili Problemlerin İncelenmesi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Aydın, M. Ş. (1996). Din Dersi Öğretmenlerinin Pedagojik Formasyonları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Bağcı, H. F. (2012). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Sınıf Yönetimi Yeterlikleri (Beykoz Örneği). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Batar, Y. (2013). “Bir Öğretim Yöntemi Olarak Emsâl'ul- Kur'an”. İslami İlimler Dergisi. 8(1): 323-346.
• Bilgin, B. & Selçuk, M. (1997). Din Öğretimi Özel Öğretim Yöntemleri. 3. Baskı. Ankara: Akid Yayıncılık.
• Coşkun, M. K. (2011). Kavram Öğretimi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Coştu, B., Karataş, F. Ö. ve Ayas, A. (2003). “Kavram Öğretiminde Çalışma Yapraklarının Kullanılması”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 14(2): 33-46.
• Çakar, A. (2007). Din ve Ahlak Eğitiminde Hikâyenin Kullanımı. Rize Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Rize.
• Çangır, M. (2008). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eğitsel Oyun Yönteminin Uygulanma Durumu (Tuzla Örneği). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Çengelci, B. (1996). Gelişimsel Olarak Kategori Yapılarının İncelenmesi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir.
• Çetinel, H. (2018). Dini Kavramların Semantik Analiz Yolu İle Öğretiminin İmkân ve Sınırları. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya.
• Çınar, F. (2013). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Aktif Öğrenme Modeline Yaklaşımları (Isparta Örneği). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Isparta.
• Doğan, O. (2007). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Bir Ülke Bir Bayrak Ünitesindeki Kavramların Öğrenilmesinin Bazı Değişkenler Acısından İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana.
• Doğan, R. & Tosun, C. (2003). İlköğretim 4. ve 5. Sınıflar İçin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi. 2. Baskı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Doğanay, A. (2005). “Öğretimde Kavram ve Genellemelerin Geliştirilmesi”. Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. 4. Baskı. Ed. C. Öztürk ve D. Dilek. Ankara: Pegem A Yayıncılık: 227-255.
• Dündar, H. (2011). “Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi”. Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ed. B. Tay ve A. Öcal. Ankara: Pegem A Yayıncılık: 309-342.
• Ev, H. (2004). “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Yöntemler Konusundaki Yeterlikleri İle İlgili Öğretmen Adaylarının Görüşleri”. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Çalışma Toplantısı-I. Haz. Z. Ş. Arslan. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları: 96- 118.
• Genç, M., Genç, T. & Yüzüak, A. V. (2012). “Kavram Yanılgılarının Oyunlarla Tespiti: Tabu Oyunu”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9(20): 581- 591.
• Güneş, T., Dilek, N. Ş., Demir, E. S., Hoplan, M. ve Çelikoğlu, M. (2010). “Öğretmenlerin Kavram Öğretimi Kavram Yanılgılarını Saptama ve Giderme Çalışmaları Üzerine Nitel Bir Araştırma”. International Conference on New Trends in Education And Their Implications: 936-944. 11-13 November, Antalya.
• Gürer, B. & Arslan, N. (2017). “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Eğitsel Oyun Yöntemi ile Öğretimin Öğrenci Başarısına ve Derse Tutumuna Etkisi”. Değerler Eğitimi Dergisi. 15(34): 87-127.
• Hacıkadiroğlu, V. (2003). Kavramlar Üstüne. 2. Baskı. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Işıkdoğan, D. (2006). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü Mezunu Öğretmenlerin Yeterlikleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaymakcan, R. & Meydan, H. (2011). “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programları ve Öğretmenlerine Göre Değerler Eğitimi”. Değerler Eğitimi Dergisi. 9(21): 29-55.
• Keyifli, Ş. (2004). “İlköğretim Din Kültürü ev Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü Son Sınıf Öğrencilerinin Uygulama Öncesi Mesleğe Hazırlık Durumları İle İlgili Bir Araştırma”. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Çalışma Toplantısı-I. Haz. Z. Ş. Arslan. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları: 133- 166.
• Kısa, F. (2007). İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Beyin Fırtınası Tekniğiyle Kavram Öğretiminin Öğrencilerin Akademik Başarı Düzeylerine Etkisi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Kızılabdullah, Y. (2016). “Din Öğretiminde Kavram Öğretimi”. Ortaokul 5-8 Düşünen Sınıflarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi. Ed. C. Tosun. Ankara: Pegem Akademi: 335-357.
• Klausmeier, H. J. (1992). “Concept Learning and Concept Teaching”. Educational Psychologist. 27(3): 267-286.
• Koç, A. (2011). “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Öğretme Öğrenme Sürecine İlişkin Yeterlikleri”. Türkiye’de Okullarda Din Öğretimi. Ed. R. Kaymakcan; M. Zengin; Z. Ş. Arslan. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları: 523- 552.
• Koç, T. (2013). Din Dili. 4. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Köylü, M. & Oruç, C. (2017). Çocukluk Dönemi Din Eğitimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Markman, E. (1989). Categorization and Naming in Children: Problems of İnduction. Cambridge: MIT Press.
• Mayr, E. (2008). Biyoloji Budur-Canlı Dünyanın Bilimi. Çev. A. İzbırak. Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• MEB. (2018). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi (4,5,6,7 ve 8. Sınıflar). Öğretim Programı: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Memişoğlu, H. & Tarhan, E. (2016). “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kavram Öğretimine İlişkin Görüşleri”. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi. 5(2): 6-20.
• Pakdemirli, M. N. (2011). “İlköğretim Çağı Çocukların Din Eğitiminde Kullanılabilecek Hikâyelerin Özellikleri ve Kaynakları”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 21: 152-175.
• Sabancı, O. (2017). “Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi”. Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ed. C. Dönmez ve K. Yazıcı. Ankara: Pegem Akademi: 195-232.
• Selçuk, M. (1991). “İlköğretimde Din Dili ve Sembolik Anlatım”. Din Öğretimi ve Din Hizmetleri Semineri. 8-10 Nisan 1988. Ankara: Diyanet İsleri Başkanlığı Yayınları: 336-340.
• Selçuk, M. (2014). Çocuğun Eğitiminde Dini Motifler. 5. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Senemoğlu, N. (2010). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. 17. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Soylu, T. & Memişoğlu, H. (2019). “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kavram Öğretimine İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi”. International Journal of Social Sciences and Education Research. 5(4): 464-484.
• Şimşek, A. (2006). İçerik Türlerine Dayalı Öğretim. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Şimşek, A. (2009). Öğretim Tasarımı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Taştekin, O. (1998). Kıyamet ve Ahiretle İlgili Kavramların Öğretimi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Samsun.
• Tavukçuoğlu, M. & Erdem, H. (2005). Eğitim Fakülteleri İçin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tekin, S. (2004). Kimya Öğretmenleri İçin Kavramsal Anlama ve Kavram Öğretimi Amaçlı Bir Hizmet İçi Eğitim Kurs Programı Geliştirilmesi ve Etkililiğinin Araştırılması. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Trabzon.
• Tokcan, H. (2015). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi. Ankara : Pegem Akademi.
• Topcubaşı, T. & Polat, S. (2014). “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kavram Karikatürlerinin Öğrenci Başarısına Etkisi”. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education. 3(2): 49-61.
• Tosun, C. (2012). Din Eğitimi Bilimine Giriş. 6. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Tosun, C. & Doğan, R. (2005). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretiminde Kavram Haritaları. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Tuncer, T. & Aslantekin, A. (2017). Doğrudan Öğretim Model’inde Kavram Öğretimi. 5. Baskı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Türüdü, U. (2001). 8-15 Yaş Grubu Çocuklarda Din Eğitimi Uygulamaları ve Neticeleri. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Uçak, H. E. (2000). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Kavram ve Kavram Öğretimine İlişkin Görüşleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Ülgen, G. (1995). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Bilim Yayınları.
• Ülgen, G. (2004). Kavram Geliştirme Kuramlar ve Uygulamalar. 4. Baskı. Ankara: Nobel Yayınları.
• Yazıcı, H. & Samancı, O. (2003). “İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Ders Konuları İle İlgili Bazı Kavramları Anlama Düzeyleri”. Mili Eğitim Dergisi. 158: 83-90.
• Yazıcı, I. (2004). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenleri Yeterlikleri (İstanbul İli Örneği Üzerinde Bir Alan Araştırması). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 10. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zengin, M. (2015). Din Ahlak ve Değerler Öğretimi İçin Eğitsel Oyunlar. İstanbul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları.