Rıza Kavramının Pozitif Psikoloji Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 61, 571 - 593, 15.12.2021

Elif Kara

https://doi.org/10.15745/da.1012284

Öz

Pozitif psikoloji bireylerin iyi hissetmek için kendi içsel kaynaklarıyla güçlenmesine, sahip olduğu değerleri kullanmasına önem vermektedir. Psikolojik iyi oluşu sağlamada, Pozitif psikoloji ve inanç ortak birçok değerden yararlanmaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı rıza kavramının psikolojik iyi oluş sağlama yönünden incelenmesidir. Araştırmanın problemi “inançlı bireyler için rıza kavramı “kabul etme, hayattan anlam bulma, tevekkül, hoşnut olma, gelişme” gibi anlamlarıyla psikolojik iyi oluş içeriğine uygun mudur?” şeklindedir. Çalışmanın yöntemi rıza kavramının bileşenlerini psikolojik iyi oluş sağlamada kullanılan benzer kavramlarla karşılaştırmaktır. Bu çalışma sonucunda razı olmanın psikolojik iyi oluşu sağlamada bilişte izlediği yol ve böylece bireyin kendi içsel kaynaklarıyla güçlenmesi, psikoloji bilimi verileriyle ortaya konulmuştur. Psikolojik iyi oluş için kullanılan kavramlar arasında yer alan; “kişinin yaşamındaki olumsuz olayların sebep olduğu acı veren duyguları kaçınmadan deneyimlemek, kabul etmek, hayat üzerinde kontrol sağlamak, anlamlı bir yaşama inanmak, gelişmek” ile rıza kavramında yer alan “kabul etme, hoşnut olma, tevekkül ile olaylar üzerinde kontrol duygusuna sahip olma, ahlaki değerler kazanarak gelişme” arasında anlam açısından ilişkiler bulunmuştur. Bu çalışmada pozitif psikoloji kavramları ışığında dini bir kavram olan “rıza” psikolojik iyi oluşu sağlayan özellikleri açısından incelenmiş, birçok noktada örtüştüğü tespit edilmiş ve inançlı bireylerin kendi değerleriyle güçlenmelerini sağlamak amacıyla pozitif psikoloji uygulamaları için önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Pozitif Psikoloji, Psikolojik İyi Oluş, Rıza, Kabullenme, Hayatın Anlamı

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

editör arkadaşlara ve değerli katkıları için hakem arkadaşlara şimdiden teşekkür ederim.

Examining the Concept of Consent in Terms of Positive Psychology

Öz

Ensuring well-being ahead of positive psychology aims at the treatment of individuals with psychological problems. Positive psychology contributes to the improvement of traumatic processes. But there is more to the field of study of positive psychology than that. In studies in this field, it has become important for individuals to be empowered with their own internal resources and to feel good with their values. The aim of this study is to determine the relationships between the concepts of psychological well-being and consent. The main purpose of the concept of psychological well-being is to support the individual with its own values in a psychologically healthy life. These values strengthen individuals and contribute to mental health by helping regulate people's cognition, emotions and behaviours. Religion is full of values for a happy and peaceful life for the believers. Religious values have the potential to empower people, enhance their cognition, and provide psychological well-being. The concept of consent is contained many meanings such as; Accepting the result after making an effort to get what they want in life, being resilience against negative life events, being hopeful, being satisfied with the life he/she lives, to find inner peace, having good moral qualities and good morals. It has been determined that components such as acceptance of emotions arising from negative experiences, a meaningful life, life satisfaction, psychological resilience related to the concept of psychological well-being are included in the concept of consent among the religious concepts. In this paper, positive psychology and "consent", a religious concept, have been examined and suggested for positive psychology practices for individuals with faith in order to empower them with their own values.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Positive Psychology, Psychological Well-Being, Consent, Acceptance, Purpose of Life

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Abidin Paşa, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmi Mesnevî Şerhi. 1. Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• “al- fejir”, Erişim 26 Kasım 2021. https://quran.com/
• Alibekiroğlu, Pervin vd. "Üniversite Öğrencilerinde Yaşam Doyumu ile Psikolojik Sağlamlık Arasındaki İlişkide Öz Anlayışın Aracı Etkisi". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 27/2 (2018), 1-17.
• Avcı, Hatice. “Kur’ân’daki Fuâd Kelimesi Üzerine Bir Değerlendirme”. Dini Araştırmalar Dergisi 23/59 (2020), 349-371. Https://Doi.Org/10.15745/Da.811775
• Ayiş, Mehmet Şirin. “Semennûdî’de Nefis Mertebeleri”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2014), 493-537.
• Ayiş, Mehmet Şirin. “Nefis Mertebelerinin Psikolojideki Karşılıkları Üzerine Bir Değerlendirme: Robert Frager Örneği”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7/14 (2019), 547-567.
• Bakkaloğlu, Abdussamet. “Tevfiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 06 Ekim 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/tefviz--fikih
• Brown, Kirk Warren - Ryan, Richard M. “The Benefits of Being Present: Mindfulness And Its Role in Psychological Well-Being”. Journal of Personality and Social Psychology 84/4 (2003), 822-48.
• Bulut, Halil İbrahim. “Rıza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 06 Ekim 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/riza--kelam
• Burckhardt, Rowan vd. “A Randomized Controlled Trial of Strong Minds: A School-Based Mental Health Program Combining Acceptance and Commitment Therapy and Positive Psychology”. Journal of School Psychology 57 (2016). 41-52.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
• Christopher, John Chambers. “Situating psychological well-being: Exploring the cultural roots of its theory and research.” Journal of Counseling and Development 77/2 (1999), 141-153.
• Ciarrochi, Joseph. “The Foundations of Flourishing”. Mindfulness, Acceptance, And Positive Psychology: The Seven Foundations Of Well-Being. ed. Todd B. Kashdan vd. 1-29. Oakland, United States: Context Press, 2013.
• Coşkun, Selman. Kur’ân-ı Kerim’de Rıza Kavramı. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Cottone, Robert Rocco. Toward a Positive Psychology of Religion: Belief Science in the Postmodern Era. John Hunt Publishing, 2011.
• Çağrıcı, Mustafa. “Tevekkül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 06 Ekim 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/tevekkul
• Davis, Don E. vd. “Humility, religion, and spirituality: A review of the literatüre”. Psychology of Religion and Spirituality 9 (2017), 242-253. https://doi.org/10.1037/rel0000111
• Day, James Meredith. “Religion, Spirituality, and Positive Psychology in Adulthood: A Developmental View”. Journal of Adult Development 17 (2010), 215-229. 10.1007/s10804-009-9086-7
• Demir, Ramazan - Türk, Fulya. “Pozitif Psikoloji: Tarihçe, Temel Kavramlar, Terapötik Süreç, Eleştiriler ve Katkılar”. Humanistic Perspective 2/2 (2020), 108-125.
• Dennis, Saleebey. The Strengths Perspective In Social Work. 3rd Ed. Boston: Allyn And Bacon, 2001 (https://www.jstor.org/stable/23718172?seq=1#metadata_info_tab_contents)
• Diener, Ed. “Subjective Well-Being”. Psychological Bulletin 95/3 (1984), 542-575.
• Diener, Ed vd. “The Satisfaction With Life Scale”. Journal of Personality Assessment 49/1 (1985), 71-75.
• Donaldso-Feilder, Emma J.- Bond, Frank W. “The Relative Importance of Psycho-Logical Acceptance And Emotional İntelligence to Workplace Well-Being”. British Journal Of Guidance - Counselling (2010), 187-203.
• Durmuş, Ümmet. Tüm Kavram ve Yaklaşımlarıyla Pozitif Psikoloji. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2020.
• Ebu Talib el-Mekkî. Kûtu’l-Kulûb Fi Muameleli’I-Mahbub ve Vasfu Tarikı’l-Mürid İlâ Makâmi’t-Tevhid. çev. Dilaver Selvi. haz. Hüseyin Okur. İstanbul: Sistem Matbaacılık, 2004. https://archive.org/details/kutul-kulub-4- yerimli/KutulKulub3_yerimli
• Emiroğlu, İbrahim. “Kur’an’da Akıl ve İnsan”. Dokuz Eylül İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (1998), 69-99.
• Emmons, Robert A.- Hill, Joanna. Words of gratitude -for mind, body, and soul. Pennsylvania: Templeton Foundation Press, 2001.
• Falb, Melissa D.- Pargament, Kenneth I. “Religion, Spirituality, and Positive Psychology: Strengthening Well-Being”. Perspectives on the Intersection of Multiculturalism and Positive Psychology. ed. Jennifer Teramoto Pedrotti-Lisa M. Edwards. 143-157. Dordrecht: Springer, 2014. https://doi.org/10.1007/978-94-017-8654-6_10
• Ford, Brett vd. “The Psychological Health Benefits of Accepting Negative Emotions And Thoughts: Laboratory, Diary, And Longitudinal Evidence”. Journal of Personality And Social Psychology 115/6 (2017), 1075-1092.
• Frager, Robert. Kalp, Nefs ve Ruh. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2011.
• Göcen, Gülüşan. “Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik İyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/13 (2013), 97-130.
• Göcen, Gülüşan. Şükür: Pozitif Psikolojiden Din Psikolojisine Köprü. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Gündüz, İrfan. Gümüşhanevi Ahmed Ziyaüddin Hayatı, Eserleri, Tarikat Anlayışı ve Halidiyye Tarikatı. İstanbul: Seha Neşriyat, 1984.
• Hayes, Steven C. “A Contextual Approach To Therapeutic Change”. Psychotherapists in Clinical Practice: Cognitive and Behavioral Perspectives. ed. N. Jacobson. 327-387. New York: Guilford Press, 1987.
• Hayes, Steven C. vd. “Acceptance and Commitment Therapy as a Unified Model of Behavior Change”. The Counseling Psychologist 40/7 (2012), 976–1002.
• Herbert, James vd. “Psychological Acceptance”. Cognitive behavior therapy: Applying empirically supported techniques in your practice. ed. William T. O'Donohue vd. 4-16. John Wiley Sons, Inc. 2008
• Kaba, İlker vd. “Yetişkin Yaşam Doyumu Ölçeğinin Geliştirilmesi”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18/1 (2018), 1-14. DOI: 10.18037/Ausbd.550232
• Kabat-Zinn J. Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind To Face Stress, Pain, and Illness. New York: Bantam Dell Publishing, 1990.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem-Cemalcılar, Zeynep. Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Evrim Yayınevi 2014.
• Karaca, Faruk. “Dilimizde Dini İnanç İfade Eden Bazı Kavramlar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/14 (Haziran 1999).
• Kelly, John D. “Seeing Red: Mao Fetishism, Pax Americana and the Moral Economy of War”. Anthropology and Global Counterinsurgency. ed. John D. Kelly vd. 67-83. Chicago: University of Chicago Press, 2010.
• Kim-Prieto Chu. “Introduction: Positive Psychology of Religion Across Traditions and Beliefs”. Religion and Spirituality/Across Cultures. ed. Chu Kim-Prieto. 1-18. Dordrecht: Springer, 2014.
• Kur’ân Yolu. Erişim 07 Ekim 2021. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kuşat, Ali. “Nefis Mertebelerine Psikolojik Bir Yaklaşım”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 3/9 (2002), 119-128.
• Kuşeyrî, Abdülkerim. Tasavvuf İlmine Dair - Kuşeyrî Risalesi. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 2003.
• Martin, Raquel Palomera. “Positive Psychology in Schools: A Change With Deep Roots” Papeles Del Psicólogo/Psychologist Papers 38/1 (2017), 66-71.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî. Mesnevi. çev. Şefik Can. Ankara: Ötüken Yayınları, 2002.
• Miller-Perrin, Cindy - Mancuso, Elizabeth Krumrei. Faith from a Positive Psychology Perspective. Springer, 2015.
• Mutter, Kelvin. “The Practice of Mindfulness in Spiritual Care”. Psychotherapy: Cure of The Soul. ed. Thomas St. James O’Connor vd. 131-138. Waterloo, Canada: Waterloo Lutheran Seminary, 2014.
• Myers, David G. - Diener, Ed. “Who is Happy?” Psychological Science 6/1 (1995), 10-19.
• Neff, Kristin. “Self-Compassion: An Alternative Conceptualization of a Healthy Attitude Toward Oneself.” Self and Identity 2/2 (2003), 85-101.
• Özdoğan, Öznur. İsimsiz Hayatlar, Manevi ve Psikolojik Yaklaşımla Arınma ve Öze Dönüş. Ankara: Lotus Yayınları, 2005.
• Özdoğan, Öznur. Mutluluğu Seçiyorum. Ankara: Özden Öze Yayınları, 2006.
• Özdoğan, Öznur. Aşkın Yanımız Maneviyat. Ankara: Özden Öze Yayınları, 2009.
• Özdoğan, Öznur. “Kanser ve Maneviyat”. 3. Uluslararası 4. Ulusal Onkoloji Hemşireliği Kongresi-Sağlık Bilimleri Üniversitesi - Ankara Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi (20-22 Ekim 2021). Ankara: Hilton Garden Inn Otel, 2021.
• Özen, Yener. “Kişisel Sorumluluk Bağlamında Öznel ve Psikolojik İyi Oluş Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi 4 (2010), 46-58.
• Özköse, Kadir, Tasavvuf El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Park Crystal L. “The Psychology of Religion and Positive Psychology University of Connecticut Presidential Address APA Division 36 (Psychology of Religion) Psychology of Relıgıon Newsletter Volume 28/4 2003” 11th Annual Convention of the American Psychological Association (9 August 2003). Toronto, Ontario: 2003.
• Plante, Thomas G. Religion, Spirituality, and Positive Psychology: Understanding the Psychological Fruits of Faith. Praeger, 2012.
• Rağıb El İsfahani. Müfredat / Kur'an Kavramları Sözlüğü. Haz. Abdulbaki Güneş - Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra Yayınları, 2010.
• Reis, Bedriye. “Tasavvuf Klasiklerinde Rıza Kavramı”. Journal of International Social Research 10 (2017), 891-913.
• Rifai, Kenan. Şerhli Mesnevi Şerif. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2014.
• Ryff, Carol Diane. “Happiness is Everything, or is it? Explorations on the Meaning of Psychological Well-Being”. Journal of Personality and Social Psychology 57 (1989), 1069-1081.
• Ryff, Carol Diane vd. Forging macro-micro linkages in the study of psychological well-being. The self and Society in Aging Processes. ed. Carol Diane Ryff vd. 247-278 New York: Springer Publishing Company, 1999.
• Ryff, Carol Diane. “Psychological well-being revisited: Advances in the science and practice of eudaimonia.” Psychotherapy and psychosomatics 83/1 (2014), 10-28.
• Schnitker, Sarah. A.- Emmons, Robert. A. “The psychology of virtue: Integrating positive psychology and the psychology of religion”. Psychology of Religion and Spirituality 9/3 (2017), 239-241.
• Seligman, Martin E.P.- Csikszentmihalyi Mihaly. “Positive Psychology: An Introduction”. American Psychologist 55/1 (2000), 5-14.
• Steger, Michael vd. “Acceptance, Commitment, and Meaning: Using The Synergy Between ACT And Meaning in Life Research To Help”. Mindfulness, Acceptance, and Positive Psychology (2013), 240-266.
• Stephen, Joseph P. “Positive psychology, religion, and spirituality”. Mental Health, Religion & Culture 9/3 (2006), 209-212.
• Tatcı, Mustafa. Yunus Emre Divânı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1998. Telef, Bülent Baki. “Psikolojik İyi Oluş Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 28/3 (2013), 374-384. 10.13140/RG.2.1.2414.4480.
• Thomas, Justin vd. “The Rise of Mindfulness and İts Resonance with the Islamic Tradition”. Mental Health, Religion - Culture 20/10 (2018), 973-985.
• Tütün, Sevgi, “Kur'ân'da Rızâ Kavramının Kullanıldığı Yerler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34 (2011), 149-174.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Marifet Yayınları, 1999.
• Uludağ, Süleyman. “Rıza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 06 Ekim 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/riza--tasavvuf
• Watts, Fraser vd. “Human spiritual qualities: Integrating psychology and religion”. Mental Health, Religion and Culture 9/03 (2006), 277-289.
• “well-being”. APA Dictionary of Psychology. Erişim 06 Ekim 2021. https://dictionary.apa.org/well-being
• World Health Organization, WHO Library Cataloguing-in-Publication Data. 2003. www.who.int/mental_health
• Yılmaz, Hasan Kamil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.