‘Manevi İyi Oluş’ Kavramının Ortaya Çıkışı ve Tanımlanması

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 63, 447 - 476, 15.12.2022

Hümeyra Nazlı Tan Mualla Yıldız

https://doi.org/10.15745/da.1175149

Cited By: 1

Öz

İlk defa 1971 yılında kullanılmaya başlanan manevi iyi-oluş kavramı, günümüz din psikolojisi çalışmalarında sıklıkla kendisine atıfta bulunulan bir kavram haline gelmiştir. Bununla birlikte kavramın çerçevesini, kuramsal temellerini, etkileşim alanlarını ve gelişimini kapsayan çok yönlü çalışmalar oldukça sınırlıdır. Araştırma, bu sınırlılığı gidermek için manevi iyi-oluş kavramını tüm bu yönleriyle birlikte incelemeyi amaçlamakta ve manevi iyioluş kavramını açıklamaya yönelik yeni bir tanımlama denemesinde bulunmaktadır. Makalenin, manevi iyi-oluş literatürüne sunmak istediği önemli katkılardan biri de kavramın çerçevesini ve kuramsal temellerini ortaya koymaya çalışmasıdır. Bu çalışma temel olarak literatür araştırması yöntemiyle hazırlanmıştır. İlk önce manevi iyi-oluş kavramının semantik açıdan maneviyat ile ilişkisi ortaya konmuş ve maneviyatın “iyi-oluş”a katkıları neticesinde bu kavramın nasıl ortaya çıktığı incelenmiştir. Sonrasında kavramın içeriği, etkileşim alanları, yakından ilişkili olduğu yaklaşımları ve kuramsal temelleriyle ilgili görüşler değerlendirilmiştir. Konuyla ilgili literatürü oluşturan eserlerden bazıları da manevi iyi-oluşun etki alanlarını göstermesi ve kavramsallaşma sürecine sağladıkları katkılar açısından analitik olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucuna göre manevi iyi-oluş, bireyin iletişimde bulunduğu maneviyat alanlarından özgün bir “iyi-oluş” duygusu üretmesidir. Maneviyatın “iyi-oluş”a katkıları, Din Psikolojisi çalışmalarında manevi iyi-oluş kavramına duyulan ihtiyacı pekiştirmektedir. Manevi iyi-oluş, bu katkıların kişiler üzerindeki özgün yansımalarını ve olumlu etkilerini tespit edebilmek ve bu “iyi-oluş” türlerini ölçebilmek amacıyla yapılan bilimsel araştırmaların kavramsal bir ifadesidir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Maneviyat, İyi Oluş, Manevi İyi Oluş

The Formation and Definition of the Concept of "Spritual Well-Being"

Öz

"Spiritual well-being" was coined in 1971 and has since become a popular concept in modern psychology studies. Multidimensional investigations covering the concept's structure, theoretical foundations, interaction areas, and development, on the other hand, have been limited. In response to this scarcity, the research aims to examine the concept of "spiritual well-being" from all of these perspectives. It also seeks to provide a new definition of "spiritual well-being." Another contribution of the study to the "spiritual well-being" literature is that it attempts to explain the framework and theoretical basis of the term. This study was mostly based on an analysis of relevant literature. Literature data on how the thought began and developed were gathered for this purpose. The semantical relationship between "well-being" and "spirituality" is investigated. Following that, the concept's content, areas of interaction, approaches, and theoretical foundations with which it is closely associated were defined as well as the concept's relationship with spirituality was stressed. Some works in the subject's literature have also been analytically evaluated, with a particular emphasis on their contributions to the enhanced relationship of "spiritual well-being" with other domains, as well as the conceptualization process of it. The research findings characterize spiritual well-being as the acquisition of well-being from spiritual areas to which individuals related. The contributions of spirituality to "well-being" underline the significance of "spiritual well-being" in the Psychology of Religion. "Spiritual well-being" is a concept used to determine the original reflections and good effects of these contributions on individuals, as well as to measure various types of "well-being."

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Spirituality, Well-Being, Spiritual Well-Being

Kaynakça

• Acar, Hatice. “Manevi İyi Oluş ile Dindarlık Arasındaki İlişki Üzerine Bir Değerlendirme”. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (2014), 391-412.
• Almaany Arapça Türkçe Sözlük. Erişim 29 Eylül 2021. https://www.almaany.com
• Altaş, Nurullah. Hastanelerde Din ve Moral Hizmetleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Aktürk, Ümmühan vd. “Functional Evaluation of Treatment of Chronic Disease: Validity and Reliability of the Turkish Version of the Spiritual Well-Being Scale”. Palliative and Supportive Care. 15 (2017), 684–692.
• Amjad, Faiza vd. “The Impact of Spiritual Wellbeing and Coping Strategies on Patients with Anxiety Disorder”. Journal of Muslim Mental Health 8/1, (2014) 21-38.
• Aydın, Ruveyde. Hemşire Tarafından Yapılan Yaşamı Anlamlandırma Görüşmelerinin Jinekolojik Kanser Hastalarında Travma Sonrası Gelişim, Yaşamda Anlam Bulma ve Spiritüel İyi Oluşluk Üzerine Etkisi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Bahadır, Abdullah. Hayatın Anlam Kazanmasında Psiko-sosyal Faktörler ve Din. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi,1999.
• Baş, Burcu. Koroner Yoğun Bakımda Yatan Hastaların Manevi İyilik Hali ve Ölüm Kaygısı Düzeyleri. Yozgat: Yozgat Bozok Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Benson, Peter-Spilka, Bernard. “God Image as a Function of Self-Esteem and Locus of Control”. Journal for the Scientific Study of Religion 12/3 (1973), 297-310.
• Bowlby, John. A Secure Base Parent-Child Attachment and Healthy Human Development. U.S.A and Great Britain: Basic Books, Routledge,1988.
• Bredle, Jason M. vd. “Spiritual Well-Being as a Component of Health-Related Quality of Life: The Functional Assessment of Chronic Illness Therapy—Spiritual Well-Being Scale (FACIT-Sp)”. Religions 2 (2011), 77-94. https://doi:10.3390/rel2010077
• Calicchia, John A.- Graham, Louise B. “Assessing the Relationship between Spirituality, Life Stressors, and Social Resources: Buffers of Stress in Graduate Students”. North American Journal of Psychology 8/2 (2006), 307-320.
• Cassidy, Jude - Shaver, Phillip R. Handbook of Attachment. New York, London: The Guilford Press, 2008.
• Chirico, Francesco. “Spiritual Well-Being in the 21st Century: It is Time to Review the Current WHO’s Health Definition”. Journal of Health and Social Sciences, 1/1 (2016), 11-16.
• Coppola, Ilaria vd. “Spiritual Well-Being and Mental Health During the COVID-19 Pandemic in Italy”. Frontiers in Psychiatry 12 (2021), 1-15.
• Csikszentmihalyi, Mihaly. Akış: Mutluluk Bilimi. Ankara: Buzdağı Yayıncılık, 2020.
• Daniels, Carla vd. “Integrating Spirituality into Counselling and Psychotherapy: Theoretical and Clinical Perspectives". Canadian Journal of Counselling and Psychotherapy 47/3 (2013), 315–341.
• Darvyri, Panagiota vd. “The Spiritual Well-Being Scale (SWBS) in Greek Population of Attica”. Journal of Psychology 5/13 (2014), 1575-1582.
• Ekşi, Halil vd. “Öğretmen Adaylarının Spiritüel İyi Oluş İle Yaşamda Anlam Değişkenlerinin Psikolojik Dayanıklılığı Yordaması: Bir Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Denemesi”. Kastamonu Eğitim Dergisi 27/4 (2019), 1695-1704.
• Ekşi, Halil- Kardaş, Selami. “Spiritual Well-being: Scale Development and Validation”. Spiritual Psychology and Counseling. 2 (2017), 73–88.
• Elkins, David N. vd. “Toward a Humanistic-Phenomenological Spirituality: Definition, Description and Measurement”. Journal of Humanistic Psychology 28 (1988), 5-18.
• Ellison, Craig W. “Spiritual Well-Being: Conceptualization and Measurement”. Journal of Psychology and Theology (1983), 330-340. https://doi.org/10.1177/009164718301100406
• Emmons, Robert A. “Maneviyat Bir Zeka mıdır? Güdülenme, Biliş ve Nihai İlgi Psikolojisi”. çev. Mehmedoğlu, Ali Ulvi – Şengül, Fatma. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 35 (2008), 133-158.
• Emmons, Robert A. - Paloutzian, Raymond F. “Din Psikolojisi”. çev. Ayten Ali. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 21/2 (2001), 105-124.
• Feizi, Shahoo vd. “The Relationship Between Spiritual Well-being and Happiness Among Healthcare Students: Application of the Spiritual Health Questionnaire for the Iranian Population”. Heliyon 6/11 (2020), 1-7.
• Fernander, Anita vd. “An Exploratory Examination of the Spiritual Well-Being Scale Among Incarcerated Black and WhiteMale Drug Users”. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology 48/4 (2004), 403-413.
• Fisher, John W. Spiritual Health: Its Nature and Place in the School Curriculum. Melbourne, VIC: Australia University of Melbourne, Ph.D. thesis, 1998.
• Fisher, John W. “From the Beginning to Spiritual Well-Being”. Religion And Spirituality, Spirituality Global Practices, Societel Attitudes and Effects on Health. Ed. Edith C. Roberts. New York: Neva Publishers, 2015.
• Fisher, John- Ng, David, “Presenting a 4-Item SpiritualWell-Being Index”. Religions 8/179 (2017), 1-13.
• Fletcher, Lindsay B. vd. “Searching for Mindfulness in the Brain:A Process-Oriented Approach to Examining the Neural Correlates of Mindfulness”. Mindfulness 1/1 (2010), 41–63.
• Frankl, Viktor E. İnsanın Anlam Arayışı. İstanbul: Okyanus Yayınları, 2009.
• Fromm, Erich Erdem ve Mutluluk. b.y.: Türkiye İş Bankası Kültür ve Yayınları,1994.
• Gazâli. Kimyâ-yı Saadet. y.y.: Merve Basım Yayın, t.y.
• Gencer, Nevzat vd. “Üniversite Öğrencilerinde Spiritüel İyi Oluş ve Toplumsal Cinsiyet Algısı”. Hitit İlahiyat Dergisi 20/2 (2021), 717-750.
• George, Linda K. vd. “Spirituality and Health: What We Know What We Need to Know”. Journal of Social and Clinical Psychology 19/1 (2000), 102-116.
• Germer, Christopher K. The Mindful Path to Self-compassion: Freeing Yourself from Destructive Thoughts and Emotions. New York: The Guilford Press, 2009.
• Germer, Christopher K. - Neff, Kristin. Öz Şefkatli Farkındalık. İstanbul: Diyojen Yayıncılık, 2019.
• Göcen, Gülüşan. Kavram Atlası - Din Psikolojisi I. Ankara: Gazi Kitapevi, 2020.
• Gültekin, Abdurrezak vd. “The Correlation Between Spiritual Well-being and Psychological Resilience in Patients with Liver Transplant”. Medicine Science International Medical Journal 8/3 (2019), 531-536.
• Güler, Özlem. Tanrı'ya Yönelik Atıflar, Benlik Algısı ve Günahkarlık Duygusu. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Gürsu, Orhan - Ay, Yaşar “Din, Manevi İyi Oluş ve Yaşlılık”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/61 (2018), 1176-1190.
• Hawks, Steven R. vd. “Review of Spiritual Health: Definition, Role, and Intervention Strategies in Health Promotion”. American Journaol of Health Promotion 9/5 (1995), 371-378.
• Hoshi, Miwako. Self-Transcendence, Vulnerability, and Well-Being in Hospitalized Japanese Elders. Arizona: The University of Arizona, Doktora Tezi, 2008.
• Jafari, Esa vd. “Spiritual Well-Being and Mental Health in University Students”. Procedia Social and Behavioral Sciences 5 (2010), 1477-1481.
• Jahandideh, Sepideh vd. “Nurses ‘Spiritual Well-Being and Patients’ Spiritual Care in Iran”.COJ Nurse Healthcare (2018), 1-5.
• James, William. The Varieties of Religious Experience : a Study in Human Nature. PDF: SouthAustralia: The University of AdelaideLibrary, 2009. http://ebooks.adelaide.edu.au/j/james/william/varieties/complete.html
• Kabat-Zinn, J. “Mindfulness-Based Interventions in Context: Past, Present, and Future”. Clinical Psychology: Science and Practice 10/2 (2003), 144-156.
• Kamya, H. A. “Hardiness and Spiritual Well-Being Among Social WorkmStudents: Implications for Social Work Education”. Journal of Social Work Education 36/2 (2000), 231-240.
• Kardaş, Selami. Sanal Kimlik ve Spiritüel İyi Oluşun Üniversite Öğrencilerinin Narsistik Eğilimlerini Yordayıcılığı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Koenig, H. G. “Concerns About Measuring ‘‘Spirituality’’ in Research”. Journal of Nervous and Mental Disease 196/5 (2008), 349–355.
• Kurt, Aslı. Palyatif Bakım Hastalarının Yakınlarına Uygulanan Hemşirelik Bakımının Spiritüel İyilik Hali ve Umut Üzerine Etkisi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Malinakova, Klara vd. “The Spiritual Well-Being Scale: Psychometric Evaluation of the Shortened Version in Czech Adolescents”. J Relig Health 56 (2017), 697-705.
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık, 2001.
• Maslow, Abraham. Motivation and Personality. New York: b.y., 1954.
• Mert, Abdullah - Topal, İlyas. “Benlik Ayrımlaşmasının Manevi Yönelimine Etkisinin Bazı Değişkenlerle İncelenmesi”. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi-International Journal of Society Researches 8/14 (2018), 68-91.
• Murphy, Joseph. Bilinçaltının Gücü. İstanbul: Koridor Yayıncılık, 2009.
• Musa, Ahmad S. “Psychometric Evaluation of an Arabic Version of the Spiritual Involvement and Beliefs Scale in Jordanian Muslim College Nursing Students”. Journal of Education and Practice 6/14 (2015), 64-74.
• NICA, National Interfaith Coalition on Aging. National Interfaith Coalition on Aging (NICA). Washington, D.C., 1975. (Eylül 2022) https://www.marquette.edu/library/archives/Mss/NICA/NICA-sc.php
• Ok, Üzeyir. Dinsel Danışmanlığın Teorik Çatısı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Özdoğan, Öznur “Din Psikolojisi ve Manevi Değerler”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2005), 159-180.
• Özdoğan, Öznur. Mutluluğu Seçiyorum. Ankara: Lotus Yayınları, 2006
• Özdoğan, Öznur. Aşkın Yanımız Maneviyatımız. Ankara: Özdenöze Yayınları, 2009.
• Özdoğan, Öznur. İsimsiz Hayatlar Manevi ve Psikolojik Yaklaşımla Arınma ve Öze Dönüş. Ankara: Özdenöze Yayıncılık, 2010.
• Özdoğan, Öznur. “Değer Odaklı Manevî Güçlenme ve Bakım Programının Geliştirilmesi ve Uygulanması”. 5 Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Özet Bildiri Kitabı. Ankara: Segeya Yayıncılık, 2019.
• Özgen, Gülşen - Eminoğlu, Zehra. “Manevi Yönelimli Psikolojik Danışmanlık”. Dini Gelenekler, İnançlar ve Manevi Yönelimli Danışmanlık. ed. Halil Ekşi. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Özgenel, Mustafa -Yılmaz, Özden. “The Relationship between Spiritual Well-Being and Happiness: An Investigation on Teachers”. Sipiritual Psychology and Counseling 5/3 (2020), 287-300.
• Paloutzian, Raymond F – Ellison, Craig W. “Loneliness, Spiritual Well-Being and the Quality of Life”. Loneliness: A Sourcebook of Current Theory, Research and Therapy. ed. Letitia Anne Peplau and Daniel Perlman. New York: John Wiley & Sons, 1982.
• Paloutzian, Raymond F. vd. “Spiritual Well-Being Scale: Mental and Physical Health Relationships”. Chapter 48 of Oxford Textbook of Spirituality in Healthcare. Newberg, Oregon: George Fox University, Faculty Publications - Grad School of Clinical Psychology, 2012.
• Pargament, Kenneth I. Spiritually Integrated Psychotherapy: Understanding and Addressing the Sacred. New York: Guilford Press, 2007.
• Pehlivan, Arzu. Manevi Bakım ve Danışmanlığın İmam Hatip Ortaokul Öğrencilerinin Ruh Sağlığı ve Manevi İyi Oluşlarına Etkisi. İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Seligman, Martin E. P. - Csikszentmihalyi, Mihaly. “Positive Psychology”. American Psychologist 55/1 (2000), 5-14.
• Shafranske, Edward P. - Gorsuch, Richard L. “Factors Associated with the Perception of Spirituality in Psychotherapy”. Journal of Transpersonal Psychology 16/2 (1984), 231- 241.
• Shafranske, Edward P. - Gorsuch, Richard L. “Measurement of Spırıtuality: Development and Validation of a Questıonaire”. XVI Annual Conference Proceedings (2005), 806-847.
• Sonnentag, Sabine. “Dynamics of Well-Being”. Review in Advance 2/ (2015), 17-33.
• Stanfill, Bruce. “The Spiritual Well-Being Scale: Addressing the Saintly Ceiling Journal of Collaborative Leadership”. Journal of Collaborative Leadership 1 (2017), 73-107.
• Şimşek, Ali. “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri”. Evren ve Örneklem. ed. Ali Şimşek. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Şirin, Turgay. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi Yaklaşımıyla Bütünleştirilmiş Dini Danışmanlık Modeli. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Şirin, Turgay. “Evli Çiftlerin Spiritüel İyi Oluşları ile Evlilik Doyumları Arasındaki İlişki”. Ekev Akademi Dergisi 23/ 77 (2019), 389-410.
• Türk Dil Kurumu. Erişim 11 Kasım 2020. http://www.tdk.gov.tr.
• Utsey, Shawn O. vd. “A Confirmatory Test of the Factor Validity of Scores on the Spiritual Well- Being Scale in a Community Sample of African Americans”. Journal of Psychology and Theology 33/4 (2005), 251-257.
• Waaijman, Kees. “Spırıtualıty – A Multıfaceted Phenomenon Interdisciplinary Explorations”. Studies in Spirituality 17 (2007), 1-113.
• Walsh, Froma. Spiritual Resources in Family Therapy (Second Edition b.). New York: Guilford Publications, 2009.
• Yalın, Hatun Sevgi. vd. “İslam Geleneğinde Manevi Danışma”. Manevi Yönelimli Psikolojik Danışma. ed. Halil Ekşi. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Yavuz, Betül. Öğretmen Adaylarında Psikolojik Dayanıklılık ve Bilinçli Farkındalık Arasındaki İlişki: Manevi İyi Oluşun Rolü. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Zinnbauer, Brian J. vd. “Religion and Spirituality”. Journal for the Scientific Study of Religion Unfuzzying the Fuzzy 36/4 (1997), 549-564.