İşitme Engelliler Ortaokullarında Görev Yapan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Mesleki Yeterlilikleri

Yıl 2024, Sayı: 66, 195 - 230, 28.06.2024

Arkın Özkan , Cengiz Çuhadar

https://doi.org/10.15745/da.1444523

Öz

İşitme kaybı sebebiyle işitme engeli olan çocukların dil gelişimleri gecikmekte ve buna bağlı olarak da bilişsel ve sosyal gelişimlerinde gecikme yaşanmaktadır. Bu sebeple işitme engelli çocuklara işitme engelliler için açılan ilkokullar, ortaokullar ve liselerde özel eğitim verilmektedir. İşitme engelliler ortaokullarının ve bu okullarda öğrenim gören öğrencilerin birçok sorunu bulunmaktadır. Bu sorunlardan biri de öğretmen eğitimi konusudur. Çünkü işitme engelliler eğitimi özel bir alandır ve eğitim verecek kişilerin de bu özel eğitimi verebilecek yeterlilikte olması gerekmektedir. Ancak özel eğitime ihtiyacı olan işitme engelli öğrencilere eğitim veren işitme engelliler ortaokullarında görev yapmaya başlayan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) öğretmenleri, bu okullarda görev yapan diğer branş öğretmenleri gibi işitme engelli öğrencilerin eğitimi konusunda özel eğitim almadan, işitme engelli öğrencileri tanımadan bu okullarda görev yapmaya başlamaktadır. Bu da birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Bu araştırmada Türkiye’de işitme engelliler ortaokullarında görev yapan DKAB öğretmenlerinin DKAB derslerinin öğretimi konusundaki yeterliliklerini, yine DKAB öğretmenlerinin görüşlerine bağlı kalarak çeşitli boyutlarıyla ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Öğretmenlerin karşılaştıkları sorunları ayrıntılı olarak ifade edebilecekleri düşüncesiyle araştırmada nitel araştırma yöntemi belirlenmiştir. Farklı illerde bulunan öğretmenlere yönelik hazırlanan görüşme formu, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ve standartlaştırılmış açık uçlu görüşme yapılarak 28 katılımcıya uygulanmıştır. Araştırmada ortaya çıkan bulgular değerlendirilmiş ve araştırmanın son bölümünde sonuç ve öneriler ifade edilmiştir. Araştırma sonucunda işitme engelliler ortaokullarında göreve başlayan DKAB öğretmenlerinin bu alanda yeterli düzeyde eğitim almadan göreve başladıkları, bu sebeple okula uyum sağlayana kadar ciddi bir zaman kaybı yaşadıkları, öğrencilerle iletişim kurmada zorlandıkları, öğretmen ve öğrencilerin yeterli seviyede Türk işaret dili bilmemesinin de bu sorunu artırdığı görülmüştür. Öğretmenlerin derslerde farklı anlatım yöntemleri kullanmaya çalışmalarına rağmen bu konuda da zorluklar olduğu, bireyselleştirilmiş eğitim planı hazırlanması ve uygulanmasında da sorunlar yaşandığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, İşitme Engelli, Engelli Eğitimi, Öğretmen Eğitimi, İşitme Engelliler Ortaokulu

Professional Qualifications Of Religious Culture And Ethics Teachers Working In Secondary Schools For The Hearing Handicapped

Öz

Due to hearing loss, the language development of children with hearing impairment is delayed and accordingly, there is a delay in their cognitive and social development. For this reason, special education is provided to hearing-impaired children in primary schools, secondary schools and high schools opened for the hearing-impaired. Hearing impaired secondary schools and the students studying in these schools have many problems. One of the problems is the issue of teacher training. Education for the hearing impaired is a special field and the people who will provide education must be competent to provide this special education. However, Religious Culture and Moral Knowledge (DKAB) teachers, who started to work in secondary schools for the hearing-impaired who provide education to hearing-impaired students who need special education, work in these schools without receiving special training on the education of hearing-impaired students and without getting to know the hearing-impaired students, like other branch teachers working in these schools. is starting to do it. This brings with it many problems. This research aims to reveal the proficiency of DKAB teachers working in secondary schools for the hearing impaired in Turkey from various perpectives, again adhering to the opinions of DKAB teachers. The qualitative research method was used in the study with the idea that teachers could express the problems they encountered in detail. The interview form prepared for teachers in different provinces was applied to 28 participants using semi-structured interview techniques and standardized open-ended interviews. The findings of the research were evaluated, and the results and recommendations were expressed in the last part of the research. As a result of the research, it was seen that the DKAB teachers who started working in secondary schools for the hearing impaired did not receive sufficient training in this field. Therefore they experienced a serious loss of time until they adapted to the school They had difficulty in communicating with the students, and the fact that the teachers and students did not know Turkish sign language at a sufficient level. Although teachers tried to use different methods of expression in classes, it was revealed that there were difficulties in this regard and that there were problems in the preparation and implementation of an individualized education plan.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Hearing Impaired, Disabled Education, Teacher Training, Hearing Impaired Secondary School

Kaynakça

• Akay, Veysel. İşitme Engellilerde Beden Eğitimi Spor ve Rekreasyon Aktivitelerinin Eğitim Bütünlüğü Açısından İncelenmesi ve Değerlendirilmesi Denizli İli Örneği. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Akşit, Cem. İşitme Engelliler Okullarında Uygulanmakta Olan Teftiş Etkinliklerinin Değerlendirilmesi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Arslan, Cemre. Türkiye'de Bulunan İşitme Engelliler Ortaokullarında Müzik Eğitimi Ve Karşılaşılan Temel Sorunlar. Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Aslan Bağcı, Özlem. 2005 İlköğretim Türkçe Dersi Programının İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında 1. Kademede Uygulanabilirliğinin Öğretmen Tutumlarına Göre Değerlendirilmesi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Atasoy, Murat. İşitme Engelliler Sınıf Öğretmenleri İçin İçerik Oluşturma Yazılımının Geliştirilmesi: Alisyazar. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Aygür, Rabia Şule. İşitme Engelliler Okulunda Okutulan Sosyal Bilgiler Dersine İlişkin Öğretmen Ve Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Başkonak, Mustafa. Türkiye’deki Lise Mezunu İşitme Engellilerin Din Eğitiminde Karşılaştıkları Güçlüklerin Öğrenci ve Eğitimci Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2016.
• Bayrakdar, Uygar. İşitme Engelliler İlkokul ve Ortaokullarında Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Öğretim Amaçlı Kullanımının İncelenmesi. Edirne: Trakya Üniversitesi, Engelli Çalışmaları Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Bozkurt, Şennur. İşitme Engellilerde Okuduğunu Anlama Becerilerinin Değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Büyüköztürk, Şener, vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2015.
• Can, Yusuf. İşitme Engelliler Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Yeterlilikleri. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Canen, Levent. İşitme Engellilere Bas Frekansların Titreşimleri İle Ritim Öğretim Metodu. İstanbul: Haliç Üniversitesi, Türk Müziği Ana Sanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Ceylan, Funda. Okul Öncesi Dönem İşitme Engellilerde Müzik Eğitimi İle Çocukların Gelişim Özellikleri Üzerine Terapötik Bir Çalışma. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, 2012.
• Cinel, Hilal Nur. İşitme Engelliler İçin İşaret Dilinin Düz Yazıya Çevrilmesi. İstanbul: Beykent Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Çokluk, Ömay. Zihinsel Ve İşitme Engelliler Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerde Tükenmişliğin Kestirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Darıca, Nilüfer. - Şipal, Fırat. İşitme Engelli Çocuklarda Gelişim ve Eğitsel Müdahale. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi, 2011.
• Gerçek, Turgut. İlköğretim Okullarında İşitme Engelliler İçin Resim Eğitimi Programı ve Bu Programın İşitme Engelli Kişinin Gelişimine Etkisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Güzel Sanatlar Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Göçmenler, Hülya. Üniversite Eğitimi Alan İşitme Engellilerin Eğitim Hayatında Yaşadıkları Sorunların İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Kulak Burun Boğaz Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2021.
• Gök, Canan Gül. İşitme Engelliler İle İlgili Farklı Meslek Gruplarının ve Ailelerin Bu Konudaki Bilgi Düzeyleri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1994.
• Güldür, Fevziye. İşitme Engelliler İlköğretim Okuluna Devam Eden Öğrencilerin Dört İşleme Dayalı Matematik Problemlerini Çözme Davranışlarının İncelenmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Gün, Ayşegül. “İşitme Engelliler Okulunda Görev Yapan Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Değerlendirmeleri Işığında Güçlü Ve Zayıf Yönleriyle Dkab Dersi”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (Haziran 2020), 141-172.
• Güngör, Ali Kamil. Spor Yapan Ve Yapmayan İşitme Engellilerde Mental Rotasyon Seçkili Eylem Düzeyi ve Reaksiyon Zamanı Performanslarının Karşılaştırılması. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Antrenörlük Eğitimi Ana Bilim Dalı, 2020.
• Gürgür, Hasan. İşitme Engelliler İlköğretim Okulunda 1. Kademede Uygulanan Eğitim Programına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Hayat, Zeynep. İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında Resim Eğitimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Resim Ana Sanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Karaahmet, Selma. İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında Görsel Sanatlar Dersini Veren Öğretmenlerin Öğrencilerle İletişimlerinde Empati Becerilerinin Rolü. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Karaca, Ayşe. Renklerle Müzik Öğretiminin İşitme Engelliler Ortaokulunda Okuyan Öğrencilere Melodika Kullanarak Uzaktan Öğretim Yoluyla Uygulanabilirliği Yılmaz Balaban İşitme Engelliler Ortaokulu Örneği. Ankara: Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Karahan, Semih. İşitme Engellilerin Eğitiminde Kaynaştırma Eğitimi Bir Meta Değerlendirme Örneği. Edirne: Trakya Üniversitesi, Engelli Çalışmaları Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Kaya, Elif. Okul Öncesi Eğitim Programının İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Kıroğlu Yaşar, Özlem. Resmi Ve Özel Kurumlarda Görev Yapan İşitme Engelliler Öğretmenlerinin Yeni İlkokuma Yazma Öğretim Programına İlişkin Görüşleri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• MEB. Çocuk Gelişimi ne Eğitimi (İşitme Engelliler). Ankara: Meb Yayınları, 2014.
• Önalan Akfırat, Fatma. Yaratıcı Dramanın İşitme Engellilerin Sosyal Becerilerinin Gelişimine Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2004.
• Özcan, Meryem. İşitme Engellilerin Eğitiminde Kullanılan Ders Kitaplarının Grafik Tasarım Açısından İncelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Özkan, Arkın. İşitme Engelliler Ortaokullarında Görev Yapan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Karşılaştığı Problemler. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Savcı Sulhan, Sedanur. İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında Veli Memnuniyeti (Ankara İli Örneği). Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, İşletme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Say, Cüneyt. İşitme Engellilerde Spor Eğitimi ve Serbest Zaman Aktivite Doyumu (İstanbul İli Örneği). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Selvi, Hasan Hüseyin. Resmî İşitme Engelliler Eğitim Kurumlarının İşlevsel Süreçlerinin Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Şağban, Keziban. Fen Bilgisi Öğretimi Amacıyla Ahmet Yesevi İşitme Engelliler İlköğretim Okulu 5. Sınıf Öğrencileriyle Yapılan Farklı Öğretim Uygulamalarının Karşılaştırılması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Tekin, Mustafa - Cin, Şükrü. “İşitme Kaybının Genetik Özellikleri”. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 55 (Mart 2002), 3.
• Çıblak, Nilgün. "Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar". Türklük Bilimi Araştırmaları 15 (Temmuz 2004), 103.
• Tekincan, Ayşe. İşitme Engelli Öğrencilerin Anne ve Babalarının İşitme Engelliler İlköğretim Okullarındaki Eğitim Sürecini Ve Okul Aile İlişkilerini Değerlendirmeleri. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Turanalp, Muhammed Fatih. Almanya’daki “Bibelgarten İm Karton” Örneğinin Ortopedik Engellilerin Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi ve “Kur’an Bahçesi” Uyarlaması. Konya: Selçuk Üniversitesi, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• URL-1. MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı. MEB İstatistikleri. 2006-2007:s.26, MEB İstatistikleri, 2022-2023:s.44. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/29151106_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2022_2023.pdf). 02.02.2024
• Uysal, Aslı. İşitme Engellilerde Türkçe Öğretimi, Sorunlar, Öneriler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Ünlü, Döndü. Sosyal Bilgiler Öğretimi Amacıyla Ahmet Yesevi İşitme Engelliler İlköğretim Okulu 4. Sınıf Öğrencileriyle Yapılan Farklı Öğretim Uygulamalarının Karşılaştırılması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Özel Eğitim Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2013.