ALMANYA’DA İSLAMOFOBİ’NİN ARTIŞINDA NEO-SELEFÎ YAPILARIN ETKİLERİ

Yıl 2024, Sayı: 67, 127 - 161, 20.12.2024

Merve Nur Tekeci Çakar , Mehmet Akif Ceyhan

https://doi.org/10.15745/da.1523322

Öz

Bu çalışmada, Almanya’da İslamofobi’nin artışında etkenler tespit edilmekte, bu etkenlerden biri olarak görülen Neo-selefî yapıların bu etkideki rolü analiz edilmektedir. İslamofobi, İslam dininden ve Müslümanlardan korkma, nefret etme, endişe duyma veya önyargılı olma olarak tanımlanabilir. Müslümanlardan korkma veya Müslümanlara düşmanlık besleme anlamında İslamofobi’nin kökenleri İslam’ın ilk dönemlerine kadar uzanmaktadır. Tarihi kökenlere bakıldığında bu düşmanlığın Kudüs’ün, Endülüs’ün ve Hristiyan dünyanın hüküm sürdüğü diğer toprakların Müslümanlar tarafından fethedilme süreçlerine kadar gittiği gözlemlenmektedir. Bu çalışmada ise son 20-30 yıllık süreç içerisinde görülen İslamofobi’nin artışındaki etkenlere odaklanılmıştır. Burada dönüm noktasını Amerika’da bir grup terörist tarafından gerçekleştirilen 11 Eylül 2001 saldırıları oluşturmaktadır. Bu saldırı, İslamofobi endüstrisi tarafından bütün Müslümanların terörizm ile ilişkilendirilmesine sebebiyet vermiştir.
Almanya, İslamofobi’nin en belirgin şekilde arttığı ülkelerden biridir. İslamofobi’nin artışı, Müslüman toplulukların günlük yaşamlarında karşılaştıkları ayrımcılık ve dışlanmayı artırırken, toplumsal uyum ve entegrasyon çabalarını zayıflatmaktadır. Bu olgunun Almanya’daki etkilerini anlamak, sadece Müslüman toplulukların karşılaştıkları zorlukları değil, aynı zamanda toplumun geneline yayılan etkileri de ortaya koymak açısından önemlidir.
Bu çalışma ile amaçlanan, batılı ülkeler genelinde İslamofobi’nin artışındaki etkileri tespit ederken, özellikle Almanya ölçeğinde bu etkenler içerisinde yer aldığını düşündüğümüz Neo-selefî grupların nefret ve şiddet içeren eylem ve söylemlerinin bu artıştaki etkisinin tespit edilmesidir. Bu selefî söylemlerin kelâmî bağlamı da konu çerçevesinde önem arz etmektedir. Neo-selefî grupların söylem, eylem ve faaliyetlerinin, batılı ülkelerde yaşayan yerel halklar nezdinde nasıl karşılandığı, korku ve endişe uyandırıp uyandırmadığı, Müslümanların ötekileştirilip dışlanarak potansiyel bir düşman olarak algılanıp algılanmadığı gibi hususlar analiz edilmeye çalışılmıştır.
Bu çalışmada, literatür taraması ve analitik yöntemler kullanılmıştır. İslamofobi, Selefîlik ve Neo-selefîlik kavramları kelâmî perspektifle detaylı bir şekilde ele alınmış, sonrasında ise İslamofobi’nin artışındaki temel etkenler tespit edilmeye çalışılmıştır. Tespit edilen etkenlerin analiz ve değerlendirmesi yapıldıktan sonra, özel olarak Almanya’da faaliyet gösteren radikal Neo-selefî grupların liderlerinin / vaizlerinin söylemleri çerçevesinde, toplumda bu gruplara yönelik algı tespit edilmeye çalışılmış ve bu olumsuz İslam imajının İslamofobi’nin artışındaki etkileri ortaya konulmuştur.
Çalışmada, Almanya’da Neo-selefî grupların söylem ve faaliyetlerinin, İslamofobi’nin artışında önemli bir rol oynadığı tespit edilmiştir. Neo- selefî yapıların radikal ve dışlayıcı söylemleri, Almanya’da yaşayan Müslümanların toplumsal entegrasyonunu zorlaştırmakta ve yerel halk arasında Müslümanlara yönelik korku ve önyargıları beslemektedir. Özellikle Pierre Vogel ve Hasan Dabbağ gibi Neo-Selafi vaizlerin, sosyal medya ve diğer platformlar üzerinden yürüttükleri nefret söylemleri, Almanya’da İslamofobi’nin artmasına katkıda bulunmaktadır. Bu durum, Müslümanların genel olarak terörizmle ilişkilendirilmesine ve toplumsal kutuplaşmanın artmasına neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, İslamofobi, Selefilik, Neo-Selefilik, Almanya

THE EFFECTS OF NEO-SALAFI STRUCTURES ON THE RISE OF ISLAMOPHOBIA IN GERMANY

Öz

It identifies the factors contributing to the rise of Islamophobia in Germany and analyzes the role of neo-Salafi structures as one of these factors. Islamophobia is defined as the fear, hatred, or prejudice against Islam and Muslims. The origins of Islamophobia, characterized by hostility or fear towards Muslims, can be traced back to the early periods of Islam. Historically, this enmity dates back to events such as the Muslim conquests of Jerusalem, Andalusia, and other territories previously ruled by the Christian world. However, this study focuses on the factors contributing to the rise in Islamophobia over the past 20-30 years, with a significant turning point being the September 11, 2001 attacks carried out by terrorists in the United States. This attack has led to the widespread association of all Muslims with terrorism by the Islamophobia industry.
Germany is among the countries experiencing the most significant increase in Islamophobia. This rise in Islamophobia exacerbates discrimination and exclusion faced by Muslim communities in their daily lives and undermines efforts for social cohesion and integration. Understanding the effects of this phenomenon in Germany is crucial not only for assessing the challenges faced by Muslim communities but also for evaluating its broader societal impact.
The aim of this study is to determine the effects of increasing Islamophobia in Western countries and to assess the impact of hateful and violent actions and discourses of neo-Salafist groups, particularly in Germany. The theological context of these Salafist discourses is also important within the framework of the subject. The study analyzes how the discourses, actions, and activities of neo-Salafi groups are perceived by local populations in Western countries, whether they provoke fear and anxiety, and whether they contribute to the marginalization and exclusion of Muslims as potential enemies.
The study employs literature review and analytical methods. It discusses the concepts of Islamophobia, Salafism, and neo-Salafism from a theological perspective and identifies the main factors contributing to the increase in Islamophobia. After analyzing these factors, the study assesses the perception of neo-Salafist groups in society through the discourses of leaders and preachers of radical neo-Salafi groups operating in Germany, revealing how this negative image of Islam contributes to the rise in Islamophobia.
The study finds that the discourses and activities of neo-Salafist groups in Germany significantly contribute to the rise of Islamophobia. The radical and exclusionary rhetoric of neo-Salafi structures complicates the social integration of Muslims in Germany and fosters fear and prejudice against Muslims among the local population. In particular, the hate speech of neo-Salafi preachers, such as Pierre Vogel and Hasan Dabbagh, on social media and other platforms exacerbates Islamophobia in Germany, leading to a general association of Muslims with terrorism and an increase in social polarization.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Islamophobia, Salafism, Neo-Salafism, Germany

Kaynakça

• Abbas, Tahir. "Islamophobia in the UK: Historical and Contemporary Political and Media Discourses." In Islamophobia and the Politics of Empire. Ed. Deepa Kumar. 45-64. London: Verso, 2012.
• Akbulut, Ahmet. “Selefiliğin Teolojik ve Düşünsel Temelleri”. Tarihte ve Günümüzde Selefilik. Ed: Ahmet Kavas. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Akdemir, Furat. “Selefi Düşüncenin Batıda İslamofobi’ye Etkisi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 6/5 (Aralık 2017). 3023 - 3046. https://doi.org/10.15869/itobiad.351933.
• Akıner, Nurdan. “11 Eylül Saldırıları Ve Amerikan Medyası: Yurtseverlik Akımının Öteki Kavramına Etkisi Ve Medyanın Tarafgirliği”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 20 (Ocak 2012). 133-142. https://doi.org/10.17064/i%C3%BCifhd.77989.
• Antworten auf Salafismus. “Selefilik Bilgi Aracılığıyla Caydırmak Sorular ve Cevaplar”. Erişim 14 Ekim 2023. https://www.antworten-auf-salafismus.de/imperia/md/content/stmas/salafismus/downloads/bsoz702-016_broschuere_salafismus_tr_bf_final-s.pdf
• Avery, Robert. Redhouse Sözlüğü. İstanbul: Redhouse Yayınevi. 1975.
• Aydın, Hakan - Eken, Metin – Dereli, Mustafa Derviş (Ed.). Medya ve İslamofobi. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara 2019.
• Aydın, Salih. İslâm Düşüncesi -I, İslâm Düşüncesinin Yapısı ve Selefilik. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2016.
• Babayev, Javid. Batı’da Yükselen İslamofobi’nin Dini Motifli Terörizme Etkileri. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Baykan, Erdal. “Kadim Bir Soğukluğun Modern Temsili: İlahiyat Fakültelerinde Felsefe Fobisi”, Bilimname XXX/1 (2016). 51-58.
• Bodur, Hüsnü Ezber. “Batı’da İslâm Karşıtlığının İcat Edilmiş Dili Olarak İslamofobi (Çatışmacı Sosyolojik Perspektif)”. İlahiyat Akademi 6 (Aralık 2017), 69-86.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Günümüzde Selefilik ve İslâmî Hareketlere Olan Etkisi”. Tarihte ve Günümüzde Selefilik. Ed: Ahmet Kavas. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014). 485- 524.
• Cambridge Dictionary. “Phobia”. Password Dictionary For Learners Of English. Erişim 26 Şubat 2024, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english-turkish/phobia
• Cesari, Jocelyne. Why the West Fears Islam: An Exploration of Muslims in Liberal Democracies. New York: Palgrave Macmillan, 2013.
• Ceyhan, Mehmet Akif. “Neo-Selefî Akımların Almanya’daki Müslüman Gençlere Yönelik Etkilerine Karşı faaliyetler: DİTİB Akademisi Örneği”. Göç ve Din Üzerine. (Ed.), Yakup Çoştu. Londra Transnational Press, 2020. 33-46.
• Çetin, Altan. Haçlı Seferleri-Doğu ile Batı’nın Bitmeyen Mücadelesi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• Çoştu, Yakup - Ceyhan, Mehmet Akif. “Ditib’in Din Eğitimi Faaliyetleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/1 (Temmuz 2015), 39-51. https://doi.org/10.17218/husbed.50745.
• Deniz, Tanju. Yükselen İslamofobi’nin Avrupa Kimliğine Etkisi. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Duruoğlu, Tuba. Haber Yapmada İdeoloji Etkeni: 11 Eylül Terör Olayı Örneği Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• el-Ezheri, Muhammed b. Ahmed. Tehzibü’l-Luğa. Cild XII. Kahire: yy., 1964-67.
• Esposito, John L. – Kalın İbrahim. Islamophobia: The Challenge of Pluralism in the 21st Century. Oxford: Oxford University Press, 2011.
• Esposito, John L. & Mogahed, Dalia. Who Speaks for Islam? What a Billion Muslims Really Think. New York: Gallup Press, 2007.
• Ertaş, Suphi. İslamofobi. İstanbul: Cinius Yayınları, 2017.
• Evkuran, Mehmet. Kelam Tarihi ve Ekolleri. Ankara: Bilay Yayınları, 2018.
• Göknel, Ergun. İslamofobi I - Öteki’den Düşman’a. İstanbul: Kanes Yayınları, 2015.
• Haberler.com. “DHA Almanya’da ‘Şeriat Polisi’ Uygulamasıyla Adından Söz Ettiren Selefi Vaiz Sven Lau Gözaltına Alındı”. Erişim 11 Mart 2024. https://www.haberler.com/guncel/alman-selefi-vaiz-sven-lau-gozaltina-alindi-7971379-haberi/
• Haddad, Yvonne Yazbeck - Jane I. Smith. Muslim Minorities in the West: Visible and Invisible. Walnut Creek, CA: AltaMira Press, 2002.
• Haykel, Bernard. Revival and Reform in Islam: The Legacy of Muhammad al-Shawkani. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• İbn Kesir. Kitabu’l-İctihad fi Talebi’l Cihad. Çev. Leyla Çakır. Konya: Murabıt Yayınları, 2022.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. 4. Cild. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• İNSAMER. “Avrupa ve Müslümanlar”. Erişim 5 Mart 2024. https://www.insamer.com/tr/avrupa-ve-muslumanlar_1047.html
• Kafkasyalı, Muhammed Savaş. Orta Asya’da İslam-Temsilden Fobiye. Ankara-Türkistan: Ahmet Yesevi Üniversitesi, 2012.
• Kahraman, Abdullah. "İslamofobi'yi Besleyen Unsurlardan Biri Olarak “İslam Şeriatı” Algısı". İslamofobi: Kolektif Bir Korkunun Anatomisi Sempozyum Tebliğleri (18-19 Kasım 2011). ed. Osman Alacahan - Betül Duman. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Kavas, Ahmet. "Avrupa Selefîliği”. Tarihte ve Günümüzde Selefilik, ed. Ahmet Kavas. 615-622. İstanbul: Çınar Yayıncılık, 2014.
• Kavsî, Müfrih b. Süleyman. el-Menhecü’s-Selefî. Riyad: Dâru’l-Fazîle, 1422/2002.
• Kızılşeker, Abdurrahim. Kur’an’a Selefi Yaklaşım: İbn ’Useymin Örneği. İstanbul: Kutlu Yayınevi, 2020.
• Koca, Ferhat. “İslam Düşünce Tarihinde Selefilik: Tarihsel Serüveni ve Genel Karakteristiği”. İlahiyat Akademi Dergisi 1/2 (Ekim 2015). 15-70.
• Koca, Ferhat. İslam Düşüncesinde Selefilik: Genel Karakteristiği ve Günümüzdeki Motivasyonları Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Koç, Yeliz Yazan. Avrupa Birliği’nin Yasadışı Göç Politikası. İstanbul: Milenyum Yayınları, 2020.
• Kubat, Mehmet. “Selefiyye İle Neo-Selefîliğin Kesişen ve Ayrışan Yönleri”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6/2 (Aralık 2017) 124-141.
• Kubat, Mehmet. İslam Mezhepler Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Kur’ân Yolu. Erişim 20 Temmuz 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kutlu, Sönmez. Selefiliğin Fikri Arka Planı-İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler-. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Kutlu, Sönmez. Çağdaş İslami Akımlar ve Sorunları. Ankara: Fecr Yayınları, 2014.
• Özdemir, Selçuk. 1990 Sonrası İslamofobi Konulu Raporlara Göre Batının İslam Algısı ve İslamofobi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Doktora Tezi, 2022.
• Özervarlı, M. Sait. “Selefiyye”, TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 2 Mart 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/selefiyye
• Runnymede Trust. “Islamophobia: Still a Challenge for Us All”, London: Runnymede Trust, 2017. Erişim Tarihi: 19.07.2024 https://www.runnymedetrust.org/publications/islamophobia-a-challenge-for-us-all Topaloğlu, Bekir. “Cihad”. TDV İslam Ansiklopedisi. Erişim 2 Mart 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/cihad#2-gunumuzde-cihad
• Salafisten-Prediger Pierre Vogel kommt im September (weserreport.de) Erişim Tarihi: 24 Temmuz 2024. https://weserreport.de/2016/08/bremen-bremen/panorama/salafisten-prediger-pierre-vogel-kommt-im-september
• Said, Edward. Orientalism. New York: Pantheon Books, 1978.
• Said, Edward. Covering Islam: How the Media and the Experts Determine How We See the Rest of the World. New York: Vintage Books, 1997.
• Shaheen, Jack G. Reel Bad Arabs: How Hollywood Vilifies a People. New York: Olive Branch Press, 2001.
• Sofu, Ceyda Bağcı. İslam Siyaset Felsefesinde Neo-Selefi Akımın Eleştirel Analizi. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Sucu, Seher. Korku ve Nefretin Öteki Adı: İslamofobi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Şahan, Fatih. “Almanya’da Selefilik ve Neo-Selefilik". İslam Dünyasında Dini Akımlar ve Güncel Meseleler III. Uluslararası Öğrenci Sempozyumu. Ankara: TDV Yay., 2018.
• Şarku’l Avsat. “Almanya: Terörizme Destekten Hüküm Giyen Sven Lau Serbest Bırakıldı”. Erişim 11 Mart 2024. https://turkish.aawsat.com/home/article/1732586/almanya-ter%C3%B6rizme-destekten-h%C3%BCk%C3%BCm-giyen-sven-lau-serbest-b%C4%B1rak%C4%B1ld%C4%B1
• Şimşek, Emre. "Almanya’da Selefi Vaizler Üzerine Bir Değerlendirme". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 13/72 (Ağustos 2020), 988 – 999.
• Şimşek, Emre. Almanya’da Selefilik (NRW Örneği). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019. Peker, Ömer Faruk. “Almanya’da Selefi Perspektifin Aksiyon Oranı ve Sebepleri”. Genç Atebe Dergisi 2 (Aralık 2021). 40-43.
• Tosun, Serpil Bardakçı. Avrupa’da İslamofobi Üzerine Tartışmalar ve Polonya Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Tunç, Mazhar. Suud Selefiliği-Hadis İlmi Bağlamında Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
• Tureng. “Phobia". Common English Words. Erişim Tarihi: 18 Eylül 2023. https://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/phobia
• YouTube. “İslam’ın Şahitleri- Pierre Vogel”. Erişim 11 Mart 2024. https://www.youtube.com/watch?v=5Uu-B3vsXsA
• YouTube. “Naš moto je "Čitaj" - Ibrahim Abou Nagie”. Erişim 11 Mart 2024. https://www.youtube.com/watch?v=ywjfrD-0COs&t=156s
• Yılmaz, Mustafa Selim. “İslami Düşünce Tarihinde Bir Anlama Biçimi Olarak Selefilik Üzerine Bir Deneme”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 3/3 (Eylül 2014). 532 – 553. https://doi.org/10.15869/itobiad.57618.
• Zeit Online. “Almanya'nın Yaya Bölgelerindeki Fanatikler”. Erişim 17 Şubat 2019. https://www.zeit.de/gesellschaft/zeitgeschehen/2016-11/die-wahre-religion-islam-salafisten-faq
• Zeybekoğlu, Emrehan, Bo Johansson (Ed.), Migration and Labour in Europe-Views from Turkey and Sweden-. İstanbul: Şefik Matbaası, 2003.