ARAP DİLİNDE BAĞDAŞIKLIK

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 399 - 419, 27.09.2018

Yaşar Daşkıran

Öz

Bağdaşıklık kavramını ilk kez ortaya atan Halliday ve Hassan’dır. Metin dilbilimin en önemli konularından biri olan bağdaşıklık, metindeki küçük dilsel birimler arasındaki ilişkileri kapsamaktadır. Kurallı cümleler, yapısı sağlam metnin en önemli dayanağıdır. Makalede metin dilbilim çerçevesinde metin bütünlüğünü sağlayan dil unsurları ve anlam ilişkileri ele alınmaktadır. Metin dilbilim adlandırma olarak yeni olmasına rağmen Arapça klasik dönem kaynaklarında bu alanın temel ilkelerine vurgu yapan bilgiler vardır. Özellikle Kur’an bütünlüğü çerçevesinde ortaya konan görüşlerin bağdaşıklık ilkeleriyle örtüştüğü görülür. Çalışmada, Arapçada bağdaşıklık unsurları örneklerle açıklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Metindilbilim, Bağdaşıklık, Tutarlılık, Gönderim, Hazif

Kaynakça

• ‘Abbâs ‘Ali. el-Evsî, el-İhâle fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Ammân: Dâru’r-Ridvan li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 2014.
• Abduttevvâb, Ramazan. el-Medhal ilâ ‘İlmi’l-Luga ve Menâhicu’l-Bahsi’l-Lugavî. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1997.
• Ahmed, el-Matlûb. Mu‘cemu’l-Mustalahâti’l-Belâgiyyi Belâgiyye ve Tatavvurûhâ. Beyrut: Mektebetu Lübnan Nâşîrûn, 2008.
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınla-rı, 2000.
• Bişrî, Hamdî el-Bustânî, Vese Abdulganî el-Muhtâr. fî Mefhûmi’n-Nassi ve Meâ‘yîr Nassiye-ti’l-Kur’âni’l-Kerîm. Mecelletü Ebhâsi Külliyeti’t-Terbiyyeti’l-Esâsiyye, 11/1, 2011, ss.174-196.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh Tacu’l-Luga ve Sıhâhi’lSıhâhu’l- ‘Arabiyye, th. Şiha-buddin Ebû Amr Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1998.
• Coşkun, E. İlköğretim Öğrencilerinin Öyküleyici Anlatımlarında Bağdaşıklık. Ankara: Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2005.
• Cürcânî, Abdülkâhir. Delâilü’l-İ‘câz Sözdizimi ve Anlambilim (Çev. Osman Güman). İstan-bul: Litera Yayıncılık, 2008.
• De Beaugrande. en-Nass ve’l-Hitâb ve’l-İcrâ (çev. Temmam Hassan). Kahire:‘Âlemu’l-Kutub, 1998.
• Eşmûnî. Şerhu’l-Eşmûnî ‘alâ Elfiyeti İbn Mâlik (th. Muhammed Muhyiddin Abulhamid). Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabiyye, 1955.
• Fakî, Subhî İbrahim.‘İlmu’l-Lugati’l-‘Nassî beyne’n-Nazariyye ve’t-Tatbîk, Dirâse ‘ala’s-Suveri’l-Mekkiyye, Kahire: Dâr Kibâ‘, 2000.
• Günay, Doğan. Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual, 2003.
• Halîl b. Ahmed, Kitâbu’l- ‘Ayn (th. İbrahim es-Samarrâî). Bağdat: Dâru’r-Reşîd, 1981.
• Halil, İbrahim Mahmud. fî Lisâniyyât Nahvu’n-Nas. Amman: Dâru’l-Mesire, 2009.
• Halliday and R. Hassan. Cohesion in English. London:Longman, 1976.
• Hamide, Mustafa. Nizamu’r-İrtibât ve’r-Rabt fî Terkîbi’l-Cümleti’l-‘Arabiyye. Beyrut: Mek-tebetu Lübnan Nâşirûn, 1997.
• Hassan, Temmam. el-Lugatu’l-‘Arabiyye Ma‘nâhâ ve Mebnâhâ, Mağrib: Dârus’s-Sekâfe, 1994.
• Hattâbî, Muhammed. Lisâniyyâtu’n-Nas. Beyrut: el-Merkezu’s-Sekâfî el-‘Arabî, 1991.
• İbn ‘Arûs, Miftah. el-Ettisâk ve’l-İnsicâm fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dimeşk: Dâru’l-‘Ârab, 2018.
• İbn Faris, Mu‘cemu Mekâyîsi’l-Luga. Beyrut: Dârü’l-Cil, t.y.
• İbn Hişam, Katru’n-Nedâ ve Bellu’s-Sada. Beyrut: el-Mektebetu'l-Asriyye, t.y.
• İbn Hişam, Mugni’l-lebib an Kutubi’l-e’ArîbE’Arîb. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1985.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fazl. Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sadr, t.y.
• İbn Yaîş, Ebü’l-Bekā Muvaffakuddîn. Şerhu’l-Mufassal li’z-Zemahşerî (hz. Emîl Bedi‘ Ya‘kûb). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001.
• İmer, Kamile. Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi üniversitesi Yayınevi, , 2013.
• İsmail Sealibi, Fıkhu’l-Luga ve Esrâru’l-‘Arabiyye. Sayda: el-Mektebetu'l-Asriyye, 1999.
• Karadeniz, Abdulkerimi, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, “Metin Dilbilimi Temelli Metin Çözümlemesinde Bağdaşıklık Araçlarını Kullanma ve Tutarlı Metin Oluşturma Becerilerine Etkisi” Cilt 11, Nisan 2015, ss.1-17.
• Karataş, Yusuf.“Metin Bağdaşıklığı Açısından Arapçada Gönderim Olgusu”, Usûl, 9 (2008/1), ss.201-2016.
• Kurtul, Kamil.“Metindilbilimin Çeviri Öğretimine Yansımaları”, Dil Dergisi, Sayı:163, Ocak-Şubat-Mart, 2014, ss.19-35
• Raşid, Huda Salih. Te’silu’n-Nazariyyâti’l-Lisâniyyeti’l-Hadîse fi’t-Turâsi’l-Lugavî ‘inde’l-‘Arab.Rabat: Dâru’l-Eman, 2015.
• Raşid, Salih, Te’silu’n-Nazariyyâti’l-Lisâniyyeti’l-Hadîse fi’t-Turâsi’l-Lugavî ‘inde’l-‘Arab. Rabat: Dâru’l-Eman, 2015.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
• Sibeveyhi, ‘Amr b. Osman b. Kanber.el-Kitâb (tah. Abdu’s-Selam Muhammed Harun). Kahi-re: Mektebetu’l-Hancî, 2004.
• Suyûtî, Celaleddin. Tenâsuki’d-Dürer fî Tenâsubi’s-Süver (tah. Abdulkadir Ahmed ‘Ata). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1986.
• Suyûtî, Celâluddin. Hem‘u’l-Hevâm‘i fî Şerhi Cem’i’l-Cevâmi‘. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1998.
• Suyûtî, Celaluddin. Mu‘teraku’l-Akrân fî İ‘câzi’l-Kur’ân (nşr. Ali Muhammed en-Nel-Becâvî). Kahire: Dâru’l-Fikr, 1973.
• Tehanevî, Hâmid. Keşşâfu Istılahati'l-Funûn. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• Umûş, Hulûd. el-Hitâbu’l-Kur’ânî Dirâset fi’l-‘Alâka beyne’n-Nassi ve’s-. ‘Amman: ‘Alemu’l-Kutubi’l-Hadîs, 2008.
• Vardar, Berke. Yirminci Yüzyıl Dilbilimi. İstanbul: Multilingual, 1999.
• Zekeriyya, Michel. el-Elsüniyyetü’t-Tevlîdiyye ve’t-Tahvîliyye ‘İnde’l-‘Arab ve Kavâ‘idu’l-Lugati’l-‘Arabiyye. Beyrut: el-Müessesetü’l-Cami‘yyetü li’Dirâsâti ve’n-Neşr ve’t-Tevz‘î, 1986.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım. Esâsu’l-Belâga. Beyrut: Dâru't-Tenviri'l-Arabi, 1984.
• De Beaugrande, Robert. en-Nassu ve’l-Hitâbu ve’l-İcra’Robert (çev. Temmâm Hassân). Kahire: ‘Âlemu’l-Kutub, 1988.