Main Beliefs of Deism Considering the First Deists

Yıl 2019, , 615 - 642, 30.09.2019

Mehmet Akif Altunışık

https://doi.org/10.33415/daad.581849

Cited By: 2

Öz

This study addresses the main claims of deism based on the first deists, also named as English deists. Though there are some serious challenges about making an absolute judgement on deism, which has a long historical background, it is still possible to discuss the main beliefs of deism. However, approaching the subject with a shallow and overall perspective without considering various perceptions of deism during the historical process would cause both imperfect and inaccurate assessments.

In our study, matter of deism which is a particular concern to the philosophy of religion is discussed based on the main approaches of the first deists who have the same or different perceptions on the main beliefs such as God, morality, divine inspiration and immortality. Originally emerging as a serious criticism against the corporate Christianity, deism is actually a belief that substitutes the divine inspiration with reason and natural religion. However, to understand deism thoroughly, the question of “which deism” must be asked. Because in deism, while very close ideas on the God and morality can be found, it is also possible to find very different ideas on the matters of immortality and especially divine inspiration.

Anahtar Kelimeler

Belief, deism, reason, revelation, morality

İLK DEİSTLERE GÖRE DEİZMİN TEMEL İNANÇLARI

Öz

Bu çalışma İngiliz deistler olarak da adlandırılan ilk deistlerden hareketle deizmin temel iddialarını ele almaktadır. Uzun bir tarihi geçmişi olan deizm ile ilgili mutlak bir yargıda bulunmanın ciddi zorlukları olmakla birlikte deizmin temel inançlarını tartışmak mümkündür. Ancak tarihsel süreçteki farklı deizm anlayışları dikkate alınmadan, yüzeysel ve genel bir perspektif ile meseleye yaklaşmak hem eksik hem de hatalı değerlendirmelere neden olacaktır.

Bu çalışmamızda, din felsefesinin yakından ilgilendiği deizm sorunu, benzer ya da farklı anlayışlara sahip ilk deistlerin Tanrı, ahlak, vahiy ve ölümsüzlük gibi temel inançlara yaklaşımları esas alınarak tartışılmaktadır. İlk başta kurumsal Hristiyanlığa ciddi bir eleştiri olarak ortaya çıkan deizm aslında, vahyin yerine akıl ya da doğal dini yerleştiren bir inançtır. Ancak deizmi hakkıyla anlamak için hangi deizm sorusunu sormak gerekir. Zira deizmde, Tanrı ve ahlak konularında birbirine oldukça yakın düşüncelere rastlanırken, ölümsüzlük ve özellikle de vahiy konusunda birbirinden çok farklı inançlara rastlamak mümkündür.

Anahtar Kelimeler

İnanç, deizm, akıl, vahiy, ahlak

Kaynakça

• Altunışık, Mehmet Akif. “Deizmin Meydan Okumalarına Karşı İslam Düşüncesinin Sorun Çöz-me Kabiliyeti: Yeni Bir Nübüvvet Teorisi Geliştirme Teklifi”. İslam ve Yorum II. Haz. Fikret Karaman. 1: 397-414. 3 Cilt. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2018.
• Amstrong, Karen. Tanrı’nın Tarihi. Trc. Oktay Özel, Hamide Koyukan, Kudret Emiroğlu. İstan-bul: Pegasus Yayınları, 2017.
• Annet, Peter. Deism Fairly Stated and Fully Vindicated in a Letter to a Friend. London: y.y., 1746.
• Barnett, S. J. The Enlightenment and Religion The Myths of Modernity. Manchester and New York: Manchester University Press, 2003.
• Berrow, Capel. Deism not Consistent with the Religion of Reason and Nature. London: y.y., 1751.
• Blount, Charles. A Summary Account of the Deists Religion. London: y.y., 1745.
• Christie, W. D. (Ed.) English Classics: Dryden. London: Macmillian and Co, 1874.
• Clarke, Samuel. A Demonstration of the Being and Attributes of God. London: y.y., 1728.
• Dorman, Emre. Deizm ve Eleştirisi: Tarihsel ve Teolojik Bir Yaklaşım. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2009.
• Dryden, John. An Essay on Natural Religion As Opposed to Divine Revelation. London: y.y., 1746.
• Duran, Asım. “Aydınlanma ve Kutsal Kitap Yorumunun Tarihsel Dönüşümü”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/2 (2017): 111-128.
• Duran, Asim. Aydınlanma ve Kutsal Kitap. Samsun: Üniversite Yayınları, 2017.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve Yöntem. Trc. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan. 2 Cilt. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2009.
• Gilson, Etienne. Tanrı ve Felsefe. Trc. Mehmet S. Aydın. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1999.
• Gould, Rebecca Kneale. “Deism”. Encyclopedia of Religion and Nature. Ed. Bron Taylor. 462-464. London and New York: Continuum, 2005.
• Harrison, Peter. Religion and the Religions in the English Enlightenment. Cambridge: Cambridge University Press, 1990.
• Herbert of Cherbury, Edward Lord. De Veritate. Trc. Meyrick H. Carré. Bristol: University of Bristol, 1937.
• Hudson, Wayne. “Atheism and Deism Demythologized”. Atheism and Deism Revalued: Hetero-dox Religious Identities in Britain 1650–1800. Ed. Wayne Hudson, Diego Lucci, Jeffrey R. Wigelsworth. 13-21. Surrey and Burlington: Ashgate Publishing Limited, 2014.
• Hudson, Wayne. The English Deists Studies in Early Enlightenment. London: Pickering & Chatto Publishers, 2009.
• Kar, Sait. “Din, Aydınlanma ve Eleştirisi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (2014): 173-192.
• Kardaş, Meryem. “Deizmin İncilinde Tanrı ve Din Tasavvuru”. İlahiyat Fakülteleri XXII. Kelam Koordinasyon Toplantısı Uluslararası Din Karşıtı Çağdaş Akımlar ve Deizm Sempoz-yumu Bildiri Metinleri Kitabı. Ed. Vecihi Sönmez, Burhaneddin Kıyıcı, Metin Yıldız. 15-27. Van: Ensar Neşriyat, 2017.
• Le Rossignol, James Edward. The Ethical Philosophy of Samuel Clarke. Leipzig: y.y., 1892.
• Nicholls, David. God and Government in an Age of Reason. London and New York: Routledge, 1995.
• Paine, Thomas. Akıl Çağı. Trc. Ali İhsan Dalgıç. 6.Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Reflexions Upon Mr. Toland’s Book Called Chiristianity not Mysterious with Some Considerati-ons About the Use of Reason in Matters of Religion in a Letter to a Friend. London: y.y., 1701.
• Tindal, Matthew. Chiristianity as Old as the Creation: or the Gospel a Republication of the Religion of the Nature. London: y.y., 1730.
• Toland, John. Chiristianity not Mysterious. London: y.y., 1702.
• Wood, A. W. “Kant’ın Deizmi”. Trc. Necmettin Tan. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/1 (2011): 327-347.
• Yaran, Cafer Sadık. Din Felsefesine Giriş. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2012.