Qadî Sirâj Al-Din Urmawi’s Understanding of Metaphysics and His Approach to Metaphysical Concepts

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 62, 149 - 171, 15.06.2022

Nilüfer Öztürk Kocabıyık

https://doi.org/10.15745/da.1094196

Öz

Metaphysics is one of the most major disciplines of philosophy. Generally, since Aristotle, its subject has been accepted as "being qua being". However, in the history of Islamic thought, there have been some scholars who think that kalam should be accepted as a superior science instead of metaphysics. Therefore, these thinkers considered "being qua being", which is accepted as the subject of metaphysics, as the subject of theology. In this study, the approach of Qadî Sirâj al-Din Urmawi, a member of the philosophical theology school formed by the philosophical-kalam scholars who think that the claim in question is true and is shaped within the framework of this idea to metaphysical science and metaphysical concepts will be discussed. Therefore, this study is limited to Urmawi’s approach to metaphysics and metaphysical concepts. With this study on Urmawi, it is aimed to determine the essential position of metaphysics according to Urmawi and the meanings of metaphysical concepts in his thought. It is important for the development of philosophical thought to determine the way in which these issues are handled by a thinker who is a member of the philosophical theological school. His works Matali al-Anwâr and Bayân al-Haqq, written in the line of Fakhr al-Din al-Razi, are remarkable in terms of revealing his philosophy and the way he dealt with metaphysical concepts in a broader way. Additionally, with this study, which will contribute to the understanding of the position of metaphysics in the 13th century, it is seen that metaphysics is a superior science in the eyes of Urmawi. However, his approach to metaphysical concepts is different from his approach to the science of metaphysics. Indeed, although he gives place to Ibn Sînâ’s views on metaphysical concepts, Fakhr al-Din al-Razi is dominant in his approaching.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Urmawi, Bayân al-Haqq, Metaphysics, Existence, Essence.

Kadı Siraceddin El-Urmevî’nin Metafizik Anlayışı ve Metafizik Kavramlara Yaklaşımı

Öz

Metafizik, felsefenin en temel disiplinlerinden birini oluşturmaktadır. Genellikle Aristoteles’ten itibaren onun konusu “varlık olması bakımından varlık” şeklinde kabul görmüştür. Ancak İslam düşünce tarihinde zaman zaman metafiziğin yerine kelamın üst bilim olarak kabul edilmesi gerektiğini düşünenler olmuştur. Dolayısıyla bu düşünürler metafiziğin konusu kabul edilen “varlık olması bakımından varlığı” kelamın konusu olarak ifade etmişlerdir. Bu çalışmada söz konusu iddianın doğru olduğunu düşünen ve bu fikri oluşum çerçevesinde şekillenen filozof kelamcıların oluşturduğu felsefî kelam ekolüne mensup olan Kadı Siraceddin el-Urmevî’nin metafizik ilmine ve metafizik kavramlara yaklaşımı ele alınacaktır. Dolayısıyla bu çalışma Urmevî’ye göre metafizik ve metafizik kavramlar ile sınırlı olacaktır. Urmevî üzerine yapılan bu çalışmayla, Urmevî’ye göre metafizik ilminin asli konumunun ve metafizik kavramların onun düşüncesindeki anlamlarının neler olduğunun belirlenmesi amaçlanmaktadır. Söz konusu meselelerin felsefî kelam ekolüne mensup olan bir düşünür tarafından ele alınış şeklinin belirlenmesi felsefî düşüncenin gelişim seyri açısından önem arz etmektedir. Fahreddîn er-Râzî çizgisinde yazılan Metali’u’l-Envâr ve Beyânu’l-Hakk adlı eserlerini onun felsefesini ortaya koyması ve metafizik kavramları geniş bir şekilde ele alması bakımından son derece dikkat çekicidir. Ayrıca metafizik ilminin on üçüncü yüzyıldaki konumunun anlaşılmasına da katkı sunacak olan bu çalışma ile Urmevî nazarında metafiziğin üst ilim olduğu görülmektedir. Ancak metafizik kavramlara yaklaşımı metafizik ilmine yaklaşımından farklıdır. Nitekim metafizik kavramlar hususunda İbn Sînâ’nın görüşlerine yer vermekle birlikte Fahreddin er-Râzî çizgisi ağır basmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Urmevî, Beyânu’l-Hakk, Metafizik, Varlık, Mahiyet.

Kaynakça

• Akkanat, Hasan. Kadı Siraceddin el-Urmevî ve Metaliu’l-Envar İsimli Eseri Tahkik, Çeviri, İnceleme. c. I-III. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Alper, Hülya. “Yokluk Nedir? Seyfeddin el-Amidî’de Ma’dum Kavramı Üzerine Bir İnceleme”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/28 (2013), 33-58.
• Aristoteles. Metafizik. çev. Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
• Atay, Hüseyin. İbn Sînâ’da Varlık Nazariyesi. Ankara: Gelişim Matbaası, 1983.
• Durusoy, Ali. İbn Sinâ Felsefesinde İnsan ve Alemdeki Yeri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Fahreddin er-Râzî. el-Mebâhisü’l-Meşrıkiyye I-II. thk. Muhammed Mu’tasım Billah el-Bağdadî. Beyrut: Daru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1990.
• Fahreddin er-Râzî. Kitâbu’l-Mulahhas fi’l-Mantık ve’l-Hikme. c. II. thk. İsmail Hanoğlu, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Fahreddin er-Râzî, Ana Meseleleriyle Kelam ve Felsefe: el-Muhassal. çev. Eşref Altaş. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
• Farâbî. İlimlerin Sayımı. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Divan Kitap, 2014.
• Gazâlî. Mustasfâ. çev. H. Yunus Apaydın. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Görgün, Tahsin. “Mahiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/336-338. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Izutsu, Toshihiko. İslam’da Varlık Düşüncesi. çev. İbrahim Kalın. İnsan Yayınları, ts.
• İbn Sînâ, Ebû Ali. Metafizik I. çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2013.
• Kaya, M. Cüneyt. “Bir “Filozof” Olarak Sirâceddin el-Urmevî (ö.682/1283): Letâifü’l-hikme Bağlamında Bir Tahlil Denemesi”. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 17/33 (2012), 1-45.
• Kindî. “İlk Felsefe Üzerine”. Kindî Felsefî Risâleler. çev. Mahmut Kaya. 126-177. İstanbul: Litera, 2014.
• Kutluer, İlhan. “Metafizik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/399-402. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Maraş, İbrahim. “İbn Sînâ Felsefesinde Bir (Vahid) ve Birlik (Vahde) Anlayışı”. Dinî Araştırmalar Dergisi 10/30 (2007), 41-54.
• Öztürk Kocabıyık, Nilüfer. Kadı Siraceddin el-Urmevî’nin Metafizik Anlayışı ve “Beyânû’l-Hakk” Eserinin Tahkiki ve İncelenmesi. c. I-II(a-b). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Tunagöz, Tuna. "Sirâceddin el-Urmevî'nin İslam Düşüncesine Yön Verecek Disiplin Arayışı: Risâle fi'l-fark beyne mevzû'ayi'l-ilmi'l-ilâhî ve'l-kelâm Üzerine Bir İnceleme". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2016), 37-82.
• Urmevî. Beyânu’l-Hâkk ve Lisânu’s-Sıdk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi, 1567, 1b-143a.
• Urmevî. “Metafizik ve Kelamın Konuları Arasındaki Farka Dair Risale”. çev. Tuna Tunagöz, Din Felsefesi Açısından Meşşâî Gelen-Ek-i Klasik ve Çağdaş Metinler Seçkisi. ed. Recep Alpyağıl. 68-72. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Urmevî. “IV. Namat’ın Şerhi (Şerhu’l-İşarât)”. çev. Saim Güngör, Din Felsefesi Açısından Meşşâî Gelen-Ek-i Klasik ve Çağdaş Metinler Seçkisi. Ed. Recep Alpyağıl. 540-556. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Adem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/356-357. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.